Liderzy i liderki

Skład zespołu

Kamila Czerwoniak – radna sołectwa, członkini KGW Przesieczanki

Izabela Gałan – wiceprzewodnicząca KGW Przesieczanki

Julia Popkiewicz-Kurzawa – przewodnicząca KGW Przesieczanki

Skład zespołu

Radosław Burchacki – pracownik urzędu miasta

Agata Młodawska – skarbniczka miasta

Ryszard Rzepczyński – zastępca burmistrza

Skład zespołu

Joanna Kalbarczyk – pracowniczka urzędu gminy

Joanna Pałyska – kierowniczka Referatu Ochrony Środowiska

Katarzyna Sońta – zastępczyni wójta

Wyzwania

Stare Babice, jak wiele intensywnie rozbudowujących się gmin, ma problemy z lokalnymi podtopieniami. Na nowych osiedlach brakuje kanalizacji burzowej, a powierzchnie nieprzepuszczalne utrudniają naturalną retencję. Zespół przyszedł do programu, żeby pogłębić swoją wiedzę z zakresu błękitno-zielonej infrastruktury, ale też z pomysłem zagospodarowania podmokłej działki gminnej w pobliżu nowego przedszkola, na której znajduje się zbiornik wodny tak, żeby pogodzić wartości przyrodnicze, z rekreacyjnymi i edukacyjnymi.

Osiągnięte efekty

W ramach pracy nad projektem zespół postanowił połączyć istniejący zbiornik wodny z sąsiadującym ciekiem wodnym, żeby podnieść walory retencyjne tego systemu. Do realizacji tego celu konieczne będzie pozyskanie od Skarbu Państwa fragmentu sąsiedniej działki. Proces trwa. Zespół doszedł też do wniosku, że kluczowe dla wykonania inwestycji, będzie zbudowanie poparcia społecznego. Urząd zorganizował otwarte spotkanie prezentujące rozwiązania BZI, a także przygotowuje publikację dla mieszkańców poświęconą propagowaniu tych rozwiązań. Jednocześnie, na zlecenie gminy została wykonana analiza hydrologiczna terenu, na której planowana jest inwestycja. Będzie ona podstawą do rozmów zarówno o przekazaniu dodatkowego terenu przez Skarb Państwa, jak i do starania się o dofinansowanie.

Ile tam było osób, wspieraliśmy się, no to zróbcie tak, no to zróbcie albo zrezygnujcie z tego, bo teraz to warto się skupić na tym. My wracaliśmy wszyscy tak nakręceni, że tu w pracy się zastanawiali skąd my mamy taką energię. Otoczenie zaczęło nam zazdrościć tego.

Joanna Kalbarczyk

Skład zespołu

Kamila Kowalczyk – kierowniczka Lubawskiego Centrum Aktywizacji Społecznej

Beata Kowalska – dyrektorka Lokalnej Grupy Działania Ziemia Lubawska

Wyzwania

Problemem, z jakim zespół zgłosił się do programu było zanieczyszczenie powietrza na terenie gmin Ziemi Lubawskiej spowodowane przez nieefektywne i pozaklasowe piece na paliwo stałe. Uczestniczki uznały, że główną przyczyną takiego stanu rzeczy, jest zła komunikacja programów dotacyjnych przez gminy i niska skuteczność w dotarciu do mieszkańców. Postanowiły zająć się edukacją ekologiczną oraz promocją programu dotacji na wymianę starych pieców na paliwa stałe.

Osiągnięte efekty

Zespół opracował szczegółowy plan promocji i działań dla miasta Lubawa. Założono, że będzie to pilotaż, który później może być rozszerzony na siedem pozostałych gmin Ziemi Lubawskiej. Pierwszym celem działań jest identyfikacja i wytypowanie gospodarstw, które mają problem nie tylko ze sposobem ogrzewania, ale też są zagrożone ubóstwem energetycznym. Kolejnym krokiem będzie zakrojona na dużą skalę i zaplanowana kampania informacyjno-promocyjna, a także stworzenie punktu kompleksowego wsparcia wymiany „kopciuchów” dla mieszkańców. Uczestniczki wypracowały też bardzo szczegółowe wskaźniki poszczególnych działań. W ramach prac w programie „Zielony Lider” złożyły wniosek i wygrały konkurs na operatora regionalnego Programu Priorytetowego Czyste Powietrze w województwie warmińsko-mazurskim oraz pozyskały środki na zakup komputera i drukarki potrzebnych do obsługi mieszkańców w terenie.

Dla nas doświadczenie, w ogóle innych grup, doświadczenie innych osób, wymiana tych poglądów, rozmowy, wszystkie warsztaty, które były organizowane w grupach były bardzo pouczające. No to nie były nudne zajęcia. To były naprawdę fajne zajęcia. To był pięknie spędzony czas.

Beata Kowalska

Skład zespołu

Katarzyna Hozenberg – pracowniczka Zakładu Gospodarki Komunalnej

Joanna Radzięda – radna gminy

Mikołaj Świerkowski – prezes Zarządu Zakładu Gospodarki Komunalnej

Wyzwania

Zespół z gminy Suchy Las, przystąpił do programu „Zielony Lider” z jasnym celem ograniczenia produkcji odpadów niesegregowanych w osiedlach wielorodzinnych. Z powodu dużej anonimowości i braku indywidualnej odpowiedzialności mieszkańców współczynniki segregacji na takich osiedlach są niższe, niż w domach jednorodzinnych. Zespół nie miał jednak konkretnego planu działań.

Osiągnięte efekty

Analizy przeprowadzone przez zespół wykazały, że ZGK praktycznie w ogóle nie komunikował się z zarządcami budynków, a co za tym idzie, z mieszkańcami. Ani mieszkańcy, ani zarządcy nie otrzymywali od ZGK informacji, że śmieci są źle segregowane. Część mieszkańców mogła nawet nie zdawać sobie sprawy z popełnianych błędów. Jak podkreślają uczestnicy Programu z gminy Suchy Las odkryciem była nowa jakość komunikacji z mieszkańcami, oparta na przykładach, języku korzyści i wykorzystaniu różnych kanałów komunikacji, w zależności od odbiorców. Dlatego zespół zaplanował szkolenia dotyczące komunikacji dla pracowników ZGK i zarządców wspólnot. Opracował również działań i dotarcia do różnych grup wiekowych mieszkańców. Dla seniorów przygotowuje prelekcje, które będą prezentowane w klubach seniorów, a działania skierowane do dzieci mają przełożyć się na zmianę zachowań dorosłych.

Skład zespołu

Monika Jabłońska – kierowniczka Referatu Ochrony Środowiska i Promocji

Michał Kontraktowicz – wójt 

Monika Łączyńska-Boguska – pracowniczka urzędu marszałkowskiego

Wyzwania

Zespół postawił przed sobą jasno określone cele – chciał zmniejszyć ilość odpadów produkowanych przez mieszkańców i zwiększyć poziom segregacji. Program pomógł stworzyć plan działań i określić priorytety ich realizacji.

Osiągnięte efekty

Wyznaczone cele nie zmieniły się pod wpływem programu. Główne działania założone jeszcze przed startem „Zielonego Lidera” znalazły się też w planie jaki powstał podczas zajęć. Pod wpływem rozmów z innymi samorządowcami i ekspertami udało się jednak przyspieszyć niektóre działania, a także rozbudować inne. I tak gmina zakupiła rębak do gałęzi na potrzeby PSZOK, przy którym w 2024 r. powstaną punkt napraw, wymienialnia, a także sala edukacyjna. Udało się zaplanować gminne dotacje na założenie kompostownika oraz zbudować system zachęt do ich utrzymywania. Modelowe, pokazowe kompostowniki powstaną przy gminnych jednostkach. Szybko też się okazało, że efektywne wprowadzanie zmian wymaga reorganizacji urzędu. Obecnie wszystkie kompetencje dotyczące gospodarki odpadami są w jednym referacie (a nie jak wcześniej, w trzech różnych). Gmina postanowiła też zmienić sposób komunikacji z mieszkańcami. Na bazie tych doświadczeń powstał plan działań edukacyjno-komunikacyjnych, który jest wdrażany w 2024 r.

