Ta ścieżka tematyczna cieszy się co roku największym powodzeniem. W 2022 roku wzięło w niej udział sześć zespołów, które zajmowały się rozwojem błękitno-zielonej infrastruktury na swoich obszarach.
Chrzanów
Zastępczyni Burmistrza Jolanta Zubik i Dyrektorka Wydziału Gospodarki Komunalnej Aneta Nowak przystąpiły do programu, żeby rozwiązać problem zagospodarowania dwóch obszarów pokopalnianych. Po zakończeniu eksploatacji występowało na nich zagrażające dla lokalnej społeczności podmywanie budynków wzbierającymi wodami gruntowymi. Problem został rozwiązany wprowadzeniem kanału odprowadzającego wody do rzeki. Jednak ważna była dalsza rewitalizacja tego obszaru. W trakcie programu zespół wypracował plan obejmujący konsultacje społeczne z udziałem przyrodnika, opracowanie wytycznych dla projektanta, uzyskanie odpowiednich pozwoleń oraz pozyskanie środków na wykonanie projektu. Działania wymagają pozyskania zewnętrznego finansowania, co jest uzależnione od pojawienia się środków z funduszy unijnych, na które konkursy dopiero ruszają.
Izabelin
Prezes Spółki Komunalnej Paweł Bohdziewicz, Kierownik Wydziału Ochrony Środowiska Agnieszka Czarnecka i Radna Małgorzata Wiśniewska, działająca też w Stowarzyszeniu Mieszkańcy Razem stworzyli zespół liderski, który zajął się problemem podtopień. Pojawiają się one coraz częściej z powodu postępującej suburbanizacji i uszczelniania powierzchni biologicznie czynnej. Dodatkowo coraz bardziej odczuwalny jest problem suszy.
Do programu zespół trafił z pomysłem na renaturyzację rowu opaskowego w Truskawiu, który z jednej strony odbiera oczyszczone ścieki, a z drugiej ma duży potencjał rekreacyjny. Wypracowana w trakcie programu koncepcja zakłada między innymi nasadzenie roślin wodnych, których zadaniem będzie naturalne oczyszczanie wody oraz pozostawienie naturalnych brzegów wraz z typową dla terenów podmokłych roślinnością. Powstała w dwóch wersjach – trudniejszej do realizacji – która przewiduje wtórną meandryzację rowu i pozostawienie “starorzeczy” przy mniejszych meandrach. To ambitne działanie wymaga nie tylko pozyskania znaczących środków finansowych (co jest jednak realne z funduszy unijnych), ale również wykupu gruntów i uzgodnień z Kampinoskim Parkiem Narodowym. Jednak zespół ma wysoki poziom motywacji do realizacji tej wersji koncepcji, na który wpływ miała między innymi inspirująca wizyta studyjna w Enköping w Szwecji (relację z wizyty przeczytasz tutaj).
W wersji minimum koncepcja zakłada prace renaturyzacyjne w obrębie istniejącego koryta. Plan działań przewiduje również zaangażowanie mieszkańców w proces renaturyzacji, jako działanie prewencyjne, mające uchronić władze gminy przed ewentualnymi protestami interesariuszy niechętnych zmianom. Do końca 2022 roku udało się do pomysłu przekonać Panią Wójt oraz podjąć uzgodnienia z Kampinoskim Parkiem Narodowym.
