Liderzy i liderki

Skład zespołu

Jolanta Zubik – zastępczyni burmistrza

Aneta Nowak – dyrektorka Wydziału Gospodarki Komunalnej

Wyzwania

Po zamknięciu kopalni w Chrzanowie, rozpoczął się proces podnoszenia się wód gruntowych, stwarzając zagrożenia związane z podtopieniami. W gminie zostały przeprowadzone prace odwadniające, stabilizujące poziom wody, chroniące infrastrukturę. Szczególnie duże zmiany zaszły w Kamieniołomie Skała i Dolinie Trzech Stawów, gdzie pojawiło się otwarte lustro wody. Urząd Miasta za cel postawił sobie rewitalizację tych terenów, tak, aby połączyć w nich wartości przyrodnicze z edukacyjnymi i rekreacyjnymi.

Osiągnięte efekty

Przed przystąpieniem do programu Urząd Miasta nawiązał współpracę z krakowską Akademią Górniczo-Hutniczą, z którą opracował koncepcję zagospodarowania wskazanych obszarów zgodnie z ekspertyzą geologiczno-hydrologiczną.

Udział w programie pozwolił rozwinąć wypracowaną koncepcję. Prace nad jej wdrożeniem zostały wstrzymane do chwili uruchomienia funduszy unijnych w nowej perspektywie finansowej, równocześnie weryfikowana jest możliwość przeprowadzenia części prac w ramach środków własnych gminy.

To były bardzo merytoryczne spotkania, bo nie rozmawialiśmy tylko o wodzie, ale na przykład rozmawialiśmy o powietrzu, i o odpadach. Rozmawialiśmy z burmistrzami o wyłączaniu świateł ulicznych, jak reagują mieszkańcy, w jaki sposób to robimy. (…) Wiele rzeczy się dowiedziałam nowych, wiele rzeczy można było zrobić, nie tych, z którymi przyszłam. Moje koleżanki z innych gmin zrobiły fajniej, lepiej, nie wpadłabym na ten pomysł, że można w ten sposób pewne rzeczy robić.

Jolanta Zubik

Skład zespołu

Marzena Dyc-Rewers – dyrektorka Wydziału Ochrony Środowiska

Kinga Kokoszyńska-Tekień – zastępczyni dyrektora Wydziału Ochrony Środowiska

Wyzwania

W Gnieźnie zaobserwowano niewystępujący dotąd problem nieprawidłowej segregacji odpadów w zabudowie wielolokalowej, co obciążało finansowo miasto. Zespół mierzył się z wyzwaniem, w jaki sposób skłonić mieszkańców do lepszego segregowania odpadów bez stosowania radykalnych kroków, takich jak nakładanie wyższych opłat za wywóz śmieci.

Osiągnięte efekty

W wyniku programu wdrożono wiele rozwiązań, mających zmotywować mieszkańców do poprawnej segregacji.

• na kontenerach na odpady umieszczono naklejki z napisami oraz piktogramami, do jakich odpadów są przeznaczone;
• na tablicach przy wiatach śmietnikowych pojawiły się banery informujące o zasadach prawidłowej segregacji odpadów; 
• w radio wyemitowano spoty informujące o zasadach prawidłowej segregacji odpadów;
• dokonano inspekcji wiat i uzupełniono kontenery na odpady tam, gdzie ich brakowało;
• o zasadach segregacji mówiono podczas festiwalu ekologicznego, w którym uczestniczyło ok. 2,5 tysiąca mieszkańców.

Zostały podjęte działania wewnątrz urzędu miasta, prowadzące do zmniejszenia negatywnego wpływu na środowisko:

• przeprowadzono konkurs segregacji odpadów dla pracowników urzędu;
• wymieniono oświetlenie na LED-owe, bardziej energooszczędne.

Z perspektywy zespołu ważnym efektem udziału w programie był rozwój umiejętności komunikacyjnych, wykorzystywanych w relacjach z klientami urzędu.

Doradztwo

W ramach doradztwa zespół uczestniczył w IV Samorządowym Forum Gospodarki Odpadami.

Ten program był taką większą motywacją do działania. Nie mogliśmy się doczekać tych spotkań. Każdy się cieszył na wyjazd, spotkanie i porozmawianie z tym drugim zespołem, co wdrożyliście, co tam u was słychać — takie międzyludzkie też kontakty miały pozytywne znaczenie. Nasza praca urzędnicza taka zza biurka jest niekiedy monotonna. Przepisy, decyzje, stosowanie przepisów i aktualizacje uchwał. A tutaj była przestrzeń do rozwoju osobistego. To na pewno było dla nas bardzo dobre doświadczenie.

Marzena Dyc-Rewers

Skład zespołu

Maria Wróblewska – aktywistka w  „Inicjatywa Las Młochowski”

Mikołaj Krasowski – aktywista w „Inicjatywa Las Młochowski”

Wyzwania

Celem ILM jest kompleksowa ochrona Lasu Młochowskiego przed wycinką, uwzględniająca w maksymalnym stopniu interesy mieszkańców. Wchodząc do programu zespół chciał zderzyć własną, aktywistyczną perspektywy na problem z perspektywą zewnętrzną, przede wszystkim osób reprezentujących władze lokalne. Potrzebował również wybrać (lub opracować nowe) kierunki działania, które mogą w największym stopniu przełożyć się na efekt w postaci ustanowienia ochrony dla lasu.

Osiągnięte efekty

Zespół stworzył plan działania obejmujący zarówno kontynuację już podjętych inicjatyw, jak i rozpoczęcie nowych. Do najważniejszych, nowych pomysłów należy plan realizacji badania społecznego, które pozwoli wielowymiarowo pokazać wartość lasu. Aktualnie, grupa wspólnie z wykonawcą pracuje nad ostateczną koncepcją i metodologią.