Ja myślę, że [gdyby nie udział w programie] tkwilibyśmy dalej w tym, co było. I po prostu byśmy wszyscy tylko psioczyli, że to nie tak funkcjonuje. A chyba tkwilibyśmy po prostu w tym dalej. No i tak by to się ciągnęło i ciągnęło. Program pozwolił nam podjąć działania.

Monika Jabłońska

Skład zespołu

Ika Kamińska-Kohutnicka, Jan Kohutnicki-Kamiński, Rafał Rybnik – lokalni społecznicy i przedsiębiorcy

Wyzwania

Zespół przyszedł do Programu z projektem budowy Centrum Edukacyjnego poświęconego ekologii. Projekt miał zarysowaną bardzo ogólną koncepcję, pomysły na działania bez analizy interesariuszy i sposobów realizacji Centrum. Zespół był doświadczony w realizacji projektów, ale nie do końca osadzony w lokalnej społeczności czy administracji.

Osiągnięte efekty

Rezultatem udziału w programie „Zielony Lider” była zmiana koncepcji charakteru i funkcji planowanego Centrum Edukacyjnego. W trakcie szkolenia zespół musiał wielokrotnie przeformułowywać swój pomysł, a dzięki rozmowom z innymi uczestnikami Programu udało się odrzucić mniej realne pomysły i dostosować rozmach projektu do lokalnych uwarunkowań. Zespół rozważa obecnie wykorzystanie istniejącego budynku zamiast budowy nowego gmachu, co ograniczy koszty. Szczególnie cenne okazały się kontakty i relacje z urzędnikami z gmin podobnej wielkości, które pokazały uczestnikom, że muszą udoskonalić samą opowieść o Centrum Edukacji tak, żeby była ona atrakcyjna i zrozumiała dla lokalnych władz. Projekt nadal pozostaje w fazie opracowywania ogólnej koncepcji, ale ma już mocniejsze podwaliny.

W „Zielonym Liderze” każą różne rzeczy nazywać. (…) Na każdym spotkaniu z troszkę innej perspektywy, bo raz w wersji projektowej, raz w wersji wykonawczej, raz z perspektywy eksperta w danej dziedzinie, raz z punktu widzenia trenera, który jest ekspertem od komunikacji, ale nie od wody. Jak trzeba to samo powtórzyć w tych różnych ujęciach, to właśnie wtedy wychodzą niejasności. Jak trzeba to dopowiadać, to wtedy się właśnie konkretyzują problemy i konkretyzują się pomysły i się je weryfikuje.

zespół

Skład zespołu

Aneta Matuszkiewicz – radna gminy, członkini stowarzyszenia Ekohoryzont

Ewa Witkowska – prezeska Regionalnego Centrum Rozwoju, liderka stowarzyszenia Ekohoryzont

Anna Wypych – pracowniczka urzędu miasta

Wyzwania

Zespół tworzą osoby z niewielkiej organizacji pozarządowej „Ekohoryzont”. Organizacja jest w trakcie wyznaczania celów i ram swojej działalności. Problemem, z którym przyszli do programu „Zielony Lider” były nielegalne wysypiska w miejscowych lasach. Według uczestników Programu głównymi sprawcami tego problemu są przedsiębiorstwa, które nielegalnie przywożą i porzucają produkowane przez siebie odpady. „Ekohoryzont” chciał skupić się na projekcie edukacyjnym.

Osiągnięte efekty

W trakcie trwania programu, uczestnicy doprecyzowywali cele i konkretne działania w ramach swojego projektu. Zaczęli od współpracy z okolicznymi sołectwami i mieszkańcami, żeby przygotować mapę dzikich wysypisk. Kolejnym krokiem ma być instalacja monitoringu oraz akcja informacyjna o podjętych działaniach. Równolegle opracowywali program edukacyjny. Pod wpływem rozmów, postanowili zająć się nie tylko kwestią nielegalnych wysypisk, ale też szerzej – tematyką ochrony przyrody i środowiska.
Równolegle trwają rozmowy z firmami zajmującymi się recyklingiem, celem przygotowania oferty dla lokalnych przedsiębiorców i mieszkańców w zakresie zagospodarowywania odpadów w inny sposób niż wywożenie ich do lasu. Udział w programie uświadomił zespołowi, jak duże są problemy z komunikacją na linii mieszkańcy-samorząd. Zespół chce opracować model takiej współpracy, wraz z propozycją narzędzi dla samorządów służący budowaniu współpracy.

Wizyta studyjna

Podczas wizyty studyjnej w Macedonii zespół odwiedził dwa duże zakłady zajmujące się recyklingiem – fabrykę szkła oraz tekstyliów. Wizyta pozwoliła poznać wiele technicznych szczegółów tych rozwiązań. Jednocześnie jednak uświadomiła zespołowi, że są to rozwiązania wielkoskalowe, które ciężko byłoby zaadaptować do możliwości ich gminy.

Ten „Zielony Lider” w ogóle też był taką konkretyzacją naszego działania jako Stowarzyszenia. Te osoby, które wzięły udział w „Zielonym Liderze”, Ania w końcu dołączyła też do stowarzyszenia, Aneta była już wcześniej, więc jakby dla nas to też było takie trochę konstytuowanie się, nas jako takiego tworu. No i przede wszystkim zmiana tej perspektywy na trochę szerszą, nie tylko właśnie lokalną.

Ewa Witkowska

Skład zespołu

Marek Sabara – przewodniczący rady LGD, prezes Bieszczadzkiej Agencji Rozwoju Regionalnego, wiceprezes Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej

Iwona Woch – prezeska Zarządu Lokalnej Grupy Działania Zielone Bieszczady

Adrianna Urban – pracowniczka biura LGD, prezeska OSP, prezeska Zarządu stowarzyszenia Centrum Koordynacji i Wspierania Aktywności Społeczno-Gospodarczej

Wyzwania

Lokalna Grupa Działania Zielone Bieszczady to doświadczony i skuteczny zespół, który działa prężnie na terenie siedmiu gmin bieszczadzkich. Do programu Zielony Lider przystępowali z zamiarem zwiększenia świadomości mieszkańców w zakresie gospodarowania wodą, co w rejonach górskich staje się dużym wyzwaniem w związku zarówno z długotrwałymi suszami, jak i zagrożeniem powodziami błyskawicznymi. LGD przyznaje też miejscowym podmiotom dotacje na realizację Lokalnej Strategii Rozwoju. Uczestnicy chcieli wprowadzić wątki ekologiczne i konkretne wskaźniki do zasad przyznawania dotacji tak, żeby te lepiej realizowały cele związane z retencją i zagospodarowaniem wód opadowych.

Osiągnięte efekty

W trakcie programu okazało się, że priorytetowym dla zespołu zadaniem było wybudowanie nowej siedziby, która miała być wzorcowa pod kątem zarządzania energią (budynek pasywny) i zielonych rozwiązań (w tym zagospodarowania wód opadowych). Zespół, jako bardzo świadoma grupa, oczekiwał przede wszystkim konkretnych wskazówek technicznych i kontaktów do specjalistów. Osiągnął to przede wszystkim w ramach cyklu wizyt studyjnych w pięciu ośrodkach na terenie całego kraju. Uzyskał też konkretne eksperckie wsparcie w przedefiniowaniu swojego programu dotacyjnego. Opracowali nowe kryteria środowiskowe oceny wniosków o dotacje z LGD „Zielone Bieszczady”. Obecnie trwa opracowywanie nowej Lokalnej Strategii Rozwoju, która uwzględni te wytyczne. Zespół pozyskał też działkę, uzyskał warunki zabudowy i złożył wniosek o dofinansowanie inwestycji budowy nowej, wzorcowej siedziby, która będzie też prezentacją energooszczędnych technologii i rozwiązań.