Piaseczna Górka
Radna i sołtyska Alicja Jamorska-Kurek oraz Jacek Kurek i Ewa Szlufik, członkowie Stowarzyszenia Mieszkańców Piasecznej Górki “Z Górki” przystąpili do programu, żeby zmierzyć się z podtopieniami występującymi na terenie sołectwa. Pomysł, z którym weszli do programu i który udało się dopracować polegał na przygotowaniu planu zagospodarowania działki, na której przebiega planowana do modernizacji droga gminna. Droga ta ma kluczowe znaczenie dla lokalnej retencji, więc zmiana jej nawierzchni przy remoncie na asfaltową znacząco pogłębi problem podtopień. Dlatego konieczne jest wybranie dla niej odpowiednich rozwiązań retencyjnych. Oprócz opracowania koncepcji projektowej, zespół postawił sobie za cel działania edukacyjne, skierowane do mieszkańców. Przeprowadził zebrania gminne i rozdał materiały informacyjne na temat konieczności retencjonowania wód opadowych na własnej działce. Kolejnym celem było wypracowanie z urzędem programu dotacji do małej retencji. Tu inspiracją było doświadczenie innych zespołów. Do wdrożenia programu dotacji udało się przekonać Burmistrza i Radę Gminy.
Udział w projekcie pozwolił zespołowi przy wsparciu ekspertów na dobranie konkretnych rozwiązań retencyjnych, część z nich „przywieźli” z wizyty studyjnej w Hamburgu (relację z wizyty przeczytasz tutaj), gdzie mogli zobaczyć, jak działają w praktyce. Jednym z takich pomysłów jest dodatkowo stworzenie placu zabaw dla dzieci na jednej z lokalnych działek, gdzie występują cieki wodne.
Dodatkowo udało się wprowadzić siatkę wyłapującą odpady na rowie, który do tej pory powodował podtopienia w trakcie gwałtownych opadów. Uczestnicy sami znaleźli to rozwiązanie i uzyskali odpowiednie zgody dzięki motywacji jaką zyskali w trakcie programu do szukania nietypowych rozwiązań.
Wzmocnienie zespołu i wzrost motywacji do działania w trakcie programu przyczynił się też do uzyskania dotacji w Fundacji Orlen na działania w zakresie edukacji ekologicznej.
Więcej o dokonaniach zespołu można przeczytać w wywiadzie z jego liderką.
Niepołomice
Ewelina Matras i Łukasz Sendor – pracownicy Urzędu Miasta i Gminy Niepołomice przystąpili do programu, by zająć się rozwiązaniem problemu zalewania okolicznych terenów przez wodę z Rynku. Zakładali interwencje, które pozwolą na zmniejszenie spływu wody opadowej o połowę, jednak zwiększyli ten cel w trakcie programu do 80-100% na przestrzeni najbliższych kilku lat. Mają na to pozwolić rozszczelnienie znacznej części Rynku, nasadzenia drzew, krzewów i bylin i budowa ogrodów deszczowych. Udało się uzyskać wstępną pozytywną opinię konserwatora zabytków, trwają prace nad doborem konkretnych rozwiązań retencyjnych. Zespół planuje przystąpić do konkursu Stowarzyszenia Architektów Polskich (o którym dowiedział się od opiekuna ścieżki), gdzie sprawę Rynku potraktuje jako część szerzej zakrojonego planu zmian w centrum miasta. Środki niezbędne do przebudowy urząd zamierza pozyskać z funduszy Stowarzyszenia Metropolia Krakowska, którego Niepołomice są członkiem.
Ponieważ istnieje ryzyko, że likwidacja miejsc parkingowych, wynikająca z realizacji tych planów, będzie budzić opór społeczny, zespół planuje konsultacje i spacery badawcze jak tylko pojawi się koncepcja zmian. W trakcie udziału w programie uczestnicy podnieśli swoje kompetencje w zakresie komunikacji z mieszkańcami, co pomoże im skutecznie wdrożyć planowane działania. W planach jest też kampania edukacyjna na temat małej retencji skierowana do mieszkańców.
W wyniku uczestnictwa w programie pracowników referatu, urząd zainteresował się uruchomieniem gminnego programu dotacji dla mieszkańców na zakup urządzeń retencyjnych. Pomysł został przedyskutowany z burmistrzem, który wyraził dla niego swoją wstępną akceptację.
Dzięki wizycie studyjnej w Enköping udało się odnowić wcześniejsze kontakty z tamtejszymi urzędnikami. Zespół ma nadzieję na zacieśnienie współpracy, by wspólnie ubiegać się o udział w unijnych programach rozwojowych.
