Liderzy i liderki

Skład zespołu

Przemysław Major – zastępca burmistrza

Stanisław Kawecki – sekretarz miasta

Aleksander Dorda – naczelnik Wydziału Ochrony Środowiska i Rolnictwa

Wyzwania

Władze Cieszyna od kilku lat realizują działania na rzecz adaptacji miasta do zmiany klimatu. Do programu zgłosili się, aby wypracować koncepcję gospodarowania wodami opadowymi w budynkach komunalnych, które w Cieszynie w dużej części objęte są ochroną konserwatorską. Za cel przyjęli sobie stworzenie systemu zachęt do wdrażania rozwiązań BZI przez mieszkańców oraz wypracowanie na przykładzie komunalnych nieruchomości (budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej) wzorcowych rozwiązań gospodarowania wodami opadowymi.

Osiągnięte efekty

Najważniejszą refleksją wyniesioną z programu było odkrycie, że w dotychczasowe działania Cieszyn nie dość mocno włączał interesariuszy, tak aby rozumieli sens i czuli się współodpowiedzialni za adaptację miasta do zmiany klimatu. Dlatego grupa zaplanowała warsztaty dla zarządców nieruchomości komunalnych, przeprowadzenie audytów wybranych budynków oraz opracowanie i wdrożenie systemu zachęt finansowych.
Zaplanowane są także działania edukacyjne, nie tylko dla zarządców budynków, ale także dla mieszkańców. Planowane są konsultacje publiczne dotyczące wprowadzania zachęt finansowych (dotacje celowe z budżetu miasta, ulgi podatkowe, zielony budżet obywatelski) dofinansowania błękitno-zielonej infrastruktury oraz spotkania warsztatowe dla urzędników. Na każdym etapie prowadzone będą także działania informacyjne, promocyjne oraz edukacyjne.
W efekcie tych działań do 2028 r. co najmniej 50% komunalnych budynków użyteczności publicznej oraz co najmniej 25% komunalnych budynków mieszkalnych powinno zostać wyposażonych w urządzenia błękitno-zielonej infrastruktury umożliwiającej retencjonowanie wód opadowych i roztopowych (lub spowalniające ich odpływ).

Doradztwo

W ramach doradztwa pracownicy urzędu oraz jednostek miejskich uczestniczyli w warsztatach projektowych dotyczacych wprowadzenia rozwiązań BZI przy wybranych budynkach w Cieszynie. Celem warsztatów było pokazanie możliwości zastosowania różnych rozwiązań BZI przy obiektach i na nieruchomościach komunalnych oraz wypracowanie założeń do wprowadzenia rozwiązań BZI przy wybranych budynkach w Cieszynie.

Wizyta studyjna

Zespół w czasie wizyty w Gdańsku poznał przykłady włączenia rozwiązań BZI w budowę i przebudowę dróg. Zdjęcia i zebrane materiały dały jego członkom argumenty pomocne w czasie prowadzenia rozmów z projektantami niechętnymi stosowaniu rozwiązań zwiększających retencję wody. Dzięki temu wraz z jednostką odpowiedzialna za utrzymanie dróg prowadzą ponowną rewizję aktualnie prowadzonych inwestycji.

“Zielony Lider” pozwolił nam… (…) Zderzyć się z innymi samorządami, z innymi osobami, które mają może takie jak my doświadczenie albo może ciut większe, bądź ciut mniejsze i popatrzeć, na ile te wszystkie nasze plany, pomysły, programy strategiczne, dokumenty, strategie sektorowe możemy realizować, ale też jak to komunikować do mieszkańców, włączać mieszkańców w cały ten proces.

Przemysław Major

Skład zespołu

Dariusz Piechowiak – pracownik Urzędu Gminy Przygodzice

Robert Kaczmarek – dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury

Robert Wnuk – sołtys w gminie Przygodzice

Wyzwania

Zespół wszedł do programu bez wyklarowanego pomysłu, ale z silną motywacją do działania. Kurs e-learningowy pozwolił dodefiniować potrzeby. Wyzwaniem, na jakie zespół postanowił odpowiedzieć, jest zwiększająca się powierzchnia powierzchni nieprzepuszczalnych oraz wycinka drzew przy ciągach komunikacyjnych w gminie. Problemy te wynikają z braku wiedzy, gwałtownej urbanizacji oraz dążenia do źle pojmowanych miejskich standardów gospodarowania przestrzenią.

