Liderzy i liderki

Skład zespołu

Anna Buchta – naczelniczka Wydziału Inżynierii Środowiska, geolożka powiatowa

Alicja Grünberg-Wójcik – kierowniczka Referatu Ochrony Powietrza i Klimatu

Marek Płoneczka – lokalny przedsiębiorca budowlany

Aleksandra Wójcik – pracowniczka urzędu miasta

Wyzwania

Żory to śląskie miasto, które dotąd nie korzystało z rozwiązań małej retencji, a wysoki poziom zabetonowania, mało przestrzeni przepuszczalnych i nie dość rozwinięty system kanalizacji burzowej powodują okresowe i lokalne podtopienia. Problem dotyczy zwłaszcza nowych części miasta. Uczestniczki przyszły do programu z projektem ponownego napełnienia wodą rowów oraz stawu w starym rewitalizowanym parku, co ma zwiększyć bioróżnorodność i atrakcyjność terenu dla mieszkańców.

Osiągnięte efekty

Po konsultacjach ze specjalistami uczestniczki zrezygnowały z pierwotnego pomysłu zasilenia starego systemu melioracyjnego parku wodą z pobliskiej rzeki – Rudej. Rzeka ma zbyt wąskie koryto i niesie zbyt mało wody, a taka ingerencja mogłaby wpłynąć na nią niekorzystnie. Zespół postanowił więc wykorzystać pomysł przywrócenia wody w parku do stworzenia wzorcowego przykładu z zakresu BZI i spożytkować do tego celu wodę opadową. Udział w programie „Zielony Lider” przekonał zespół, że zmiany warto zaczynać od siebie, dając dobry przykład mieszkańcom. Zespół do realizacji projektu chce włączyć więc elementy edukacyjne skierowane nie tylko do mieszkańców, ale też do osób prowadzących inwestycje. Jednym z pomysłów jest utworzenie ścieżki edukacyjnej wokół sieci wodnej parku. Opracował też szczegółowy plan działań na najbliższy czas. Niektóre z zadań, np. inwentaryzacja systemu wodnego kanałów i analiza zlewni parku zostały już przeprowadzone. Zespół zamierza szukać środków zewnętrznych na wykonanie projektu.

Doradztwo

Zespół skorzystał ze środków na doradztwo zapewnionych w programie „Zielony Lider” i zamówił analizę zlewni oraz inwentaryzację systemu wodnego parku, które są podstawą do dalszych działań projektowych.

Takie podejście proekologiczne to zawsze miałam, tylko czasem jest ciężko, żeby się nie poddać, jak się okazuje, że tu się nie dostanie pieniędzy, tu coś. Jak myśmy się spotykali razem, ta energia od prowadzących, od innych uczestników i człowiek się podbudowuje, że to ma sens, że damy radę i to było bardzo ważne.

Aleksandra Wójcik

Skład zespołu

Patrycja Cierzniak  – pracowniczka urzędu miasta

Joanna Krause-Szałaj – pracowniczka urzędu miasta

Elżbieta Witczak – pracowniczka urzędu miasta

Zespół Wydziału Ochrony Środowiska w urzędzie miasta w Koninie

Wyzwania

Wchodząc do programu zespół stawiał sobie ogólny cel poprawy jakości powietrza w mieście. Nie miał konkretnego planu, jak ten cel zrealizować w praktyce. Członkinie zespołu zwracały uwagę, że po eskalacji wojny w Ukrainie w 2022 roku, przy rosnących cenach energii zarówno mieszkańcy miasta, jak i one osobiście, nie byli pewni, w jakiego rodzaju źródła ciepła warto inwestować. Nie były nawet przekonane, że ich projekt będzie dotyczył wymiany źródeł energii – rozważały m.in. działania w obszarze transportu.