Doradztwo

Zespół skorzystał z doradztwa w kwestii przygotowania nowych kryteriów środowiskowych, opartych o mierzalne wskaźniki i promujących projekty mające realny wpływ na środowisko w programie dotacyjnym. Doradztwo zapewnił zespół Fundacji Sendzimira. Ustalenie tych kryteriów jest o tyle cenna, że to rozwiązanie systemowe i jego wpływ wykracza poza pojedynczą realizację.

Wizyta studyjna

Zespół w ramach wsparcia z programu „Zielony Lider” opracował i przeprowadził cykl wizyt studyjnych, dobranych pod kątem planowanej działalności LGD Zielone Bieszczady. Odwiedzili Sandomierz i poznali program edukacyjny dla lokalnych społeczności. Zwiedzili nową siedzibę LGD Łagów pod kątem jej programu, ale też rozwiązań technicznych związanych z zagospodarowaniem wód opadowych oraz Transgraniczny Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Sarbinowie na Pomorzu. Dodatkowo odwiedzili dwie firmy oferujące technologie związane z budową budynków pasywnych oraz zagospodarowaniem wody szarej.

Bardzo dobrze [oceniam e-learning] (…) merytorycznie te materiały były dla nas bardzo ważne, (…) my nie mieliśmy totalnie wiedzy. (…) powiem szczerze, nie wiedzieliśmy co to jest to BZI. Dopiero właśnie samo zgłoszenie się do programu, czytanie o tym, analizowanie strony fundacji. Dlatego ta porcja wiedzy była dla nas ważna.

Ilona Woch

Skład zespołu

Damian Sławski – wójt 

Rafał Zajęcki – kierownik Referatu Rozwoju Lokalnego i Komunikacji Społecznej

Tomasz Zboch – pracownik urzędu gminy, od 2024 dyrektor Biura Mobilności

Wyzwania

Koszty zarządzania odpadami komunalnymi w niewielkiej gminie, jaką jest Miedziana Góra, stanowią bardzo poważną pozycję w budżecie. Choć gmina spełnia ustawowe wymogi, co do poziomu recyklingu, to jednak analizy wykazały, że produkcja odpadów mieszanych rośnie średnio o 5% rocznie. Ewentualne kary za przekroczenie norm ustawowych spowodują bardzo duże obciążenie dla gminy. Zespół, wchodząc do programu, chciał równolegle zająć się całym systemem gospodarki odpadowej w gminie.

Osiągnięte efekty

Podstawowym efektem udziału w programie, było uświadomienie sobie skali wyzwań i dostosowanie działań tak, żeby osiągnąć zakładane cele. Uczestnicy postanowili podejść do rozwiązywania problemów etapowo i w ramach programu opracować plan na redukcję bioodpadów produkowanych w gminie. Dzięki wsparciu ekspertów i wymianie doświadczeń z innymi uczestnikami udało się dostosować rozwiązania do specyfiki Miedzianej Góry. Zespół zabezpieczył środki na zakup 300 kompostowników dla mieszkańców w 2024 r. i zaplanował działania na najbliższy czas. Przy budynkach gminnych powstaną kompostowniki pokazowe, odbędą się szkolenia dla mieszkańców, a dla tych, którzy zdecydują się na własny kompostownik, gmina przygotowała zachętę finansową. W połączeniu z kampanią promocyjną powstał spójny, wymierny plan, który pomoże gminie ograniczyć produkcję niesegregowanych odpadów.

Udział w programie spowodował też zmianę w podejściu do komunikacji z mieszkańcami. Postanowiono postawić na pokazywanie dobrych praktyk w urzędzie i korzyści płynących z wykorzystywania promowanych rozwiązań dla mieszkańca i dla gminy. Dodatkowym efektem są wymiana doświadczeń z gminami w zakresie zagospodarowania wód opadowych i poznanie nowych rozwiązań technicznych, które będą wykorzystywane w Miedzianej Górze.

Doradztwo

W ramach doradztwa zespół skorzystał ze wsparcia trenerki, która poprowadziła warsztaty z kompostowania oraz wykorzystania bioodpadów. Uzupełnieniem szkoleń było ustawienie czterech kompostowników w przestrzeni publicznej gminy. Zespół korzystał też ze wsparcia absolwentki wcześniejszej edycji z Izabelina, który jest liderem we wprowadzaniu w gminie rozwiązań zero waste.

Wizyta studyjna

Zespół odwiedził gminę Vaxholm w Szwecji podobnej wielkością i położeniem (obok dużego miasta) do Miedzianej Góry. Poznawał tam zasady funkcjonowania szwedzkiego systemu gospodarki odpadami, ze szczególnym uwzględnieniem bioodpadów. Zieloni Liderzy dowiedzieli się, że ta grupa odpadów dzieli się na dwie frakcje: odpady spożywcze i odpady zielone. Jeśli mieszkańcy nie posiadają własnego kompostownika, mają obowiązek samodzielnego wywozu odpadów zielonych do punktu selektywnej zbiórki odpadów. Odpady kuchenne zaś mieszkańcy mają obowiązek składować w brązowym pojemniku. Odpady te odbierane są przez służby gminne w torbach papierowych.

(…) na pierwszym zjeździe zmieniliśmy problem, z którym się stawiliśmy do programu. Ten cały namysł pomiędzy pierwszym a drugim zjazdem był bardzo wartościowy. (…) myślę, że też inne zespoły przyszły z tymi swoimi problemami oczekując, że już (…) na pierwszych warsztatach padną konkretne rozwiązania. My sami od razu chcieliśmy znaleźć odpowiedź na pytania jak to zrobić, a tutaj prowadzący nas stopowali (…) – To jeszcze nie ten moment. Przygotujmy się do tego dobrze. Porozmawiajmy między sobą i zastanówmy się nad tym, czy to jest problem, który jesteśmy w stanie rozwiązać. I wtedy będziemy decydowali, co dalej z tym robimy – mówili.

To było dla mnie coś niesamowitego.

Damian Sławski

Skład zespołu

Dominik Niemirski – zastępca burmistrza
Mariusz Skrętowski – pracownik Referatu Gospodarki Komunalnej, Budownictwa i Inwestycji
Beata Wołonkiewicz – inspektor ds. pozyskiwania funduszy unijnych

Wyzwania

Drzewica boryka się z zanieczyszczeniami powietrza, pochodzącymi z palenisk domowych. Proces wymiany źródeł ciepła w gminie zachodzi bardzo powoli. Urząd Miasta rozpoczął realizację własnego programu finansującego wymianę źródeł ciepła, obsługuje również program „Czyste Powietrze”. Zespół zgłosił się do programu, aby wypracować plan komunikacji z mieszkankami i mieszkańcami, przyspieszający proces zmiany palenisk na mniej emisyjne.

Osiągnięte efekty

Drzewica rozwinęła komunikację z mieszkańcami, dzięki czemu – mimo niesprzyjających warunków zewnętrznych, udaje się realizować programy wymiany źródeł ciepła i energii:

• gmina jest obecna ze swoim stoiskiem informacyjnym na większości lokalnych wydarzeń. Działania promocyjne odbywają się kilka razy w miesiącu. Urząd zaczął współpracować z organizacjami pozarządowymi przy organizacji akcji edukacyjnych;
• w urzędzie powstał punkt informacyjno-konsultacyjny, prowadzący kompleksowe, doradztwo, dotyczące wymiany pieców od złożenia wniosku do rozliczenia;
• zamontowano instalacje fotowoltaiczne w placówkach oświatowych na terenie gminy;
• gmina pracuje nad Strategią Rozwoju do 2030. Jednym z trzech celów strategicznych jest „poprawa jakości środowiska naturalnego Gminy z poszanowaniem ładu przestrzennego oraz zachowaniem lokalnej bioróżnorodności”, w celach operacyjnych znalazła się edukacja ekologiczna, adaptacja do zmian klimatu i wzrost efektywności energetycznej.

Gmina planuje uruchomienie w 2023 r. programu grantowego dla mieszkańców na działania ekologiczne.