Zespół przygotował i złożył do Generalnej Dyrekcji Lasów Państwowych petycję w sprawie wycinki w głównym kompleksie Lasu Młochowskiego od strony Karolina. Petycję podpisało ok. 1700 osób. Pierwszymi sygnatariuszami petycji byli uczestnicy „Zielonego Lidera”.  

Inne, zaplanowane działanie to leśny okrągły stół, w którym do rozmowy o przyszłości Lasu Młochowskiego zostaną zaproszeni różni interesariusze. Już teraz zespół buduje coraz lepsze relacje z przedstawicielami władz samorządowych.

Podjęte działania doprowadziły bezpośrednio do wstrzymania przez Lasy Państwowe najbliższej wycinki oraz przedstawienia nowej, okrojonej propozycji. Pierwotny plan zakładał wycięcie 2,47 ha lasu, nowy plan zakłada 0,93 ha jako cięcia zupełne, 0,85 ha jako cięcia częściowe i 0,69 ha bez cięć. Inicjatywa kontynuuje rozmowy dotyczące tej wycinki i dąży do ograniczenia planu wyłącznie do cięć pielęgnacyjnych.

Doradztwo

W ramach doradztwa zespół spotkał się z ekspertem ds. obszarów chronionych i gospodarki leśnej oraz specjalistami z zakresu partycypacji społecznej, którzy pomogli wybrać kierunki działania.

Wizyta studyjna

Zespół spotkał się z Ruchem Ratujmy Las Mokrzański, by podzielić się doświadczeniami walki z wycinką lasów, omówić metody pobudzania społecznej aktywności oraz prowadzenia dialogu z nadleśnictwem i lokalnym samorządem.

Doceniam bardzo duże zaangażowanie i profesjonalizm ze strony organizatorów, bo wiele rzeczy było fajnie przemyślanych. Patrząc na inne programy, w których uczestniczyłem, ten był bardzo dojrzale zrobiony.

Mikołaj Krasowski

A co Maria sądzi o programie? Zobacz film:

Skład zespołu

Paweł Bohdziewicz – prezes spółki komunalnej

Agnieszka Czarnecka – kierowniczka Wydziału Ochrony Środowiska

Małgorzata Wiśniewska – Stowarzyszenie Mieszkańcy Razem, Radna Gminy Izabelin

Wyzwania

Gmina Izabelin to w 86% tereny należące do Kampinoskiego Parku Narodowego (KPN), a tym samym objęte ochroną ustawową. Od kilkunastu lat obserwuje się na terenie gminy liczne podtopienia, co związane jest z dynamicznie postępującym procesem suburbanizacji i likwidacji rowów retencyjnych. W 2020 r. urząd przeprowadził gruntowną inwentaryzację stanu cieków oraz niecek wodnych w gminie. W wyniku prowadzonych działań zdecydowano się na spowolnienie przepływu wody w wybranych rowach.

Do programu zespół trafił z pomysłem na renaturyzację rowu opaskowego w Truskawiu (na długości 300 m). Z jednej strony rów stanowi odbiornik oczyszczonych ścieków z gminy (w tym bezpośrednio z oczyszczalni), z drugiej strony zaś – jest to miejsce o wysokim potencjale rekreacyjnym. Renaturyzacja miała w założeniu spowolnić bieg cieku (działanie retencyjne) oraz uatrakcyjnić teren już teraz będący miejscem wypoczynku mieszkańców.

Osiągnięte efekty

W trakcie uczestnictwa w programie wypracowano koncepcję meandryzacji koryta rowu (ze „starorzeczami” przy mniejszych meandrach) – co z biegiem czasu miałoby dać początek nowym ekosystemom. Opcja ta wymaga ścisłej współpracy z władzami Kampinoskiego Parku Narodowego oraz wykupu gruntów. W razie jej niepowodzenia, przygotowany został wariant alternatywny, zakładający pozostawienie przebiegu koryta w obecnej postaci i renaturyzacji samego jego wnętrza.

Koncepcja zakłada również:

•   zwiększenie bioróżnorodności terenu poprzez nasadzenia roślin rodzimych charakterystycznych dla Puszczy Kampinoskiej, 
•   zwiększenie atrakcyjności terenu (pod kątem rozwoju aktywności pieszej i rowerowej – plany małej infrastruktury),
•   zaangażowanie mieszkańców w proces renaturyzacji, połączone z realizacją działań edukacyjnych w zakresie retencji i bioróżnorodności.

Zespół uzyskał zgodę wójta na realizację projektu. Podjął negocjacje z KPN nad wdrożeniem koncepcji.

W ramach zmian wewnątrz organizacji, członkowie zespołu prowadzą działania prowadzące do lepszej segregacji śmieci przez pracowników urzędu.

Doradztwo

W ramach doradztwa zespół ściśle współpracował z ekspertką programu i członkinią rady Iwoną Wagner, która wsparła go w wypracowaniu dwóch koncepcji renaturyzacji rowu opaskowego oraz rozmowach z KPN.

Wizyta studyjna

W czasie wizyty studyjnej w Enköping w Szwecji członkowie zespołu doświadczyli, jak duże możliwości oczyszczania wody ma wprowadzenie meandrów (osad pozostaje w zakolach) oraz jak istotne jest wykorzystanie roślin wodnych celem biologicznego oczyszczania wody (poprawa przejrzystości). Więcej w relacji z tej wizyty.

Pracowaliśmy nad takimi działaniami, które możemy wdrażać we własnych instytucjach, np.:  jak możemy oszczędzać energię, jak możemy oszczędzać wodę. I szczerze, na co dzień jakoś tak nam to umykało. I to było fajne, że popracowaliśmy nad czymś takim dotykalnym, nad zmianami, które możemy wprowadzić tu i teraz.