Osiągnięte efekty

Zespół postanowił w pierwszej kolejności wpłynąć na świadomość liderów opinii, np. sołtysów, którzy decydują o kształcie małych, lokalnych inwestycji takich jak plac zabaw, chodnik czy mały parking finansowanych z funduszu sołeckiego. Zespół zorganizował dla nich oraz dla radnych i przedstawicieli NGO, wyjazd studyjny do gminy Twardogóra, gdzie mogli zobaczyć przykłady nawierzchni przepuszczalnych oraz na warsztaty do Centrum Odra we Wrocławiu, podczas którego dowiedzieli się o konkretnych rozwiązań retencyjnych, zobaczyli przykład ogrodu deszczowego, poznali rządowe programy dofinansowania tego typu działań. Członkowie zespołu stale publikują na swoich social mediach informacje związane z utrzymaniem zieleni czy małą retencją.
W 2023 r. W porozumieniu ze Stowarzyszeniem „Perspektywa” członkom zespołu udało się pozyskać grant w wysokości 50 000 zł z LGD „Partnerstwo dla Doliny Baryczy” przeznaczony na modelowe rozwiązania i edukację społeczeństwa w zakresie przeciwdziałania zmianie klimatu (ochrona zasobów wodnych). Dzięki dotacji na parkingu sąsiadującym z urzędem gminy wymieniona zostanie nawierzchnia na przepuszczalną, założony zostanie ogród deszczowy i zielone ściany. Prowadzone będą również działania edukacyjne.

Doradztwo

Edukację liderów opinii zespół częściowo sfinansował z oferowanego w ramach programu doradztwa.

Wizyta studyjna

Członkowie zespołu w ramach wizyty studyjnej odwiedzili gminę Dąbrowa (o innowacyjnym projekcie wykorzystania wody odpompowywanej z kopalni wapienia do nawadniania lasu można przeczytać w wywiadzie z członkami zespołu Młode Dęby), spółkę Gdańskie Wody (gdzie poznali przykłady nawierzchni przepuszczalnych i ogrodów deszczowych), gminę Luboń (gdzie oglądali nawierzchnie przepuszczalne). Dzięki temu zdobyli wiedzę o różnych rozwiązaniach technicznych i utrzymaniu tych inwestycji.

Mieliśmy spotkania z przedstawicielem miasta Krakowa, który pokazywał, jak oni odbetonowują ulicę (…) Okazało się, że da radę, nawet na jakiejś wąskiej, miejskiej ulicy (…) Spotkanie z takimi ludźmi, pokazują, że można (…) Możliwość zobaczenia, jak to się dzieje w innych miastach – właśnie o to mi chodziło!

Dariusz Piechowiak

Skład zespołu

Karolina Szerlot – Główny specjalista ds. terenów zieleni w Wydziale Planowania, Rozwoju i Ochrony Środowiska w Urzędzie Miasta Luboń

Emilia Bryś – Główny specjalista Wydziału Pozyskiwania Funduszy Zewnętrznych w Urzędzie Miasta Luboń

Małgorzata Machalska – Burmistrz Miasta Lubonia

Wyzwania

Miasto zmaga się z problemem obniżania się poziomu wód gruntowych i okresowymi suszami. Luboń, wchodzący w skład aglomeracji poznańskiej, już teraz jest bardzo gęsto zaludniony, a liczba mieszkańców stale rośnie. Rozwój budownictwa mieszkaniowego odbywa się dynamicznie, a powierzchnie biologicznie czynne systematycznie kurczą się. Zapisy w MPZP sprzyjają intensywnej urbanizacji. Jednym z pomysłów miasta jest inwestowanie w błękitno-zieloną infrastrukturę.