Polkowice
Zastępca Burmistrza gminy Polkowice Ewa Kowalik, Małgorzata Kalus-Chiżyńska – dyrektor w Urzędzie Gminy Polkowice i Justyna Gleba-Kajak, pracowniczka Centrum Kultury zgłosiły się do programu z problemem powtarzających się podtopień niżej położonych domów w nowej części Polkowic. Dodatkowo na terenach położonych wyżej często występuje susza, więc zatrzymanie tam deszczówki nie tylko zmniejszyłoby uciążliwości związane z okresowym brakiem wody, ale również zapobiegło podtopieniom w dolnej części miasta.
Powstał pomysł stworzenia ogrodu deszczowego przy zaangażowaniu mieszkańców, jako obiektu modelowego, przykładu do naśladowania. Został on zrealizowany przed budynkiem Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej, w oparciu o projekt wypracowany w ramach programu. Widać już pierwsze efekty – wzrosło zaangażowanie mieszkańców w poszukiwanie rozwiązań retencyjnych dla własnych gospodarstw domowych. Sami dopytują urzędników o możliwe rozwiązania i źródła ich finansowania.
Gmina prowadziła już działania edukacyjne związane z lokalną retencją i zdaje sobie sprawę jak ważne jest budowanie świadomości społecznej w tym obszarze. W ramach działań wypracowanych w trakcie Zielonego Lidera zespół podjął się zebrania i udostępnienia praktycznej wiedzy na temat różnych rozwiązań związanych z gospodarowaniem wodami opadowymi mieszkańcom (w formie katalogu dobrych praktyk). Istotnym wnioskiem z udziału w programie była konieczność podniesienia wiedzy i kompetencji pracowników urzędu w tym zakresie (szczególnie gminnych inżynierów i planistów). Stąd zaplanowano serię szkoleń.
Dzięki wizycie studyjnej w Bydgoszczy, zespół podniósł poziom swojej wiedzy w zakresie rozwiązań retencyjnych np. dotyczących wykorzystania deszczówki (oczyszczanie do wody pitnej).
Zawiercie
Prezydent miasta Łukasz Konarski, radny Dominik Janus i pracowniczka urzędu Katarzyna Napieracz weszli do programu z problemem licznych podtopień na terenie miasta. W programie zajęli się wypracowaniem rozwiązań dla jednej z ulic stale borykających się z podtopieniami. Miał to być modelowy proces, który później będzie można powtórzyć w innych częściach miasta o podobnych wyzwaniach. W efekcie postawiono na mediacje z właścicielami domów w okolicach ulicy, które miały na celu przekonać właścicieli kluczowych posesji do włączenia się w rozwiązanie problemu poprzez zorganizowanie odprowadzania wody na swoich posesjach. Zaplanowano również wdrożenie rozwiązań retencyjnych przy samej ulicy (niecki, nasadzenia zamiast trawnika, zmiany nawierzchni chodnika na nawierzchnię przepuszczalną).
Udział w programie i innym projekcie realizowanym z Fundacją Sendzimira przekonał zespół, że zwiększanie retencji nie musi wymagać wysokich nakładów finansowych. Pozwoliła na to szczególnie wymiana doświadczeń z innymi uczestnikami programu oraz wizyta studyjna w Islandii w ramach projektu Zielone Zawiercie. Okazało się, że nie trzeba perfekcyjnie skrojonych rozwiązań, aby zapobiec zalaniom i skorygować gospodarkę wodną.
Dodatkowo pozyskana wiedza została wykorzystana w projektach związanych z błękitno-zieloną infrastrukturą, na które urząd pozyskał dofiansnwanie z funduszy EOG. Od czasu wejścia zespołu do programu Zielony Lider, każda zmiana infrastrukturalna w mieście przeprowadzana jest w zgodzie z dobrymi praktykami retencyjnymi.