Agnieszka Czarnecka

Co Małgorzata sądzi o programie? Zobacz film:

Skład zespołu

Aneta Ulatowska – urzędniczka w Referacie Gospodarki Komunalnej

Elwira Borkowska – pełnomocnik ds. zieleni i zagospodarowania przestrzennego

Magdalena Prawdzik – urzędniczka w Referacie Gospodarki Komunalnej

Wyzwania

Co roku ilość bioodpadów w okresie wiosenno-letnim oraz jesiennym drastycznie rośnie, ponieważ w tych okresach mieszkańcy i służby miasta koszą trawę oraz zbierają spadające liście. Część z tych odpadów nie jest poprawnie zagospodarowana. Zespół urzędniczek z Lidzbarka Warmińskiego zgłosił się do programu z nadzieją zmniejszenia ilości bioodpadów w gminie oraz likwidacji miejsc nielegalnego wywozu odpadów zielonych.

Osiągnięte efekty

W wyniku programu członkinie zespołu poszerzyły swoją wiedzę na temat zagadnień związanych z ochroną środowiska i klimatu oraz idei zrównoważonego rozwoju, którą zamierzają szerzyć i wykorzystywać. Jak zapewnia jedna z urzędniczek: „(…) wiele się rozjaśniło z tematów ekologicznych czy działań proekologicznych, które wcześniej były, powiedzmy, słyszane (…), ale nie było to konkretne”. Zespół nauczył się również, jak planować działania, by osiągnąć pożądany cel. Z racji dużych cięć budżetowych w urzędzie, główne działania zaplanowane w ramach „Zielonego Lidera” nie zostały jeszcze wprowadzone w życie. Do planowanych działań należą:

• budowa nowych kompostowników w przestrzeniach publicznych wraz ze zorganizowaniem ich obsługi technicznej;
• zwiększenie świadomości mieszkańców na temat kompostowania poprzez pokazywanie dobrych praktyk, zamieszczanie informacji w mediach społecznościowych oraz roznoszenie ulotek w obiektach publicznych, akcje edukacyjne w szkołach i przedszkolach oraz piknik rodzinny.

W ramach działań na rzecz zrównoważonej organizacji zespół wprowadził segregację odpadów w urzędzie.

Bazuję na wiedzy, którą otrzymałam w trakcie tego programu. A jeżeli się orientuję w temacie, no to jestem w stanie wpłynąć też na innych ludzi. 

Aneta Ulatowska

Skład zespołu

Ewelina Matras – pracowniczka Referatu Ochrony Środowiska i Rolnictwa

Łukasz Sendor – pracownik Referatu Ochrony Środowiska i Rolnictwa

Wyzwania

W Niepołomicach uszczelnienie płyty rynku spowodowało podtopienia okolicznych budynków. Wyzwaniem dla Urzędu Miasta stała się zaprojektowanie i wdrożenie zmiany zagospodarowania tego terenu, w tym wprowadzenie rozwiązań zatrzymujących spływ wód opadowych o 80-100%.

Osiągnięte efekty

W czasie programu wypracowana została koncepcja przebudowy rynku, zakładająca zdjęcie znacznej części powierzchni uszczelnionej, liczne nasadzenia drzew, krzewów i bylin oraz budowę ogrodów deszczowych, oraz plan działań prowadzący do jej wdrożenia.

Wyzwaniem dla projektu jest możliwy protest społeczny. Aby odpowiedzieć na to wyznanie do planu projektu wpisano konsultacje społeczne uzupełnione spacerem badawczym.

Zespołowi udało się pozyskać wstępną opinię od konserwatora zabytków dotyczącą możliwości przebudowy zabytkowego rynku. Prowadzone są rozmowy ze Stowarzyszeniem Metropolia Krakowska na temat sfinansowania inwestycji, obejmującej rynek i okoliczne tereny.

Dodatkowo plan działań przewiduje realizację kampanii edukacyjnej dla mieszkańców. Jej celem będzie skłonienie społeczności lokalnej do retencjonowania wody na własne cele w przydomowych ogródkach. Burmistrz wyraził też wstępną akceptację dla uruchomienia programu dotacji do małej retencji.

W urzędzie wprowadzono prośrodowiskowe zmiany, obejmujące: rezygnację z wody butelkowanej na rzecz dystrybutorów wody, wprowadzenie koszy na segregację odpadów, akcję rozdawania sadzonek drzew.

Wizyta studyjna

Dzięki wizycie studyjnej w Enköping udało się odnowić niegdyś wypracowane (przez kierownika referatu) kontakty z tamtejszymi urzędnikami. Zespół ma nadzieję na zacieśnienie współpracy celem wspólnego ubiegania się o uczestnictwo w unijnych programach rozwojowych. Więcej w relacji z tej wizyty.

Skład zespołu

Piotr Korkus – pracownik w Referacie Gospodarki komunalnej 

Agnieszka Borowik – pracowniczka w Urzędzie Gminy

Wyzwania

Miedźno mierzy się z problemem nielegalnych wysypisk, na które mieszkańcy oraz turyści z domków letniskowych regularnie zwożą odpady. Zespół zgłosił się do programu, żeby znaleźć najefektywniejsze rozwiązania uszczelnienia systemu gospodarowania odpadami. W trakcie udziału w programie osoby z zespołu zdecydowały się walczyć z problemem u źródła, stawiając sobie za cel ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów na terenie gminy.

Osiągnięte efekty

By zrealizować swój cel, zespół podjął następujące działania:

• uzyskał zgodę na przeprowadzanie akcji edukacyjnych na terenie szkół i urzędów (akcja planowana na 2023 rok);
• wdrożył „Cennik dodatkowych usług”, który umożliwia mieszkańcom odbiór odpadów budowlanych i wielkogabarytowych poza ustalonymi terminami, po niższych cenach;
• zmniejszył częstotliwość odbioru odpadów zmieszanych.