(…) dyskusje z samorządowcami po Zielonym Liderze są zupełnie inne, bo (…) dysponujemy pewną wiedzą, pewnymi doświadczeniami, pewnymi praktykami, które gdzieś się już sprawdziły, zostały wykonane i możemy śmiało mówić (…): słuchajcie to jest bardzo ważne i skupiamy się teraz na tym. Nie byłoby tak gdyby nie Zielony Lider.

Dominik Niemirski

Skład zespołu

Robert Kaczmarek – dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury

Dariusz Piechowiak – pracownik urzędu gminy

Robert Wnuk – sołtys

Wyzwania

Zespół wszedł do programu bez wyklarowanego pomysłu, ale z silną motywacją do działania. Kurs e-learningowy pozwolił dodefiniować potrzeby. Wyzwaniem, na jakie zespół postanowił odpowiedzieć, jest zwiększająca się powierzchnia powierzchni nieprzepuszczalnych oraz wycinka drzew przy ciągach komunikacyjnych w gminie. Problemy te wynikają z braku wiedzy, gwałtownej urbanizacji oraz dążenia do źle pojmowanych miejskich standardów gospodarowania przestrzenią.

Osiągnięte efekty

Zespół postanowił w pierwszej kolejności wpłynąć na świadomość liderów opinii, np. sołtysów, którzy decydują o kształcie małych, lokalnych inwestycji takich jak plac zabaw, chodnik czy mały parking finansowanych z funduszu sołeckiego. Zespół zorganizował dla nich oraz dla radnych i przedstawicieli NGO, wyjazd studyjny do gminy Twardogóra, gdzie mogli zobaczyć przykłady nawierzchni przepuszczalnych oraz na warsztaty do Centrum Odra we Wrocławiu, podczas którego dowiedzieli się o konkretnych rozwiązań retencyjnych, zobaczyli przykład ogrodu deszczowego, poznali rządowe programy dofinansowania tego typu działań. Członkowie zespołu stale publikują na swoich social mediach informacje związane z utrzymaniem zieleni czy małą retencją.
W 2023 r. w porozumieniu ze Stowarzyszeniem „Perspektywa” członkom zespołu udało się pozyskać grant w wysokości 50 000 zł z LGD „Partnerstwo dla Doliny Baryczy” przeznaczony na modelowe rozwiązania i edukację społeczeństwa w zakresie przeciwdziałania zmianie klimatu (ochrona zasobów wodnych). Dzięki dotacji na parkingu sąsiadującym z urzędem gminy wymieniona zostanie nawierzchnia na przepuszczalną, założony zostanie ogród deszczowy i zielone ściany. Prowadzone będą również działania edukacyjne.

Doradztwo

Edukację liderów opinii zespół częściowo sfinansował z oferowanego w ramach programu doradztwa.

Wizyta studyjna

Członkowie zespołu w ramach wizyty studyjnej odwiedzili gminę Dąbrowa (o innowacyjnym projekcie wykorzystania wody odpompowywanej z kopalni wapienia do nawadniania lasu można przeczytać w wywiadzie z członkami zespołu Młode Dęby), spółkę Gdańskie Wody (gdzie poznali przykłady nawierzchni przepuszczalnych i ogrodów deszczowych), gminę Luboń (gdzie oglądali nawierzchnie przepuszczalne). Dzięki temu zdobyli wiedzę o różnych rozwiązaniach technicznych i utrzymaniu tych inwestycji.

Mieliśmy spotkania z przedstawicielem miasta Krakowa, który pokazywał, jak oni obetonowują ulicę (…) Okazało się, że da radę, nawet na jakiejś wąskiej, miejskiej ulicy (…) Spotkanie z takimi ludźmi, pokazują, że można (…) Możliwość zobaczenia, jak to się dzieje w innych miastach – właśnie o to mi chodziło!

Dariusz Piechowiak

Skład zespołu

Marcin Piotrowski – członek Stowarzyszenia Animacji Kultury Pogranicza Folkowisko
Kasia Borysewicz –członkini Stowarzyszenia Folkowisko
Tadeusz Nicpoń – pracownik PSZOK

Wyzwania

W Cieszanowie odbywają się dwa festiwale: Folkowisko i CieszFanów, które generują dużo odpadów. Zespół chciał zmniejszyć ilość odpadów produkowanych w trakcie festiwali oraz poprawić stopień segregacji, by ograniczyć ślad ekologiczny wydarzeń oraz koszty gospodarowania odpadami.

Osiągnięte efekty

Zespół wdrożył działania wypracowane w ramach programu Zielony Lider w trakcie festiwali realizowanych w 2021 i 2022 roku. Zmiany wprowadzone zostały w następujących obszarach:

• kompetencje pracowników i wolontariuszy: przeszkolenie 70 osób przez Polskie Stowarzyszenie Zero Waste;
• opakowania wielokrotnego użytku: np. kufle do piwa udostępniane za kaucją, wypożyczalnia naczyń, współpraca z innym festiwalem w zakresie wspólnego wykorzystywania zakupionych naczyń;
• informowanie i edukowanie uczestników: oznaczenia i informacja na śmietnikach dot. prawidłowej segregacji odpadów; informacja na stronie www festiwalu Folkowisko na temat postępowania z odpadami i zachęcanie do zachowań prośrodowiskowych np. segregacji czy przywożenia własnych naczyń;
• zakaz wnoszenia napojów na teren festiwalu CieszFanów 2021 i korzystanie z naczyń biodegradowalnych przez wystawców.

W efekcie na Folkowisku w 2021 r. ilość odpadów zmniejszyła się o 1/3 (z 3 do 2 ton) a udział odpadów segregowanych zwiększył się z 50% do 70%.

Doradztwo

Ekipa organizująca festiwal szkoliła się podczas warsztatów Stowarzyszenia Zera Waste.

Koordynatorki Zielonego Liedra stawały na rzęsach, żeby zapewnić nam takie doradztwo, jakiego potrzebowaliśmy dokładnie w tym momencie, kiedy było nam potrzebne. 3 czy 4 dni przed festiwalem, kiedy mieliśmy szkolenia dla ekipy organizatorskiej i wolontariuszy. Udało się zaprosić ekspertkę, która przeprowadziła dla 400 osób warsztaty z tematyki zero waste – świetne, z prezentacją, bardzo angażująco poprowadzone i skutecznie podnoszące wiedzę pracowników festiwalu w kluczowym momencie.

Marcin Piotrowski

Posłuchaj jak Marcin opowiada o programie:

Skład zespołu

Maria Wróblewska – aktywistka w  „Inicjatywa Las Młochowski”

Mikołaj Krasowski – aktywista w „Inicjatywa Las Młochowski”

Wyzwania

Celem ILM jest kompleksowa ochrona Lasu Młochowskiego przed wycinką, uwzględniająca w maksymalnym stopniu interesy mieszkańców. Wchodząc do programu zespół chciał zderzyć własną, aktywistyczną perspektywy na problem z perspektywą zewnętrzną, przede wszystkim osób reprezentujących władze lokalne. Potrzebował również wybrać (lub opracować nowe) kierunki działania, które mogą w największym stopniu przełożyć się na efekt w postaci ustanowienia ochrony dla lasu.

Osiągnięte efekty

Zespół stworzył plan działania obejmujący zarówno kontynuację już podjętych inicjatyw, jak i rozpoczęcie nowych. Do najważniejszych, nowych pomysłów należy plan realizacji badania społecznego, które pozwoli wielowymiarowo pokazać wartość lasu. Aktualnie, grupa wspólnie z wykonawcą pracuje nad ostateczną koncepcją i metodologią.

Zespół przygotował i złożył do Generalnej Dyrekcji Lasów Państwowych petycję w sprawie wycinki w głównym kompleksie Lasu Młochowskiego od strony Karolina. Petycję podpisało ok. 1700 osób. Pierwszymi sygnatariuszami petycji byli uczestnicy „Zielonego Lidera”.  

Inne, zaplanowane działanie to leśny okrągły stół, w którym do rozmowy o przyszłości Lasu Młochowskiego zostaną zaproszeni różni interesariusze. Już teraz zespół buduje coraz lepsze relacje z przedstawicielami władz samorządowych.