Osiągnięte efekty

Diagnoza przeprowadzona w ramach programu pokazała, że działania miasta w zakresie wymiany źródeł ogrzewania na niskoemisyjne były nieskuteczne. Do wymiany pozostało ok. 3000 pozaklasowych pieców, a od 2016 r., odkąd urząd miasta zaczął promować rządowe dotacje, skorzystało z nich zaledwie 300 gospodarstw domowych. Zespół opracował plan działań w oparciu o zabiegi sprawdzone w innych gminach. Były to m.in. bezpośrednia komunikacja i wizyty u mieszkańców, przygotowanie przystępnego filmu o tym, jak pozyskać i rozliczyć dotację, a także włączenie w działania inne lokalne instytucje: szkoły, straż miejską, czy ośrodek pomocy społecznej. Uczestniczki podkreślają, że od czasu udziału w Programie sposób funkcjonowania ich zespołu oraz zakres ich obowiązków znacznie się zmieniły. Uczestniczki więcej czasu spędzają poza biurem na rozmowach z mieszkańcami wykorzystując nabyte w programie kompetencje komunikacyjne.

Doradztwo

Dzięki finansowaniu i wsparciu od Fundacji Sendzimira, zespołowi udało się zrealizować film informujący o możliwości pozyskania dofinansowania na wymianę pieców na paliwo stałe. Film jest opublikowany na stronach oraz mediach społecznościowych urzędu miasta.

Myślimy, że bez Zielonego Lidera jest bardziej urzędowo i papierologicznie. Zielony Lider otwiera oczy na świat, poza nasze biurko. Bo dużo jest takich urzędników, którzy po prostu przeglądają wszystko z przepisami i tak dalej. Trzeba trochę pomyśleć perspektywicznie na potrzeby mieszkańców, ogólnie na to, co będzie później, a nie tylko załatwiać od-do. (…) I wydaje nam się, że wtedy jest (…) większa motywacja do pracy.

Zespół Wydziału Ochrony Środowiska w urzędzie miasta w Koninie

Skład zespołu

Joanna Salbura – dyrektorka Wydziału Pozyskiwania Funduszy

Magdalena Zychowicz – dyrektorka Wydziału Komunalnej Obsługi Miasta

Wyzwania

Miasto Nowy Sącz ma problem z osiągnięciem właściwych poziomów segregacji odpadów. Dotyczy to szczególnie osiedli wielorodzinnych, w których mieszka blisko połowa mieszkańców. Ponad 60% odpadów w Nowym Sączu trafia do frakcji zmieszanej. To zdecydowanie za dużo. Miasto od dawna stara się zmieniać nawyki mieszkańców przez różnego typu akcje promocyjne i kampanie, jednak nie przekłada się to na statystyki. Rosną zarówno ilość śmieci wytwarzana corocznie, jak i koszty ich zagospodarowania.

Osiągnięte efekty

Udział w projekcie pozwolił uporządkować plan komunikacji i działań skierowanych do mieszkańców. Udało się przede wszystkim zidentyfikować kluczową grupę, z którą do tej pory nie współpracowano. To zarządcy i administratorzy osiedli oraz członkowie zarządów wspólnot mieszkaniowych. Zespół zaplanował cykl spotkań z zarządami, a także druk materiałów do dystrybucji wśród mieszkańców. Niebawem także wspólnoty mogą odczuć skutki dodatkowych opłat za zarządzanie odpadami, dlatego dobra współpraca z miastem jest w ich najlepszym interesie. Pod wpływem programu, a przede wszystkim wymiany doświadczeń z innymi uczestnikami urząd miasta zdecydował się na zakup systemu do komunikacji z mieszkańcami w sprawach odbioru odpadów, poprawnej segregacji i obsługi PSZOK. Miasto wzmocniło też działania promocyjne skierowane do mieszkańców, m.in. wywieszając informacje o segregacji odpadów na wszystkich 230 wiatach śmietnikowych. Za najważniejszy efekt programu uczestniczki uważają zmianę w podejściu do kontaktu z mieszkańcami na mniej urzędnicze, a bardziej partnerskie.

Doradztwo

Zespół nawiązał kontakt ze specjalistką ds. pozyskiwania funduszy z woj. małopolskiego. Relacja ta służy przede wszystkim zdobywaniu informacji na temat dostępnych w regionie funduszy oraz konkursów, które mogłyby pasować do potrzeb i możliwości Nowego Sącza, a także wyjaśnianiu ewentualnych wątpliwości, dotyczących zasad lub wymogów danego konkursu.

To, czego się nauczyłam, to sposoby komunikacji (…), że jak ktoś do nas przychodzi z problemem, to trzeba mu po prostu spokojnie wyjaśnić, co ma zrobić, a nie (…) atakować. Bo nie wszystkie uwagi są przeciwko mnie, tylko one są dla mnie. Trzeba po prostu zacząć słuchać, z czym ci mieszkańcy się mierzą, i czego się obawiają.