Prowadzone działania już doprowadziły do obniżenia ilości odpadów o 10%! Zespół deklaruje, że dzięki programowi: stał się bardziej świadomy swojej sprawczości, zrozumiał wartość swojej pracy, nauczył się skutecznie planować działania oraz dokładniej poznał przyczyny nieporozumień w kontaktach z mieszkańcami. Rozwinął również swoją wiedzę o funkcjonowaniu środowiska i jego ochrony. 

W najbliższym czasie zespół planuje pracować nad jakością segregacji odpadów w urzędzie.

Wizyta studyjna

By szukać pomysłu na to jak ograniczać ilość odpadów w gminie, zespół z Miedźna wyjechał do Słowenii. Jakie wnioski stamtąd przywiózł – wspomina Piotr Korsku

Dopiero w „Zielonym Liderze” zostałem namówiony do tego, żeby robić tę edukację, bo zwlekałem z nią parę lat. Jak byliśmy u Słoweńców się wypytywać o ich sukces, to mówili o tym, że najważniejsza jest, była i będzie edukacja. 

Więcej o wizycie można przeczytać w relacji.

Mówiąc szczerze, będąc w „Zielonym Liderze” najważniejsze co zdobyłem to wiarę, przekonanie. Na pewno mi nie było obojętne to, co się dzieje wokół. To wiem na pewno, ale wydaje mi się, że udział w programie sprawił to, że skoro mam wpływ na gminę, to powinienem z tej okazji skorzystać i zmienić tutaj wiele rzeczy, bo wydaje mi się, że to faktycznie mogłoby wszystko lepiej funkcjonować. […] Uwierzyłem w to, że moglibyśmy mniej płacić za śmieci. Ale nawet jeśli nie mniej to ograniczyć ciągłe podwyżki.

Jolanta Sitarz-Wójcicka

Co Piotr ceni w programie? Zobacz film:

Skład zespołu

Alicja Jamorska-Kurek – radna, sołtyska, inicjatorka powołania Stowarzyszenia Mieszkańców Piasecznej Górki „Z Górki” i jego prezeska

Jacek Kurek – członek Stowarzyszenia Mieszkańców Piasecznej Górki „Z Górki”

Ewa Szlufik – członkini zarządu Stowarzyszenia Mieszkańców Piasecznej Górki „Z Górki”

Wyzwania

W miejscowości Piaseczna Górka w gminie Morawica, w efekcie rozwijającej się zabudowy na terenach porolnych, powiązanej z likwidacją wcześniejszego systemu melioracyjnego, poważnym problemem stały się lokalne podtopienia. Stowarzyszenie „Z Górki” za cel przyjęło sobie znalezienie rozwiązań ograniczających to zjawisko.

Osiągnięte efekty

Dzięki uczestnictwu w programie powstał plan działań zmierzający do opracowania planu zagospodarowania działki, na której przebiega droga gminna, uwzględniającego rozwiązania retencyjne, które minimalizowałyby problem podtopień.

W plan działań wpisano następujące cele:

•   Opracowanie koncepcji ul. Skowronkowej do przyszłej dokumentacji projektowej z uwzględnieniem rozwiązań retencyjnych (rów retencyjny z matą przeciwerozyjną, nasadzenia krzewów, chodnik z powierzchnią półprzepuszczalną) – obecnie program został skonsultowany z ekspertami od hydrologii i inwestycji drogowych.
•   Podniesienie świadomości mieszkańców Piasecznej Górki w zakresie retencji na własnych działkach (ulotki, spotkania informacyjne z mieszkańcami, kampania w mediach społecznościowych). Dzięki dotacji Fundacji Orlen przygotowano i rozdystrybuowano wśród mieszkańców ulotki dotyczące małej retencji, zorganizowane zostało zebranie gminne, na którym zaprezentowane zostały plany zagospodarowania wzdłuż drogi. Dodatkowo dotacja pozwoliła postawić wiatę na działce gminnej, która pełni z jednej strony funkcję pokazową (pojemniki zbierające deszczówkę), a z drugiej jest miejscem organizacji wydarzeń skupiających społeczność lokalną.
•   Uruchomienie w 2023 r. gminnego programu dotacyjnego dla mieszkańców na urządzenia retencyjne – do programu udało się przekonać burmistrza, opracowany został projekt uchwały dotacyjnej.

Doradztwo

Zespół skorzystał z:

• konsultacji merytorycznej ulotki skierowanej do mieszkańców,
• Konsultacji z ekspertami i projektantami, w wyniku których powstała koncepcja i wizualizacja drogi uwzględniająca konkretne rozwiązanua retencyjne.

Wizyta studyjna

Zespół odwiedził Hamburg. O tym, czym się tam zainspirował warto przeczytać w relacji z tej wizyty.

Program był świetny, dużo nam dał, na wiele spraw otworzył nam oczy. Na pewno dał nam skrzydła albo inaczej – kopa, żeby działać.

Alicja Jamorska-Kurek

Skład zespołu

Małgorzata Kalus-Chiżyńska – dyrektor Wydziału Ochrony Środowiska i Obszarów Wiejskich 

Ewa Kowalik – zastępca burmistrza

Justyna Gleba-Kajak – kierowniczka Działu Organizacji Imprez i Edukacji w Centrum Kultury

Wyzwania

W nowo powstałej części Polkowic, w efekcie uszczelniania nawierzchni, od lat istotny problem stanowi zagospodarowanie wód deszczowych. W okresach wzmożonych opadów bądź wiosennych roztopów dochodzi do podtapiania domów położonych u podnóży wzniesień. Z kolei na działkach położonych na wzniesieniach powraca problem suszy. Zespół wziął udział w programie, aby pozyskać wiedzę i umiejętności dotyczące sposobów racjonalnego gospodarowania wodą opadową i przeciwdziałać tym zjawiskom.