Podjęte działania doprowadziły bezpośrednio do wstrzymania przez Lasy Państwowe najbliższej wycinki oraz przedstawienia nowej, okrojonej propozycji. Pierwotny plan zakładał wycięcie 2,47 ha lasu, nowy plan zakłada 0,93 ha jako cięcia zupełne, 0,85 ha jako cięcia częściowe i 0,69 ha bez cięć. Inicjatywa kontynuuje rozmowy dotyczące tej wycinki i dąży do ograniczenia planu wyłącznie do cięć pielęgnacyjnych.

Doradztwo

W ramach doradztwa zespół spotkał się z ekspertem ds. obszarów chronionych i gospodarki leśnej oraz specjalistami z zakresu partycypacji społecznej, którzy pomogli wybrać kierunki działania.

Wizyta studyjna

Zespół spotkał się z Ruchem Ratujmy Las Mokrzański, by podzielić się doświadczeniami walki z wycinką lasów, omówić metody pobudzania społecznej aktywności oraz prowadzenia dialogu z nadleśnictwem i lokalnym samorządem.

Doceniam bardzo duże zaangażowanie i profesjonalizm ze strony organizatorów, bo wiele rzeczy było fajnie przemyślanych. Patrząc na inne programy, w których uczestniczyłem, ten był bardzo dojrzale zrobiony.

Mikołaj Krasowski

A co Maria sądzi o programie? Zobacz film:

Skład zespołu

Paweł Bohdziewicz – prezes spółki komunalnej

Agnieszka Czarnecka – kierowniczka Wydziału Ochrony Środowiska

Małgorzata Wiśniewska – Stowarzyszenie Mieszkańcy Razem, Radna Gminy Izabelin

Wyzwania

Gmina Izabelin to w 86% tereny należące do Kampinoskiego Parku Narodowego (KPN), a tym samym objęte ochroną ustawową. Od kilkunastu lat obserwuje się na terenie gminy liczne podtopienia, co związane jest z dynamicznie postępującym procesem suburbanizacji i likwidacji rowów retencyjnych. W 2020 r. urząd przeprowadził gruntowną inwentaryzację stanu cieków oraz niecek wodnych w gminie. W wyniku prowadzonych działań zdecydowano się na spowolnienie przepływu wody w wybranych rowach.

Do programu zespół trafił z pomysłem na renaturyzację rowu opaskowego w Truskawiu (na długości 300 m). Z jednej strony rów stanowi odbiornik oczyszczonych ścieków z gminy (w tym bezpośrednio z oczyszczalni), z drugiej strony zaś – jest to miejsce o wysokim potencjale rekreacyjnym. Renaturyzacja miała w założeniu spowolnić bieg cieku (działanie retencyjne) oraz uatrakcyjnić teren już teraz będący miejscem wypoczynku mieszkańców.

Osiągnięte efekty

W trakcie uczestnictwa w programie wypracowano koncepcję meandryzacji koryta rowu (ze „starorzeczami” przy mniejszych meandrach) – co z biegiem czasu miałoby dać początek nowym ekosystemom. Opcja ta wymaga ścisłej współpracy z władzami Kampinoskiego Parku Narodowego oraz wykupu gruntów. W razie jej niepowodzenia, przygotowany został wariant alternatywny, zakładający pozostawienie przebiegu koryta w obecnej postaci i renaturyzacji samego jego wnętrza.

Koncepcja zakłada również:

•   zwiększenie bioróżnorodności terenu poprzez nasadzenia roślin rodzimych charakterystycznych dla Puszczy Kampinoskiej, 
•   zwiększenie atrakcyjności terenu (pod kątem rozwoju aktywności pieszej i rowerowej – plany małej infrastruktury),
•   zaangażowanie mieszkańców w proces renaturyzacji, połączone z realizacją działań edukacyjnych w zakresie retencji i bioróżnorodności.

Zespół uzyskał zgodę wójta na realizację projektu. Podjął negocjacje z KPN nad wdrożeniem koncepcji.

W ramach zmian wewnątrz organizacji, członkowie zespołu prowadzą działania prowadzące do lepszej segregacji śmieci przez pracowników urzędu.

Doradztwo

W ramach doradztwa zespół ściśle współpracował z ekspertką programu i członkinią rady Iwoną Wagner, która wsparła go w wypracowaniu dwóch koncepcji renaturyzacji rowu opaskowego oraz rozmowach z KPN.

Wizyta studyjna

W czasie wizyty studyjnej w Enköping w Szwecji członkowie zespołu doświadczyli, jak duże możliwości oczyszczania wody ma wprowadzenie meandrów (osad pozostaje w zakolach) oraz jak istotne jest wykorzystanie roślin wodnych celem biologicznego oczyszczania wody (poprawa przejrzystości). Więcej w relacji z tej wizyty.

Pracowaliśmy nad takimi działaniami, które możemy wdrażać we własnych instytucjach, np.:  jak możemy oszczędzać energię, jak możemy oszczędzać wodę. I szczerze, na co dzień jakoś tak nam to umykało. I to było fajne, że popracowaliśmy nad czymś takim dotykalnym, nad zmianami, które możemy wprowadzić tu i teraz.

Agnieszka Czarnecka

Co Małgorzata sądzi o programie? Zobacz film:

Skład zespołu

Szymon Surmacz – burmistrz
Joanna Świerk – referentka ds. gospodarki komunalnej
Joanna Burdajewicz – pracowniczka Referatu Inwestycji, skarbniczka Stowarzyszenia Wolimierz, koordynatorka Centrum Społecznego

Wyzwania

Bardzo duży udział frakcji zmieszanej w łącznej masie odpadów (90% w 2019 r.). Niewystarczająca wiedza wśród pracowników urzędu o możliwych rozwiązaniach i inspirujących formach działania oraz umiejętność znajdowania rozwiązań dla występujących problemów.

Osiągnięte efekty

Inspiracje pozwoliły zespołowi na podjęcie działań skierowanych do mieszkańców, stawiając na edukację i kształtowanie właściwych zachowań w miejsce kar za nieprawidłowe działania:

• powstały ulotki wyjaśniające, jak trzeba segregować odpady i co przywozić na PSZOK, wykorzystywane również przez agroturystyki do edukacji turystów;
• na jednym osiedlu powstało „gniazdo” służące zbieraniu odpadów z budynków wielo- i jednorodzinnych, wraz z kompostownikiem i tablicą informacyjną (zamiast indywidualnych koszy na każdej nieruchomości), co ma prowadzić do zmniejszenia kosztów wywozu odpadów; planowane jest kolejne 6, ale na razie ich stworzenie spotyka się z oporem mieszkańców;
• powstał wewnętrzny dokument regulujący zasady odpłatności za odbiór odpadów z imprez masowych w gminie (zwolnienie z dodatkowych opłat za wywóz śmieci, jeśli wprowadzi się rozwiązania prośrodowiskowe);
• rozszerzenie odbioru odpadów problematycznych na PSZOK-u, znacząco wpłynęło na ilość nielegalnie wyrzucanych odpadów w gminie, ograniczając koszty likwidacji dzikich wysypisk;
• stworzenie Pre-PSZOK, gdzie przedmioty, które przywożą mieszkańcy, a które nadają się do wykorzystania, są udostępniane osobom potrzebującym (np. meble, książki);
• planowane jest:
  • założenie edukacyjnego zielonego kącika dla mieszkańców czekających na obsłużenie w Urzędzie;
  • zakup przez gminę przyczepki do wypożyczania mieszkańcom na wożenie odpadów do PSZOK-u;
  • społeczny ogród miejski.

Doradztwo

W trakcie doradztwa zespół skorzystał z konsultacji z prawnikiem specjalizującym się w tematyce odpadów komunalnych.