Osiągnięte efekty

Działania zespołu w programie skoncentrowały się na zaprojektowaniu zieleni na obszarze wokół nowo wybudowanego zbiornika retencyjnego z włączeniem mieszkańców w proces decyzyjny. W efekcie konsultacji, obejmujących m.in. spacery badawcze, ma powstać plan zagospodarowania terenu. Na działania partycypacyjne zespół pozyskał dotację w wysokości 5000 zł z WFOŚiGW. Zespół zaplanował również działania na rzecz adaptacji do zmian klimatu, w tym: wprowadzenie strefowania koszenia, zakładanie na terenach publicznych niecek, ogrodów deszczowych, łąk kwietnych w pasach drogowych. Inwestycjom w infrastrukturę towarzyszyć mają działania edukacyjne, ukierunkowane na promowanie wśród mieszkańców rozwiązań BZI. Na terenie urzędu ma powstać modelowy ogród deszczowy i zbiornik na deszczówkę.

Doradztwo

W ramach doradztwa eskspertki Fundacji Sendzimira pomogły zespołowi zaplanować proces włączania mieszkańców w zagospodarowanie zielenią terenów wokół zbiornika retencyjnego. Będą również wspierać zespół w realizacji tych działań.
Wizyta studyjna
Zespół wyjechał na wizytę studyjną do Londynu, podczas której poznał stosowane tam zielone rozwiązania, obejmujące między innymi ogrody deszczowe, ogrody społeczne oraz przerywane krawężniki w pasach drogowych.

Wizyta studyjna

Zespół wyjechał na wizytę studyjną do Londynu, podczas której poznał stosowane tam zielone rozwiązania, obejmujące między innymi ogrody deszczowe, ogrody społeczne oraz przerywane krawężniki w pasach drogowych.

Bardzo dużo grup wiedziało, z jakim problemem przyjeżdża, ale nie wiedziało, jak go ugryźć. My tak samo – wiedzieliśmy, że mamy problem z retencją, że tej wody mamy mało, że chcemy zrobić te ogrody deszczowe, ale nie wiedzieliśmy gdzie, nie wiedzieliśmy jak. I to było bardzo fajne w „Zielonym Liderze”, że dziewczyny odkrywały przy każdym zjeździe kolejną kartę i to był kolejny krok ku temu, że nam się to wszystko zaczęło układać jak układanka.

Karolina Szerlot

Skład zespołu

Marta Prezlata – dyrektor Centrum Usług Wspólnych (CUW)

Andrzej Tomaszewski – pracownik Urzędu Gminy w Kobylnicy

Agnieszka Szuber – pracowniczka Urzędu Gminy w Kobylnicy

Wyzwania

Zespół z Kobylnicy zgłosił się do programu z problemem lokalnych podtopień oraz okresowych suszy. W gminie wiele terenów rolnych przeznaczonych zostało pod zabudowę mieszkaniową, bez wcześniejszej inwentaryzacji urządzeń melioracyjnych i rezerwy na urządzenia wodne, co może pogłębić problemy w przyszłości. Kobylnica jest częścią Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Słupsk-Ustka, do której strategii wpisano „ochronę terenów naturalnej retencji wodnej oraz zagospodarowanie wód opadowych i roztopowych”. Zespół ma zagwarantowane środki na realizację strategii, do programu przystąpił, aby skonkretyzować plany działania.

Osiągnięte efekty

Udział w programie pozwolił doprecyzować istniejący już plan. Zespół chce zaangażować mieszkańców w wykorzystanie wód opadowych na terenach prywatnych, edukować na temat błękitno-zielonej infrastruktury (np. poprzez wspólną budowę ogrodów deszczowych przy szkołach). Już w trakcie realizacji programu w Kobylnicy wydaje się warunki techniczna na odprowadzanie wód opadowych i roztopowych ze wskazaniem na zagospodarowanie wody na własnej działce opóźniające spływ do kanalizacji deszczowej. Dodatkowo zespół wytypował tereny w pasach drogowych, na których stworzy ogrody deszczowe. Dzięki udziałowi w projekcie członkowie zespołu Zielony Lider włączą mieszkańców w prace koncepcyjne i projektowe.

Bardzo mi się podobało spotkanie odnośnie komunikacji, w jaki sposób komunikować ludziom o swoich zamierzeniach. To jest kluczowy element. Czasami z fajnego przedsięwzięcia poprzez brak właściwy komunikacji z mieszkańcami, możemy spowodować negatywny odbiór. 