Joanna Salbura

Skład zespołu

Tomasz Andrukiewicz – prezydent
Aneta Hołownia – kierowniczka Referatu Ochrony Środowiska i Energii
Cezary Winkler – naczelnik Wydziału Mienia Komunalnego

Wyzwania

Zespół przyszedł do programu, aby przygotować się do stworzenia Miejskiego Planu Adaptacji do Zmian Klimatu (MPS), w którym miasto chciało określić cele i kierunki działań w zakresie gospodarki przestrzennej, zarządzania zielenią, ochrony powietrza i gospodarki wodnej w mieście. Dodatkową motywacją była potrzeba poznania dobrych praktyk w tych obszarach. 

Osiągnięte efekty

W efekcie udziału w programie:

• opracowano uchwałę intencyjną, przyjętą przez Radę Miasta, uruchamiającą prace nad MPA. Powołano zespół roboczy odpowiedzialny za przygotowanie planu oraz zabezpieczono środki w budżecie. Prace zostały wstrzymane do czasu zakończenia przez właściwe ministerstwo nowych wytycznych w randze ustawowej dla tych dokumentów;
• zmodyfikowano założenia gminnego programu wymiany źródeł ciepła. Dzięki zdobytej wiedzy w programie zlikwidowano możliwość dofinansowania pieców na ekogroszek.

Dodatkowo, w oparciu o wiedzę pozyskaną w czasie programu, miasto na bieżąco wprowadza dobre praktyki związane z dbaniem o zieleń; prowadzone są kampanie edukacyjne (w tym dotyczące utrzymania zieleni, segregacji odpadów i utylizacji elektrośmieci); w przestrzeni miasta pojawiły się zielone miejsca parkingowe; pozyskano środki na termomodernizację budynków publicznych i przebudowę oświetlenia ulicznego, przyspieszono zakup autobusów elektrycznych.  

My też dostrzegamy zmiany w klimacie, które mają negatywny wpływ na wszystkich. I chcieliśmy (…) czegoś się dowiedzieć na temat zmian klimatu. (…) wiedzieliśmy, że chcemy konkretów, ale chcieliśmy więcej informacji, wiedzy na temat zmian klimatu. Wsparcia ekspertów. No ale przede wszystkim zobaczyć jak [działają] w innych częściach Polski, (…), czerpać z dobrych praktyk, bo nie ukrywam, że dobre praktyki oprócz wsparcia eksperckiego są bardzo ważnym elementem uczenia się.

Tomasz Andrukiewicz

Skład zespołu

Marzena Dyc-Rewers – dyrektorka Wydziału Ochrony Środowiska

Kinga Kokoszyńska-Tekień – zastępczyni dyrektora Wydziału Ochrony Środowiska

Wyzwania

W Gnieźnie zaobserwowano niewystępujący dotąd problem nieprawidłowej segregacji odpadów w zabudowie wielolokalowej, co obciążało finansowo miasto. Zespół mierzył się z wyzwaniem, w jaki sposób skłonić mieszkańców do lepszego segregowania odpadów bez stosowania radykalnych kroków, takich jak nakładanie wyższych opłat za wywóz śmieci.

Osiągnięte efekty

W wyniku programu wdrożono wiele rozwiązań, mających zmotywować mieszkańców do poprawnej segregacji.

• na kontenerach na odpady umieszczono naklejki z napisami oraz piktogramami, do jakich odpadów są przeznaczone;
• na tablicach przy wiatach śmietnikowych pojawiły się banery informujące o zasadach prawidłowej segregacji odpadów; 
• w radio wyemitowano spoty informujące o zasadach prawidłowej segregacji odpadów;
• dokonano inspekcji wiat i uzupełniono kontenery na odpady tam, gdzie ich brakowało;
• o zasadach segregacji mówiono podczas festiwalu ekologicznego, w którym uczestniczyło ok. 2,5 tysiąca mieszkańców.

Zostały podjęte działania wewnątrz urzędu miasta, prowadzące do zmniejszenia negatywnego wpływu na środowisko:

• przeprowadzono konkurs segregacji odpadów dla pracowników urzędu;
• wymieniono oświetlenie na LED-owe, bardziej energooszczędne.