[Zielony Lider] utwierdził mnie w tym, że jeżeli się chce, to można dokonać pewnych zmian. To nie jest tak, że, jak niektórzy twierdzą, możesz sobie robić, gadać i pisać, mówić, co chcesz, to ludzie i tak będą robić swoje. Załóżmy, że w pierwszym roku na dziesięć osób jedną to przekona, później może dwie, może ta jedna przekona kolejne trzy… Dla mnie to jest sukces. Więc to po prostu to, co się przekonałam na Zielonym Liderze, żeby się po prostu nie poddawać. Żeby systematycznie, krok po kroku brnąć do przodu i realizować te cele.

Joanna Świerk

Skład zespołu

Aneta Ulatowska – urzędniczka w Referacie Gospodarki Komunalnej

Elwira Borkowska – pełnomocnik ds. zieleni i zagospodarowania przestrzennego

Magdalena Prawdzik – urzędniczka w Referacie Gospodarki Komunalnej

Wyzwania

Co roku ilość bioodpadów w okresie wiosenno-letnim oraz jesiennym drastycznie rośnie, ponieważ w tych okresach mieszkańcy i służby miasta koszą trawę oraz zbierają spadające liście. Część z tych odpadów nie jest poprawnie zagospodarowana. Zespół urzędniczek z Lidzbarka Warmińskiego zgłosił się do programu z nadzieją zmniejszenia ilości bioodpadów w gminie oraz likwidacji miejsc nielegalnego wywozu odpadów zielonych.

Osiągnięte efekty

W wyniku programu członkinie zespołu poszerzyły swoją wiedzę na temat zagadnień związanych z ochroną środowiska i klimatu oraz idei zrównoważonego rozwoju, którą zamierzają szerzyć i wykorzystywać. Jak zapewnia jedna z urzędniczek: „(…) wiele się rozjaśniło z tematów ekologicznych czy działań proekologicznych, które wcześniej były, powiedzmy, słyszane (…), ale nie było to konkretne”. Zespół nauczył się również, jak planować działania, by osiągnąć pożądany cel. Z racji dużych cięć budżetowych w urzędzie, główne działania zaplanowane w ramach „Zielonego Lidera” nie zostały jeszcze wprowadzone w życie. Do planowanych działań należą:

• budowa nowych kompostowników w przestrzeniach publicznych wraz ze zorganizowaniem ich obsługi technicznej;
• zwiększenie świadomości mieszkańców na temat kompostowania poprzez pokazywanie dobrych praktyk, zamieszczanie informacji w mediach społecznościowych oraz roznoszenie ulotek w obiektach publicznych, akcje edukacyjne w szkołach i przedszkolach oraz piknik rodzinny.

W ramach działań na rzecz zrównoważonej organizacji zespół wprowadził segregację odpadów w urzędzie.

Bazuję na wiedzy, którą otrzymałam w trakcie tego programu. A jeżeli się orientuję w temacie, no to jestem w stanie wpłynąć też na innych ludzi. 

Aneta Ulatowska

Skład zespołu

Sylwia Mielczarek – prezeska LGD Kłodzka Wstęga Sudetów
Kazimierz Szkudlarek – pracownik LGD Kłodzka Wstęga Sudetów
Agnieszka Rygielska – pracownica LGD Kłodzka Wstęga Sudetów

Wyzwania

Głównymi problemami, z którymi zespół chciał zmierzyć się w trakcie  programu były: zanieczyszczenie powietrza w regionie o charakterze uzdrowiskowym, rosnące ubóstwo energetyczne oraz brak zaangażowania zarówno władz samorządowych jak i społeczności lokalnej. Ważne było także zainicjowanie lokalnie debaty na rzecz neutralności klimatycznej.

Osiągnięte efekty

Dzięki uczestnictwu w programie, zespół podjął szereg działań:

• zainicjował i przeprowadził pięć lokalnych narad na temat klimatu dla Ziemi Kłodzkiej, w których udział wzięli mieszkańcy i mieszkanki, osoby z samorządu, organizacji pozarządowych oraz biznesu. Dla podtrzymania lokalnej komunikacji, na jednym z portali społecznościowych utworzył grupę „Ziemia Kłodzka dla Klimatu”;
• uruchomił proces, w wyniku którego pod koniec września 2022 r. 11 gmin sygnowało „Porozumienie na Rzecz Klimatu i Energii”  – czyli wyrażenie woli działania na rzecz neutralności klimatycznej. Porozumienie jest pierwszym krokiem do przyjęcia spersonalizowanych planów działań gminnych, na które Lokalna Grupa Działania (LGD) ma zarezerwowane środki w wysokości 500 tys. zł;
• rozpoczął realizację pilotażowego programu utworzenia 11 spółdzielni energetycznych, dzięki dofinansowaniu ze środków zewnętrznych.

Obecnie Zespół jest w trakcie przygotowywania nowej Lokalnej Strategii Rozwoju (LSR) dla swojej LGD. Udział w programie miał duży wpływ na jej planowany kształt.

Doradztwo

W ramach doradztwa zespół:

• poznał i korzystał z doświadczeń ekspertów problematyki spółdzielni energetycznych (Stowarzyszenie na rzecz efektywności – ETA, Spółdzielnia Energetyczna w Raszynie);
• zorganizował spotkanie dla włodarzy gmin z udziałem eksperta;
• uruchomił kurs e-learningowy dla przyszłych aktywistów klimatycznych w powiecie.

Wizyta studyjna

We wrześniu 2021 r. zespół odwiedził Belgię. Uczestnicy wizyty studyjnej, zgłębili wiedzę w temacie powstawania i funkcjonowania spółdzielni energetycznych. Przeczytaj relację z wizyty.

Przez nasze debaty i nasze działania, przez to co robimy, to coś tam się otwiera pomału i widać, że trzeba się tym zająć i już nie ma wyjścia. Jeżeli chce się pozyskiwać też środki, na te upragnione inwestycje w gminach, te twarde projekty, no to trzeba też ten temat ogarnąć.

Sylwia Mielczarek

Skład zespołu

Rafał Mathiak – wójt
Agnieszka Sosnowska – sekretarz gminy
Łukasz Bala – pracownik Referatu Ochrony Środowiska

Wyzwania

Niewystarczający poziomu kompostowania odpadów zielonych, który wpływa na wysokie koszty utylizacji odpadów dla mieszkańców, pomimo stosowania zniżek za kompostowanie i promocji takiego postępowania z bioodpadami.

Osiągnięte efekty

Członkowie zespołu dzięki poznanym przykładom rozwiązań i wymianie doświadczeń z innymi uczestnikami zyskali większą pewność siebie w podejmowaniu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju. Ponadto:

• powstał film promujący kompostowanie (4 tys. wyświetleń), który wzbudził zainteresowanie mediów;
• odbył się konkurs dla sołectw na największy procentowy przyrost liczby deklaracji kompostowania;
• planowane są zakupy koszy ulicznych i koszy do segregacji dla najaktywniejszego sołectwa i dla sołectwa z największą liczbą osób kompostujących odpady;
• zabezpieczono teren w planie zagospodarowania przestrzennego pod przyszłą kompostownię, której realizacja będzie uzależniona od pozyskania finansowania.

Podjęte działania promocyjne nie miały na razie znaczącego wpływu na zwiększenie poziomu kompostowania.

Zespół zainspirował się też inna ścieżką programu, w efekcie powstała niecka retencyjna przy budynku urzędu gminy.

Doradztwo

Udział urzędników w szkoleniu z prawnikiem specjalizującym się w kwestiach odpadów pozwolił na wyjaśnienie kwestii formalnych i administracyjnych związanych z gospodarką komunalną.

Zielony Lider sprawił, że zdecydowaliśmy się na rozpropagowanie idei zero waste na forum gminnym. Przygotowaliśmy filmik z udziałem pracowników urzędu, zaprosiliśmy uczniów. Udało się przezwyciężyć moje obawy. Zostało dobrze przyjęte, wywołała się dyskusja o tej idei, której zapewne bez udziału w programie, nie udałoby się wdrożyć.

Rafał Mathiak

Skład zespołu

Marta Prezlata – dyrektorka Centrum Usług Wspólnych

Agnieszka Szubert – pracowniczka urzędu gminy

Andrzej Tomaszewski – pracownik urzędu gminy

Wyzwania

Zespół z Kobylnicy zgłosił się do programu z problemem lokalnych podtopień oraz okresowych suszy. W gminie wiele terenów rolnych przeznaczonych zostało pod zabudowę mieszkaniową, bez wcześniejszej inwentaryzacji urządzeń melioracyjnych i rezerwy na urządzenia wodne, co może pogłębić problemy w przyszłości. Kobylnica jest częścią Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Słupsk-Ustka, do której strategii wpisano „ochronę terenów naturalnej retencji wodnej oraz zagospodarowanie wód opadowych i roztopowych”. Zespół ma zagwarantowane środki na realizację strategii, do programu przystąpił, aby skonkretyzować plany działania.

Osiągnięte efekty

Udział w programie pozwolił doprecyzować istniejący już plan. Zespół chce zaangażować mieszkańców w wykorzystanie wód opadowych na terenach prywatnych, edukować na temat błękitno-zielonej infrastruktury (np. poprzez wspólną budowę ogrodów deszczowych przy szkołach). Już w trakcie realizacji programu w Kobylnicy wydaje się warunki techniczna na odprowadzanie wód opadowych i roztopowych ze wskazaniem na zagospodarowanie wody na własnej działce opóźniające spływ do kanalizacji deszczowej. Dodatkowo zespół wytypował tereny w pasach drogowych, na których stworzy ogrody deszczowe. Dzięki udziałowi w projekcie członkowie zespołu Zielony Lider włączą mieszkańców w prace koncepcyjne i projektowe.

Bardzo mi się podobało spotkanie odnośnie komunikacji, w jaki sposób komunikować ludziom o swoich zamierzeniach. To jest kluczowy element. Czasami z fajnego przedsięwzięcia poprzez brak właściwy komunikacji z mieszkańcami, możemy spowodować negatywny odbiór.

Marta Prezlata

Skład zespołu

Ewelina Matras – pracowniczka Referatu Ochrony Środowiska i Rolnictwa

Łukasz Sendor – pracownik Referatu Ochrony Środowiska i Rolnictwa

Wyzwania

W Niepołomicach uszczelnienie płyty rynku spowodowało podtopienia okolicznych budynków. Wyzwaniem dla Urzędu Miasta stała się zaprojektowanie i wdrożenie zmiany zagospodarowania tego terenu, w tym wprowadzenie rozwiązań zatrzymujących spływ wód opadowych o 80-100%.

Osiągnięte efekty

W czasie programu wypracowana została koncepcja przebudowy rynku, zakładająca zdjęcie znacznej części powierzchni uszczelnionej, liczne nasadzenia drzew, krzewów i bylin oraz budowę ogrodów deszczowych, oraz plan działań prowadzący do jej wdrożenia.

Wyzwaniem dla projektu jest możliwy protest społeczny. Aby odpowiedzieć na to wyznanie do planu projektu wpisano konsultacje społeczne uzupełnione spacerem badawczym.

Zespołowi udało się pozyskać wstępną opinię od konserwatora zabytków dotyczącą możliwości przebudowy zabytkowego rynku. Prowadzone są rozmowy ze Stowarzyszeniem Metropolia Krakowska na temat sfinansowania inwestycji, obejmującej rynek i okoliczne tereny.

Dodatkowo plan działań przewiduje realizację kampanii edukacyjnej dla mieszkańców. Jej celem będzie skłonienie społeczności lokalnej do retencjonowania wody na własne cele w przydomowych ogródkach. Burmistrz wyraził też wstępną akceptację dla uruchomienia programu dotacji do małej retencji.

W urzędzie wprowadzono prośrodowiskowe zmiany, obejmujące: rezygnację z wody butelkowanej na rzecz dystrybutorów wody, wprowadzenie koszy na segregację odpadów, akcję rozdawania sadzonek drzew.

Wizyta studyjna

Dzięki wizycie studyjnej w Enköping udało się odnowić niegdyś wypracowane (przez kierownika referatu) kontakty z tamtejszymi urzędnikami. Zespół ma nadzieję na zacieśnienie współpracy celem wspólnego ubiegania się o uczestnictwo w unijnych programach rozwojowych. Więcej w relacji z tej wizyty.

Skład zespołu

Piotr Korkus – pracownik w Referacie Gospodarki komunalnej 

Agnieszka Borowik – pracowniczka w Urzędzie Gminy

Wyzwania

Miedźno mierzy się z problemem nielegalnych wysypisk, na które mieszkańcy oraz turyści z domków letniskowych regularnie zwożą odpady. Zespół zgłosił się do programu, żeby znaleźć najefektywniejsze rozwiązania uszczelnienia systemu gospodarowania odpadami. W trakcie udziału w programie osoby z zespołu zdecydowały się walczyć z problemem u źródła, stawiając sobie za cel ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów na terenie gminy.

Osiągnięte efekty

By zrealizować swój cel, zespół podjął następujące działania:

• uzyskał zgodę na przeprowadzanie akcji edukacyjnych na terenie szkół i urzędów (akcja planowana na 2023 rok);
• wdrożył „Cennik dodatkowych usług”, który umożliwia mieszkańcom odbiór odpadów budowlanych i wielkogabarytowych poza ustalonymi terminami, po niższych cenach;
• zmniejszył częstotliwość odbioru odpadów zmieszanych.

Prowadzone działania już doprowadziły do obniżenia ilości odpadów o 10%! Zespół deklaruje, że dzięki programowi: stał się bardziej świadomy swojej sprawczości, zrozumiał wartość swojej pracy, nauczył się skutecznie planować działania oraz dokładniej poznał przyczyny nieporozumień w kontaktach z mieszkańcami. Rozwinął również swoją wiedzę o funkcjonowaniu środowiska i jego ochrony. 

W najbliższym czasie zespół planuje pracować nad jakością segregacji odpadów w urzędzie.

Wizyta studyjna

By szukać pomysłu na to jak ograniczać ilość odpadów w gminie, zespół z Miedźna wyjechał do Słowenii. Jakie wnioski stamtąd przywiózł – wspomina Piotr Korsku

Dopiero w „Zielonym Liderze” zostałem namówiony do tego, żeby robić tę edukację, bo zwlekałem z nią parę lat. Jak byliśmy u Słoweńców się wypytywać o ich sukces, to mówili o tym, że najważniejsza jest, była i będzie edukacja. 

Więcej o wizycie można przeczytać w relacji.

Mówiąc szczerze, będąc w „Zielonym Liderze” najważniejsze co zdobyłem to wiarę, przekonanie. Na pewno mi nie było obojętne to, co się dzieje wokół. To wiem na pewno, ale wydaje mi się, że udział w programie sprawił to, że skoro mam wpływ na gminę, to powinienem z tej okazji skorzystać i zmienić tutaj wiele rzeczy, bo wydaje mi się, że to faktycznie mogłoby wszystko lepiej funkcjonować. […] Uwierzyłem w to, że moglibyśmy mniej płacić za śmieci. Ale nawet jeśli nie mniej to ograniczyć ciągłe podwyżki.

Jolanta Sitarz-Wójcicka

Co Piotr ceni w programie? Zobacz film:

Skład zespołu

Jacek Piskorski – leśnik, lokalny aktywista środowiskowy, od 2024 radny gminy Dąbrowa

Mariusz Samulski – członek stowarzyszenia Młode Dęby, od 2024 radny gminy Dąbrowa

Agnieszka Ziółkowska – liderka stowarzyszenia Młode Dęby, od 2024 wójt gminy

Wyzwania

Gmina Dąbrowa leży na terenach o najmniejszej sumie opadów w Polsce, co przekłada się na narastający problem suszy. Z inicjatywy jednego z członków zespołu na terenie gminy zrealizowana została unikalna w skali kraju inwestycja zasilania lasów wodą odzyskaną z kopalni wapienia funkcjonującej na terenie gminy. Wyzwaniem dla zespołu stało się przekierowanie tej wody również na tereny rolne (poprzez istniejącą sieć melioracji) oraz do dwóch zbiorników wodnych, co wymaga przekonanie lokalnych władz i rolników do tych inwestycji.