Osiągnięte efekty

We współpracy ze społecznością lokalną w październiku 2022 r. wybudowany został ogród deszczowy przed budynkiem Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej. Ogród, poza oczywistą funkcją retencyjną, ma stać się wzorem do naśladowania. Budowa ogrodu stanowiła oś, wokół której zrealizowano dodatkowe spotkania i warsztaty edukacyjne dla mieszkańców. W działaniach wzięło kilkadziesiąt osób, w ich  efekcie wzrosło zainteresowanie małą retencją wśród mieszkańców, którzy dopytują urzędników o możliwe rozwiązania dla siebie, są żywo zainteresowani pozyskiwaniem dofinansowań z programu rządowego Moja Woda.

Zespół planuje stworzyć własnym sumptem ( w oparciu o istniejące katalogi) zbiór dobrych praktyk w obszarze gospodarowania wodą. Już teraz wykonywane są pierwsze czynności związane z analizą porównawczą dostępnych w sieci analogicznych opracowań stworzonych przez inne gminy.

Zaplanowano podniesienie kompetencji technologicznych oraz świadomości ekologicznej pracowników urzędu oraz wsparcie ich w efektywnej komunikacji z mieszkańcami. W 2023 r. przeprowadzony zostanie cykl szkoleń dedykowanych pracownikom Wydziału Komunalnego, Wydziału Inwestycyjno-Remontowego, Wydziału Planowania Przestrzennego i Wydziału Ochrony Środowiska.

W urzędzie miasta wprowadzone zostały zmiany pozwalające na ograniczenie zużycia papieru (drukowanie w mniejszym formacie, paski przypominające o oszczędzaniu papieru w mailach) oraz ograniczenie zużycia wody (używanie zmywarek, etc). Nowe zasady zostały sformalizowane w ramach zarządzenia wydanego przez burmistrza.

Doradztwo

W ramach doradztwa zespół:

• skorzystał z dofinansowania udziału w konferencji poświęconej tematyce zarządzania wodami opadowymi,
• otrzymał projekt ogrodu deszczowego oraz warsztaty towarzyszące jego budowie.

Wizyta studyjna

Zespół odwiedzić Bydgoszcz, gdzie uzyskał sporą dawkę wiedzy i informacji o sprawdzonych rozwiązaniach na temat zagospodarowania wód deszczowych. Omawiał kompleksowe podejście do zagospodarowania wód deszczowych na terenie miasta, rozwiązania prawne i techniczne, sprawdzone rozwiązania, koszty, problemy napotkane podczas realizacji i sposoby ich rozwiązania.

Program „Zielony Lider” to jest spotkanie różnych osób, które chcą działać na rzecz ochrony środowiska. Mogą wymienić się doświadczeniami, uzyskać wiedzę, którą później u siebie zastosują, spotkać ciekawych ludzi, którzy dzielą się tym, co sami wypracowali i to w różnych dziedzinach. Wartością dodaną, której się nie spodziewałam, są szkoleni.

Małgorzata Kalus-Chiżyńska

Skład zespołu

Mariola Bolisęga — zastępczyni burmistrza

Sylwia Jendrysik — kierowniczka Referatu Ochrony Środowiska i Gospodarki Odpadami

Mateusz Domagała – Inspektor w Referacie Ochrony Środowiska i Gospodarki Odpadami

Wyzwania

W mieście Rydułtowy aż połowę z odbieranych odpadów stanowi frakcja zmieszana. Problemy z odpowiednią segregacją są szczególnie duże w zabudowie wielolokalowej. Zespół zgłosił się do programu, żeby znaleźć skuteczne rozwiązania dla tego problemu.

Osiągnięte efekty

Zespół opracował kompletny plan działań koncentrujący się wokół trzech celów:

• zwiększenie świadomości i motywacji mieszkańców do prawidłowej segregacji poprzez przeprowadzenie ankiety diagnozującej problemy i potrzeby mieszkańców, kampanię edukacyjno-informacyjne, konkursy i lekcje tematyczne dla uczniów;
• włączenie mieszkańców i kluczowych interesariuszy w rozwiązywanie problemu zarządzania odpadami poprzez utworzenie Zielonej Rady Rozwoju, organizowanie spotkań z zarządcami zabudowy wielolokalowej oraz zaangażowanie w dyskusję nad problemem młodzieży z lokalnego klubu młodzieżowego;
• ograniczenie ilości odpadów poprzez utworzenie kompostowników w przestrzeni publicznej, sfinansowanie kompostowników dla mieszkańców, podwyższenie ulgi za kompostowanie oraz wznowienie działania punktu wymiany PSZOK.

W 2022 roku zespół:

• przeprowadził ankietę wśród mieszkańców diagnozującą ich trudności oraz oczekiwania związane z segregacją odpadów.
• stworzył zakładkę na stronie internetowej urzędu, gdzie zamieszczane są porady i reguły dotyczące segregacji odpadów,
• zorganizował warsztat dla lokalnej społeczności, na którym omawiano tematy środowiskowe i rozwiązania służące ograniczeniu odpadów.

Pod wpływem udziału w programie członkowie zespołu zrozumieli, że urząd powinien stanowić dobry przykład w stosowaniu zrównoważonych praktyk, co zbudowało motywację do wprowadzania także tu ekologicznych praktyk. Zmiany rozpoczęto od segregacji odpadów. 

Doradztwo

W ramach doradztwa zespół skorzystał ze wsparcia ekspertek z Polskiego Stowarzyszenia Zero Waste, która poprowadziła dla mieszkańców warsztaty. Ich celem było zainspirowanie i zaprojektowanie działań sprzyjających ograniczaniu ilości wytwarzanych odpadów.

Wizyta studyjna

Mieliśmy wizytę na terenie Polski, gdzie poznaliśmy różne sposoby zarządzania odpadami w innych gminach. I to też nam dało do myślenia i zobaczyliśmy, że w tych innych gminach mają zupełnie inne systemy, inaczej to się u nich sprawdza.