Z perspektywy zespołu ważnym efektem udziału w programie był rozwój umiejętności komunikacyjnych, wykorzystywanych w relacjach z klientami urzędu.

Doradztwo

W ramach doradztwa zespół uczestniczył w IV Samorządowym Forum Gospodarki Odpadami.

Ten program był taką większą motywacją do działania. Nie mogliśmy się doczekać tych spotkań. Każdy się cieszył na wyjazd, spotkanie i porozmawianie z tym drugim zespołem, co wdrożyliście, co tam u was słychać — takie międzyludzkie też kontakty miały pozytywne znaczenie. Nasza praca urzędnicza taka zza biurka jest niekiedy monotonna. Przepisy, decyzje, stosowanie przepisów i aktualizacje uchwał. A tutaj była przestrzeń do rozwoju osobistego. To na pewno było dla nas bardzo dobre doświadczenie.

Marzena Dyc-Rewers

Skład zespołu

Katarzyna Fornal-Urbańczyk – pracowniczka w Wydziale Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska
Agnieszka Klimczuk – radna, prezeska zarządu Stowarzyszenia Lokalnie i Globalnie
Łukasz Machałek – pracownik Wydziału Gospodarki Komunalnej

Wyzwania

Zamość mierzy się z problemem lokalnych podtopień, występujących po nawalnych opadach. Szczególnie uciążliwe jest to na osiedlach mieszkaniowych ulokowanych wokół starego miasta. Oczekiwaniem członków zespołu było wypracowanie wzorcowego rozwiązania, w ramach którego powstanie przestrzeń o właściwościach retencyjnych, atrakcyjna dla społeczności lokalnej.

Osiągnięte efekty 

Dzięki zaangażowaniu w program urzędniczki odpowiedzialnej za zrównoważone inwestycje, specjalisty od rozwiązań sanitarnych, który zyskał nową wiedzę i spojrzenie na rozwiązania w tym obszarze, oraz aktywnej radnej, potrafiącej przekonać do przyjętych rozwiązań mieszkanki i mieszkańców:

• zespół realizuje kolejne etapy naturalnego placu zabaw na Osiedlu Heweliusza w Zamościu, który w czasie nawalnych deszczy będzie służyć jako niecka zbierająca wody opadowe i chronić w ten sposób osiedle przed podtopieniami. Inwestycja jest na etapie projektowania, zrealizowana zostanie w 2023 r. Inwestycji towarzyszy kampania informacyjna;
• liderka zespołu weszła we współpracę z Klubem Rotary w Zamościu, dzięki czemu zasadzono ok. 200 drzew owocowych i wysiano łąki kwietne wzdłuż ścieżki rowerowej. Akcji towarzyszyły warsztaty edukacyjne.

Członkowie zespołu angażują się w działania edukacyjne, konsultują projekty miejskie i prywatne. Liderce zespołu udało się wprowadzić do urzędu proekologiczne nawyki (współzawodnictwo z miastem partnerskim z Niemiec w dojazdach na rowerze, w efekcie którego 15% urzędników korzysta z tego środka transportu; beczkowóz z kranówką na imprezach miejskich itp.)

Doradztwo

W ramach doradztwa przewidzianego w programie zespół:

• skorzystał ze wsparcia projektantki specjalizującej się w projektowaniu błękitno-zielonych rozwiązań, by stworzyć koncepcję naturalnego placu zabaw;
• wykonał badania geotechniczne, potrzebne do opracowania projektu naturalnego placu zabaw.

Wizyta studyjna

We wrześniu 2021 roku zespół z Zamościa, wraz z trzema innymi zespołami ze ścieżki BZI, odwiedził Berlin. O tym, czym się tam zainspirowali warto przeczytać w relacji z tej wizyty.

[Wydział Rozwoju Miasta] słyszał, że ja robię plac zabaw i przy zalewie zwolnił nam się teren. Najpierw miała być naturalna łąka, ale oni teraz mówią: Kasia, zróbmy tam naturalny plac zabaw, coś takiego, jak chcecie zrobić na Heweliusza. Czyli oddźwięk jest. Jak to się w ogóle zrealizuje, to jeszcze będzie większy.

Katarzyna Fornal-Urbańczyk

Posłuchaj, co o programie powiedziała Katarzyna: