Zużywamy coraz więcej surowców, produkujemy coraz więcej odpadów. Od 1970 r. wykorzystanie zasobów na świecie potroiło się, a pomimo lepszej efektywności ich wykorzystania ilość wyprodukowanych odpadów również znacząco wzrasta. Gospodarka UE zużywa obecnie 16 ton surowców na osobę rocznie, co generuje 6 ton odpadów, z których połowa trafia na składowiska.

W Polsce w 2023 r. zebranych zostało 13,4 mln ton odpadów komunalnych, z czego 86,3 % pochodziło z gospodarstw domowych. Produkujemy mniej odpadów komunalnych niż przeciętny Europejczyk, ale ich ilość stale rośnie. W 2010 r. było to 263 kg odpadów średnio na mieszkańca, w 2015 r. – 283 kg, w 2020 342 kg,  a w 2023 już 356,7 kg. Tylko niespełna 50% odpadów jest odzyskiwanych (15,8% podlega recyklingowi, 11,8 %  kompostowaniu i fermentacji, 20% przekształceniu termicznemu z odzyskiem energii).

Tymczasem do 2035 r. Polska może składować tylko 10% wszystkich produkowanych odpadów (teraz jest to ok. 40%) a co najmniej 65% odpadów komunalnych musi zostać odzyskana.

Ciężar organizacji i kontroli systemu gospodarowania odpadami spada w Polsce na gminy. Jednak one mierzą się nie tylko ze stale rosnącą masą odpadów komunalnych, ale też niesprzyjającym otoczeniem prawnym, niewystarczającymi wpływami finansowymi, brakiem narzędzi kontroli jakości selektywnej zbiórki czy niską świadomością w zakresie gospodarowania odpadami wśród pracowników i mieszkańców.

Musimy zacząć się ograniczać

Jak ograniczać ilość odpadów mierząc się jednocześnie z tymi wyzwaniami? Musimy dążyć do gospodarki obiegu zamkniętego (GOZ), a więc takiej, w której przede wszystkim dbamy o to, by odpad nie powstał. Dzielimy się i pożyczamy, a materiały i produkty projektujemy tak, by wydłużyć ich życie tak długo, jak to tylko możliwe poprzez ponowne wykorzystanie, naprawę, odnawianie. Na poziomie lokalnym, możemy promować kompostowanie, miejsca napraw i wymiany, gdzie rzeczy otrzymują drugie życie, tworzyć systemy zachęt (i kar) do lepszej segregacji, edukować mieszkańców oraz pracowników instytucji odpowiedzialnych za gospodarkę odpadową. To zadania zarówno dla urzędników, jak i organizacji społecznych.

Jak może pomóc „Zielony Lider”?

E-learning, warsztaty stacjonarne i wsparcie doradcze pozwolą uczestnikom i uczestniczkom tej ścieżki:

• zrozumieć, na czym polega budowanie gospodarki obiegu zamkniętego na poziomie lokalnym;
• przeprowadzić diagnozę problemu, z którym przychodzą do programu;
• przeanalizować dobre praktyki z Polski i Europy i zastanowić się, jak zaadaptować je do lokalnych uwarunkowań;
• dowiedzieć się o różnych rozwiązaniach służących zmianie funkcjonowania systemu odbioru odpadów i uszczelnieniu gospodarowania nimi (np. opłat, PSZOKów, transportu itp.);
• poznać innowacje w skali gminy (m.in. publiczne kompostowniki, przed-PSZOKi ułatwiające wtórne wykorzystanie rzeczy, aplikacje do komunikacji na linii mieszkańcy-urząd).
• dobrać rozwiązania, które sprawdzą się w ich społecznościach;
• wesprzeć w znalezieniu najlepszych specjalistów, którzy pomogą w realizacji zamierzeń.

Zapraszamy do zapoznania się z osiągnięciami zespołów uczestniczących w poprzednich edycjach programu.