Marta Prezlata

Skład zespołu

Agnieszka Ziółkowska – liderka organizacji „Młode Dęby”, od 2024 wójt gminy Dąbrowa

Mariusz Samulski – członek stowarzyszenia Młode Dęby, od 2024 radny gminy Dąbrowa

Jacek Piskorski – leśnik z Nadleśnictwa Gołąbki, lokalny aktywista środowiskowy, od 2024 radny gminy Dąbrowa

Wyzwania

Gmina Dąbrowa leży na terenach o najmniejszej sumie opadów w Polsce, co przekłada się na narastający problem suszy. Z inicjatywy jednego z członków zespołu na terenie gminy zrealizowana została unikalna w skali kraju inwestycja zasilania lasów wodą odzyskaną z kopalni wapienia funkcjonującej na terenie gminy. Wyzwaniem dla zespołu stało się przekierowanie tej wody również na tereny rolne (poprzez istniejącą sieć melioracji) oraz do dwóch zbiorników wodnych, co wymaga przekonanie lokalnych władz i rolników do tych inwestycji.

Osiągnięte efekty

Zespół postanowił skupić się na problemie niskiej świadomości ekologicznej mieszkańców gminy. Zbudowanie społecznego poparcia dla projektu zasilenia w wodę terenów gminnych jest pierwszym krokiem w jego realizacji. Zespół chce także zmieniać indywidualne nawyki mieszkańców w zakresie gospodarowania wodą na bardziej ekologiczne. Celem zespołu jest „edukacja ekologiczna i informowanie mieszkańców Gminy Dąbrowa o znaczeniu zasobów wodnych oraz wpływie ich zachowania na jakość i ilość dostępnej wody.” By zrealizować cel członkowie zespołu zaplanowali zakup około 50 zbiorników retencyjnych do rozdystrybuowania wśród mieszkańców gminy oraz promocję montażu zbiorników na wodę w ramach kampanii edukacyjnej. Działania te mają poprzedzać właściwy projekt – rozprowadzenie wody z kopalni wapienia na teren całej gminy. Osiągnięciu sukcesu może sprzyjać fakt, że w 2024 r. Agnieszka Ziółkowsk wybrana została na wójta, a pozostali członkowie zespołu weszli do rady gminy.

Doradztwo

W ramach doradztwa ekspertka programu poprowadzi (w 2024 roku) spotkanie informacyjno-konsultacyjne z lokalnymi rolnikami.

Mamy dużo cennych kontaktów z ludźmi z całej Polski. Mamy założoną taką naszą grupę. I ona jest po prostu świetna. Potrafimy to wyważyć, kiedy potrzebujemy jakiegoś takiego wsparcia merytorycznego, a kiedy po prostu potrzebujemy pogadać sobie o tematach zupełnie niezwiązanych z tym działaniem ekologicznym. Dla mnie ta grupa jest bardzo cenna. Dla mnie mega, mega wartość dodana do projektu.

Agnieszka Ziółkowska

Skład zespołu

Emilia Mazur – Zastępczyni Burmistrza

Joanna Anglisz-Myszka – kierowniczka Wydziału Komunalnego i Ochrony Środowiska

Natalia Brzezińska – urzędniczka w gminie

Wyzwania

Zespół wszedł do Programu z pomysłem na projekt, dla którego inspiracją był widok z okna urzędu na zabetonowany plac miejski. Urzędniczki postawiły sobie za cel rozszczelnienie terenu i zwiększenie ilości zieleni w zabytkowej części miasta obejmującym Plac Wolności oraz spacerową ulicę Grunwaldzką. Pomysł dobrze wpisywał się w politykę urzędu, ponieważ miasto ma wpisane w plany rewitalizację tej części śródmieścia.

Osiągnięte efekty

Podczas programu członkinie zespołu doceniły wagę wsłuchiwania się w głos mieszkańców i włączania ich w procesy decyzyjne. Plan rewitalizacji ulicy Grunwaldzkiej rozbudowały o nasadzenia w donicach, niewymagające gruntownej przebudowy ulicy, a Plac Wolności ma zyskać zbiorniki retencyjne, zbierające wodę z Urzędu Miejskiego, z których podlewana będzie okoliczna zieleń oraz zasilana miejska fontanna. Trwa opracowanie trzech koncepcji zagospodarowania placu, które staną się bazą do prowadzenia rozmów z mieszkańcami. Projekt ma zostać zrealizowany w 2025 r. ze środków ZIT. Wzorując się na działaniach innych zespołów, w miejscach lokalnych podtopień na jednej z dróg, wprowadzone zostały dylatacje w krawężnikach, dzięki którym woda spływa na trawniki i tam powoli wsiąka do gruntu. Przed ustawieniem ławek w jednej części miasta przeprowadzone zostały konsultacje z ich potencjalnymi użytkownikami, co wpłynęło na ich ostateczna lokalizację. W 2024 r. mają zostać zakupione zbiorniki retencyjne do budynków użyteczności publicznej. Wiedza uzyskana w “Zielonym Liderze” upowszechniana jest wśród innych pracowników urzędu.