Sylwia Jędrysik

Dla mnie  ten program to przede wszystkim możliwość wymiany doświadczeń, poznawania dobrych praktyk i szukania rozwiązań. Jeżeli jest ambitny samorząd bądź ambitne stowarzyszenie powinni wziąć udział w tym przedsięwzięciu.

Mariola Bolisęga

Jak Mariola Bolisęga ocenia program? Zobacz film:

Skład zespołu

Dariusz Cieślak – wójt

Tomasz Suchański – specjalista ds. promocji

Michał Machała – kierownik gminnej jednostki usług komunalnych

Wyzwania

Sędziejowice mierzą się z problemem niewystarczającego poziomu segregacji odpadów, czego przyczyną jest między innymi nieefektywna organizacja lokalnego punktu PSZOK. W programie zespół postawił przed sobą zadanie zwiększenia udziału odpadów segregowanych o 10%.

Osiągnięte efekty

W trakcie programu zespół określił sposób, w jaki osiągnąć cel. Udział w „Zielonym Liderze” zainspirował zespół, by w trakcie (zaplanowanej wcześniej) kompleksowej modernizacji PSZOK, stworzyć przedPSZOK (czyli miejsca, w którym odpady będą wstępnie selekcjonowane, by nadać im drugie życie), a sam punkt wzbogacić o dodatkowy, zielony filtr w postaci otaczających go drzew. Planowane jest również wyposażenie sołectw w 25 kompostowników i przeprowadzanie kampanii informacyjnej dla mieszkańców.

W 2022 gmina podjęła już pierwsze działania, m.in.:

• uzyskała dofinansowanie na budowę punktu PSZOK (około 600 tys. zł), który będzie miejscem przyjaznym i otoczonym zielenią (obiekt ma powstać w 2023 roku);
• podpisała list intencyjny ze stowarzyszeniem, którego wolontariusze będą dokonywali w przedPSZOK-u oceny pozostawionych przez mieszkańców przedmiotów.

Doświadczenia z wizyty studyjnej, a także wiedza o praktykach z Izabelina (gdzie PSZOK usytuowany jest w samym centrum gminy, między urzędem gminy, ośrodkiem zdrowia i domem kultury) pozwoliły zespołowi przekonać grupę niezadowolonych mieszkańców, obawiających się niedogodności w związku z budową PSZOK-u.

Gmina wdrożyła także program „e-faktura za wodę”, by zredukować liczbę papierowych faktur. Ponadto zespół wprowadził segregację odpadów w urzędzie. 

Wizyta studyjna

W czasie wizyty studyjnej w Barcelonie Zieloni Liderzy z Sędziejowic mógł zobaczyć, jak w praktyce zorganizowane są punkty segregacji odpadów w centrum miasta. Te doświadczenia umocniły ich w postanowieniu zorganizowania przedPSZOK-u u siebie. Więcej o wizycie w relacji.

Na pewno zrozumiałem i utwierdziłem się w przekonaniu, że środowisko i to, co będzie z nami za pięćdziesiąt, sto lat, to jest w tym momencie już priorytet, bo każdy dzień zwłoki, każdy element, czy to w zakresie ochrony środowiska, czy stricte gospodarki odpadami, który odpuścimy teraz, odbije się później na naszych dzieciach i wnukach. Jak pisałem ulotkę wyborczą trzy lata temu, to ochrona środowiska pewnie byłaby na jakimś siódmym miejscu, a teraz na pewno byłaby w pierwszej trójce.

Dariusz Cieślak

Skład zespołu

Sabina Paciorek – kierowniczka Referatu Efektywności Energetycznej

Grzegorz Horwacik – kierownik Wydziału Ochrony Powietrza 

Tomasz Ożóg – zastępca burmistrza

Wyzwania

Zespół zgłosił się do programu z pomysłem na poprawę zarządzania energią w budynkach użyteczności publicznej poprzez lepszy monitoring zużycia energii oraz przeprowadzenia inwestycji zwiększających efektywność energetyczną. Pomysł polegał na tym, by (inaczej niż to miało miejsce wcześniej), decyzje inwestycyjne podejmować w oparciu o dane i monitorować efekty podjętych działań. Wyzwanie polegało m.in. na tym, żeby mądrze decydować o dalszych inwestycjach w budynkach, w których „najbardziej oczywiste” prace termomodernizacyjne, takie jak ocieplenie ścian czy wymiana stolarki okiennej, zostały już kiedyś wykonane.

Osiągnięte efekty

Dzięki pracy w mniejszych grupach pod okiem eksperta ścieżki, a także czasowi na rozmowy wewnątrz zespołu, udało się nakreślić konkretne kroki do realizacji celu. Te kroki to m.in. stworzenie zautomatyzowanego systemu monitoringu zużycia różnych rodzajów energii (elektrycznej, cieplnej) w BUP z wykorzystaniem narzędzia już wcześniej posiadanego przez gminę; rejestracja spółdzielni energetycznej; wykonanie audytów energetycznych we współpracy z osobami administrującymi poszczególnymi budynkami; wybór i realizacja optymalnych inwestycji; dalszy monitoring uzyskanych oszczędności i sposobów użytkowania budynku.

Zmiana względem pierwotnego pomysłu polega na większym uwzględnieniu roli osób na co dzień administrujących budynkami jako ważnych dla powodzenia projektu. 

Wszystkie elementy planu są obecnie realizowane. Zespołowi udało się zabezpieczyć w budżecie gminy środki własne w wysokości 900 tys. zł na realizację projektu w kolejnym roku. Udało się również doprowadzić do utworzenia nowego zadania budżetowego „Poprawa efektywności energetycznej budynków użyteczności publicznej”, które będzie wpisane w wieloletnią prognozę finansową.