Wizyta studyjna

Członkinie zespołu wyjechały na wizytę studyjną do Krakowa, gdzie oglądały różne rozwiązania oparte na przyrodzie funkcjonujące w mieście, min. parki kieszonkowe. W Krakowie o ich wyglądzie wspołdecydują mieszkańcy. Zainspirowało je to, aby zacząć tworzyć takie parki również w Połczynie.

Polecam każdemu, naprawdę. Śmiałam się, że każdy kto kandyduje na burmistrza, to najpierw powinien przejść takie szkolenie z komunikacji, ze zmian klimatu. Być może zanim wejdzie na urząd i zacznie realizować pewne swoje pomysły i wizje, będzie już miał tą wiedzę, którą ja niestety nabyłam dopiero później.

Emilia Mazur

Skład zespołu

Zbigniew Podleśny – Zastępca Burmistrza

Marcin Król – naczelnik Wydziału Gospodarki Komunalnej i Ekologii

Władysława Rduch – kierownik w Wydziale Gospodarki Komunalnej i Ekologii

Wyzwania

Głównym wyzwaniem zespołu jest odbetonowanie centrum miasta. Działania postanowili rozpocząć od tranzytowej, powiatowej ulicy Korfantego, biegnącej przez centrum miasta, stanowiącej dla jego mieszkańców funkcję drogi śródmiejskiej, wzdłuż której zlokalizowane są obiekty użyteczności publicznej i punkty usługowe. Ulica pozbawiona jest zieleni, ulega okresowym podtopieniom. Przebudowa ulicy ma ograniczyć wyspę ciepła i podtopienia, uspokoić ruch kołowy, oddać przestrzeń mieszkańcom i ożywić biznes.

Osiągnięte efekty

W planie zagospodarowania ulicy Korfantego jest powrót zieleni, powrót rowerzystów i zwiększenie komfortu i bezpieczeństwa pieszych. Zespół ma nadzieję, że również zostanie zrealizowany poboczny cel tej realizacji tj. ożywienie gospodarcze na ulicy. Została stworzona mapa drogowa, plan konsultacji i SIWZ, który pozwoli na prowadzenie uzgodnień z powiatem oraz na przygotowanie zamówienia publicznego na przeprowadzenie konsultacji społecznych. Cała przebudowa rozpisana została na kolejne etapy, całość ma zostać zrealizowana do 2026 r.
W ramach planów zrównoważonego rozwoju pracownicy urzędu zaplanowali remont parkingu przed urzędem, któremu ma towarzyszyć ogród deszczowy. Ogrody powstaną również przy przedszkolach. Rozważane jest wprowadzenie wymogu stosowania błękitno-zielonej infrastruktury przy wszelkich inwestycjach oraz opracowanie podręcznika dobrych praktyk dotyczących projektowania opartego na zrównoważonym rozwoju z wytycznymi dla projektantów i inwestorów.

Doradztwo

W ramach doradztwa zespół konsultował zapisy SIWZ dotyczące rozwiązań retencyjnych w pasie drogowym oraz procesu konsultacji z mieszkańcami.

To, czego nauczyliśmy się w “Zielonym Liderze”, już ma przełożenie na zmiany w projektach inwestycyjnych, które już się toczą, kubaturowych, a także tych związanych z wprowadzaniem zieleni do centrum miasta. Okazuje się, że woda to już nie jest problem, który należy jak najszybciej odprowadzić poza, tylko jest to zasób, który należy zgromadzić i korzystać, wprowadzić go do środowiska, albo po prostu z retencjonować, używać jako magazyn wody do wykorzystania.

Zbigniew Podleśny