Doradztwo

W ramach doradztwa zespół:

• spotkał się z szefem spółdzielni energetycznej, by określi możliwości uruchomienia spółdzielni na terenie gminy,
• wymienił doświadczeniami z urzędnikami z Rybnika,
• skorzystał z konsultacji w sprawie inwestycji w rekuperację i pompy ciepła w budynkach użyteczności publicznej gminy,
• otrzymała wsparcie ekspertki (wykład wprowadzający) oraz facylitatorki (prowadzenie) w trakcie warsztatów dla radnych i mieszkańców dotyczących  opracowania planu adaptacji do zmian klimatu.

Wizyta studyjna

Zespół ze Skawiny wraz z zespołami z Izabelina i Niepołomic wybrał się do Enköping w Szwecji. O szczegółach tej wizyty można przeczytać w relacji z tej wizyty.

Ta wymiana doświadczeń jest cenna, czasami nie ma sensu wybijać okna, jak są drzwi otwarte. Większość samorządów czy nawet organizacji pozarządowych czasami nawet nie wie, że ten problem gdzieś ktoś tam na drugim końcu Polski już rozwiązał albo ma na to fajny sposób, jak to zrobić.

Sabina Paciorek

Posłuchaj, jak Tomasz ocenia udział w programie:

Skład zespołu

Marta Brzozowska – naczelniczka Wydziału Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska

Magdalena Pomonicka – specjalistka ds pozyskiwania środków zewnętrznych w Wydziale Inwestycji i Rozwoju

Ewina Aniśkiewicz — naczelniczka Wydziału Finansowego

Wyzwania

Wyzwanie zespołu to zmiana nastawienia społeczności do obecnej lokalizacji PSZOKu. Okoliczni mieszkańcy skarżą się m.in. na nieprzyjemny zapach i hałasy. Jednocześnie gmina, ze względu na uwarunkowania urbanistyczne, nie może zmienić lokalizacji tego punktu.

Osiągnięte efekty

W trakcie programu zespołowi postanowił wyeliminować bioodpady z PSZOKu, rozpowszechnić praktyki kompostowania oraz zbudowanć w gminie kompostowniki. By zrealizować te cele, podjął już pierwsze kroki:

• zorganizował spotkania edukacyjne, na których zachęcano mieszkańców do korzystania z  kompostowników;
• przeprowadził konkurs dla mieszkańców na pomysły zero waste do wdrożenia;
• zaplanował ustawienie kompostowników w przestrzeni publicznej (realizacja ma nastąpić w 2023);
• rozpoczął proces przygotowań do modernizacji PSZOKu (usunięcie bioodpadów) oraz utworzenia tkz. przedPSZOKu;
• uzyskał zgodę wójta na postawienie kompostownika pod urzędem.

Warsztaty poszerzyły wiedzę zespołu, który poznał praktyki zarządzania PSZOKami w innych gminach, z którymi nawiązał kontakty. Udział w programie udział umocnił współpracę w zespole. 

Dodatkowo, zespół zaplanował montaż filtrów wody na kranach, by wyeliminować z urzędu wodę butelkowaną.

Wizyta studyjna

Zespół z Sulikowa odwiedził Kopenhagę, o tym co zobaczył można przeczytać w relacji.

Udział w projekcie bardzo pozytywnie mnie zaskoczył, ponieważ poznałam sposoby, w jaki z problemami radzą sobie też inne samorządy. To było dla mnie naprawdę wartość dodatnia. W programie uczestniczyły osoby, które już na swoich doświadczeniach, swoich pomysłach, które wdrożyli, wskazywali jakiś punkt dojścia do kompromisu z mieszkańcami.

Marta Brzozowska

Skład zespołu

Marek Koniarczyk – radny, członek Mazowieckiej Rady Działalności Pożytku Publicznego

Wiktoria Nowocień – przewodnicząca Młodzieżowej Rady Miejskiej w Szydłowcu, przedstawicielka organizacji pozarządowych 

Piotr Warso – członek zarządu Powiatowego Stowarzyszenia Polska 2050

Wyzwania

Szydłowiec jest gminą, która od lat zmaga się  zanieczyszczeniem powietrza spowodowanym niską emisją z domów prywatnych. Zespół powstał się na potrzebę programu, gdy lider zaprosił przedstawicieli różnych środowisk, by zjednoczyć się w walce o czyste powietrze. W momencie rozpoczęcia programu, zespół miał wiele pomysłów na działania, a za główny cel postawił sobie zmniejszenie wskaźników zanieczyszczenia powietrza o 20% do 2024 roku.

Osiągnięte efekty

Efektem udziału w programie była chęć dalszej współpracy i założenia stowarzyszenia „Zielona Gmina Szydłowiec”. Zespół wypracował 3-letni plan działań, który zakłada m.in.:

• Zwiększenie terenów zielonych (dzięki budżetowi obywatelskiemu),
• Stworzenie gminnego Alertownika do anonimowego zgłaszania nieprzepisowego palenia w piecu,
• Uruchomienie stypendium miejskiego dla osób aktywnych w polu ekologii,
• Dołączenie do akcji „Karny Kopciuch” wraz z uruchomieniem patroli środowiskowych,
• Uruchomienie mobilnego ekodoradcy wspierającego mieszkańców w dbaniu o jakość powietrza,
• Wymianę kopciuchów – co najmniej 100/rok,
• Utrzymanie dróg gminnych ograniczające niską emisję,
• Budowę stacji ładowania pojazdów elektrycznych.

Zespół poszerzył swoją wiedzę w zakresie działania biogazowni, które sprawdzają się w gminach wielkości Szydłowca. Dowiedział się od innych zespołów o takich akcjach społecznych jak: “Karny Kopciuch” czy “Mobilne płuca”. Już w trakcie programu postanowił skontaktować się z Alarmem Smogowym i zamówić “Mobilne płuca” do swojej gminy.

Lider zespołu rozpoczął starania o zabezpieczenie w budżecie gminy środków w kwocie 100 tys. zł na finansowanie wybranych działań z planu opracowanego w programie „Zielony Lider”.

Doradztwo

Bardzo dużo dla nas wniosło też takie indywidualne spotkanie, na którym ten nasz szeroki program mogliśmy omówić. […] Ta rozmowa nam bardzo wiele pomogła ze względu na to, że gdzieś tam dostrzegliśmy to, co w jakiś sposób możemy rozwinąć. [Oraz] to, gdzie tam, powiedzmy, mam małe szanse powodzenia.

Marek Artur Koniarczyk

Ten program pozwolił mi to wszystko zebrać właśnie do naszego projektu i jeszcze gdzieś poukładał mi pewną wiedzę co do tego, w jaki sposób możemy to zrobić.

Marek Artur Koniarczyk

Skład zespołu

Łukasz Konarski – prezydent

Dominik Janus – radny 

Katarzyna Napieracz – kierowniczka Referatu Rewitalizacji

Wyzwania

Rozwój zabudowy jednorodzinnej na terenach porolnych oraz zasypywanie lub grodzenie rowów retencyjnych przez właścicieli działek, prowadzi w Zawierciu do okresowych podtopień i podmakania piwnic. Mieszkańcy nie chcą współpracować przy odtworzeniu rowów, równocześnie kwestionują wydane przez urząd pozwolenia budowlane. Udział w programie miał pomóc zespołowi wypracować modelowe rozwiązanie, które mogłoby być wykorzystywane jako uniwersalna procedura postępowania w takich sprawach.

Osiągnięte efekty

Zespół zdecydował się rozwiązać problem konkretnej miejskiej ulicy, przy której niegdyś zasypano rowy retencyjne, spowalniające spływ wody.

W planie opracowanym w ramach programu zawarto:

•   mediacje z mieszkańcami w sprawie udrożnienia rowów i wsparcie ich w przeprowadzeniu koniecznych prac przy zaangażowaniu Straży Pożarnej (w trakcie);
•   zagospodarowanie przyulicznej działki gminnej niecką, wprowadzenie nasadzeń zieleni niskiej i średniej w miejsce trawnika, zmiana nawierzchni chodnika na przepuszczalną.

Od czasu wejścia zespołu do programu, każda zmiana infrastrukturalna w mieście przeprowadzana jest w zgodzie z dobrymi praktykami retencyjnymi. Przykładem stanowią dwa opracowywane obecnie projekty: chodnika na osiedlu domków jednorodzinnych z kostki farmerskiej oraz parkingu częściowo utwardzonego ażurami. Zmodyfikowane zostały też projekty finansowane z funduszy norweskich – dodano do nich rozwiązania retencyjne.

Dowiadywaliśmy, że niektóre rzeczy da się zrobić, których my na przykład nie robimy albo nie próbowaliśmy.

Dominik Janus

Skład zespołu

Katarzyna Laska – managerka

Leszek Szejka – pracownik Miejskiego Ośrodka Kultury, działacz lokalnych stowarzyszeń i Polskiego Alarmu Smogowego

Michał Stokłosa – pracownik Ośrodka Pomocy Społecznej, działacz lokalnych stowarzyszeń

Wyzwania

Zespół od lat działa na rzecz poprawy jakości powietrza w gminie Czerwionka-Leszczyny, gdzie wciąż żywa jest górnicza tradycja regionu. Pomimo działań edukacyjnych prowadzonych przez społeczników, nadal dużym problemem jest niska emisja z pieców węglowych. Zespół miał poczucie, że jego wysiłki nie przynosiły wystarczających efektów. Do programu zgłosił się z chęcią zmiany regulaminu gminnych dotacji do wymiany źródeł ciepła, gdzie wciąż dopuszcza się dofinansowanie nowych kotłów węglowych.

Osiągnięte efekty

W wyniku udziału w programie zespół przedefiniował swój cel. Chcą by zmiany w regulaminie dotacji były szersze, obejmowały wsparcie mieszkańców w poprawie efektywności energetycznej swoich domostw.  Do zmiany perspektywy przyczyniły się:

• Uzyskanie technicznej wiedzy dotyczącej efektywności energetycznej, znaczenia audytów energetycznych oraz wykorzystania kamer termowizyjnych do śledzenia ubytków ciepła. Dzięki poznanym przykładom termomodernizacji zespół zdał sobie sprawę, że korzyści środowiskowe mogą iść w parze z korzyściami ekonomicznymi.
• Zdobyta wiedza, rozmowy z innymi uczestnikami programu oraz warsztaty z komunikacji skłoniły zespół do zmiany przekazu, na taki w którym nacisk kładzie się na korzyści ekonomiczne płynące dla mieszkańców.
• Warsztaty komunikacyjne oraz współpraca z innymi zespołami (m.in. samorządowcami), doprowadził do ponownego podjęcia rozmowów z burmistrzem, który przychylnie patrzył na propozycję nowego dokumentu dotyczącego gminnych dotacji.

Społecznicy uzyskali dotację z programu CleanAirFund Krakowskiego Alarmu Smogowego na projekt “Łapiemy Smoga”. Sama idea powstała jeszcze przed przystąpieniem do Zielonego Lidera, ale wiedza zdobyta w programie sprawiła, że zespół położył duży nacisk na audyty energetyczne oraz problematykę termomodernizacji budynków.

Podczas programu zespół zdobył również wiedzę dotyczącą błękitno-zielonej infrastruktury, której wdrażania wcześniej nie rozważał. Obecnie razem z zespołem Fundacją Sendzimira pracują nad projektem BZI w gminie.

Tam była możliwość, by się poznać, zwyczajnie po prostu przy kawie pogadać. To ma ogromny wpływ na to, że budują się relacje. I mówimy o tym problemie, i utożsamiasz się, widzisz, że z tym problemem nie jesteś sam i że on funkcjonuje również gdzieś indziej. I budujesz taką społeczność, na której bazujesz, że faktycznie warto iść po tę zmianę.

Michał Stokłosa