Osiągnięte efekty

Zespół postanowił skupić się na problemie niskiej świadomości ekologicznej mieszkańców gminy. Zbudowanie społecznego poparcia dla projektu zasilenia w wodę terenów gminnych jest pierwszym krokiem w jego realizacji. Zespół chce także zmieniać indywidualne nawyki mieszkańców w zakresie gospodarowania wodą na bardziej ekologiczne. Celem zespołu jest „edukacja ekologiczna i informowanie mieszkańców Gminy Dąbrowa o znaczeniu zasobów wodnych oraz wpływie ich zachowania na jakość i ilość dostępnej wody.” By zrealizować cel członkowie zespołu zaplanowali zakup około 50 zbiorników retencyjnych do rozdystrybuowania wśród mieszkańców gminy oraz promocję montażu zbiorników na wodę w ramach kampanii edukacyjnej. Działania te mają poprzedzać właściwy projekt – rozprowadzenie wody z kopalni wapienia na teren całej gminy. Osiągnięciu sukcesu może sprzyjać fakt, że w 2024 r. Agnieszka Ziółkowska wybrana została na wójta, a pozostali członkowie zespołu weszli do rady gminy.

Doradztwo

W ramach doradztwa ekspertka programu poprowadzi (w 2024 roku) spotkanie informacyjno-konsultacyjne z lokalnymi rolnikami.

Mamy dużo cennych kontaktów z ludźmi z całej Polski. Mamy założoną taką naszą grupę. I ona jest po prostu świetna. Potrafimy to wyważyć, kiedy potrzebujemy jakiegoś takiego wsparcia merytorycznego, a kiedy po prostu potrzebujemy pogadać sobie o tematach zupełnie niezwiązanych z tym działaniem ekologicznym. Dla mnie ta grupa jest bardzo cenna. Dla mnie mega, mega wartość dodana do projektu.

Agnieszka Ziółkowska

Skład zespołu

Agata Domżał – kierowniczka biura LGD Owocowy Szlak
Gabriela Teresińska-Pruchniak – radna powiatu opolskiego, przedsiębiorczyni, prezeska organizacji pozarządowej
Małgorzata Troczyńska – animatorka społeczna, pracowniczka organizacji pozarządowych

Wyzwania

Zespół zgłosił się do programu z nadzieją na poszerzenie swojej ogólnej wiedzy o zrównoważonym rozwoju i ekologii – bez jasno zdefiniowanego problemu związanego z wodą czy zielenią w mieście. Istotną motywacją była chęć promowania lepszych rozwiązań ekologicznych w ramach naborów w LGD, edukowania wnioskodawców w tym zakresie.

Osiągnięte efekty 

Zespół zdecydował się zrealizować konkurs dla szkół pod nazwą „EkoLider LGD”. Zadanie to obejmowało wszystkie gminy wchodzące w skład LGD, a jego budżet został wygospodarowany z oszczędności:

• od kwietnia do czerwca 2022 zespoły składające się z 10 uczniów i dwojga opiekunów z 11 szkół z 7 gmin realizowały i dokumentowały inicjatywy ekologiczne w swoich placówkach, z włączeniem społecznościach lokalnych; 
• nauczyciele zaangażowani w konkurs uzyskali wsparcie merytoryczne od LGD (szkolenia i materiały);
• zwycięska szkoła otrzymała „zieloną klasę” – wiatę z ławkami i tablicami edukacyjnymi o wartości 30 tys. zł.

Zespół podjął działania edukujące wystawców na imprezach organizowanych przez LGD, dotyczące ograniczenia produkcji odpadów. Trwa edukowanie podmiotów konsultujących swoje projekty zgłaszane do LGD. W 2023 r. ogłoszona zostanie nowa Lokalna Strategia Rozwoju, decydująca o przeznaczeniu środków Grupy, w której większy nacisk zostanie położony na działania proekologiczne. 

[Kwestie zieleni] przewijają się u mnie częściej, niż wcześniej się przewijały. Ja przez znaczną część czasu byłam wyczulona na zieleń, ale dotychczas bardziej patrzyłam na nią pod kątem estetycznym. (…) po realizacji tego programu bardziej patrzę na miasto jak na żywy organizm. (…) Owszem, ta infrastruktura, te różne udogodnienia są ważne i mają wpływ na jakość życia, ale zrozumiałam, że równie istotnym elementem, który właśnie jakość życia determinuje, jest (…) zieleń w mieście.

Gabriela Teresińska-Pruchniak

Skład zespołu

Alicja Jamorska-Kurek – radna, sołtyska, inicjatorka powołania Stowarzyszenia Mieszkańców Piasecznej Górki „Z Górki” i jego prezeska

Jacek Kurek – członek Stowarzyszenia Mieszkańców Piasecznej Górki „Z Górki”

Ewa Szlufik – członkini zarządu Stowarzyszenia Mieszkańców Piasecznej Górki „Z Górki”

Wyzwania

W miejscowości Piaseczna Górka w gminie Morawica, w efekcie rozwijającej się zabudowy na terenach porolnych, powiązanej z likwidacją wcześniejszego systemu melioracyjnego, poważnym problemem stały się lokalne podtopienia. Stowarzyszenie „Z Górki” za cel przyjęło sobie znalezienie rozwiązań ograniczających to zjawisko.

Osiągnięte efekty

Dzięki uczestnictwu w programie powstał plan działań zmierzający do opracowania planu zagospodarowania działki, na której przebiega droga gminna, uwzględniającego rozwiązania retencyjne, które minimalizowałyby problem podtopień.

W plan działań wpisano następujące cele:

•   Opracowanie koncepcji ul. Skowronkowej do przyszłej dokumentacji projektowej z uwzględnieniem rozwiązań retencyjnych (rów retencyjny z matą przeciwerozyjną, nasadzenia krzewów, chodnik z powierzchnią półprzepuszczalną) – obecnie program został skonsultowany z ekspertami od hydrologii i inwestycji drogowych.
•   Podniesienie świadomości mieszkańców Piasecznej Górki w zakresie retencji na własnych działkach (ulotki, spotkania informacyjne z mieszkańcami, kampania w mediach społecznościowych). Dzięki dotacji Fundacji Orlen przygotowano i rozdystrybuowano wśród mieszkańców ulotki dotyczące małej retencji, zorganizowane zostało zebranie gminne, na którym zaprezentowane zostały plany zagospodarowania wzdłuż drogi. Dodatkowo dotacja pozwoliła postawić wiatę na działce gminnej, która pełni z jednej strony funkcję pokazową (pojemniki zbierające deszczówkę), a z drugiej jest miejscem organizacji wydarzeń skupiających społeczność lokalną.
•   Uruchomienie w 2023 r. gminnego programu dotacyjnego dla mieszkańców na urządzenia retencyjne – do programu udało się przekonać burmistrza, opracowany został projekt uchwały dotacyjnej.

Doradztwo

Zespół skorzystał z:

• konsultacji merytorycznej ulotki skierowanej do mieszkańców,
• Konsultacji z ekspertami i projektantami, w wyniku których powstała koncepcja i wizualizacja drogi uwzględniająca konkretne rozwiązanua retencyjne.

Wizyta studyjna

Zespół odwiedził Hamburg. O tym, czym się tam zainspirował warto przeczytać w relacji z tej wizyty.

Program był świetny, dużo nam dał, na wiele spraw otworzył nam oczy. Na pewno dał nam skrzydła albo inaczej – kopa, żeby działać.

Alicja Jamorska-Kurek

Skład zespołu

Joanna Anglisz-Myszka – kierowniczka Wydziału Komunalnego i Ochrony Środowiska

Natalia Brzezińska-Pauba – pracowniczka urzędu gminy

Emilia Mazur – zastępczyni burmistrza

Wyzwania

Zespół wszedł do Programu z pomysłem na projekt, dla którego inspiracją był widok z okna urzędu na zabetonowany plac miejski. Urzędniczki postawiły sobie za cel rozszczelnienie terenu i zwiększenie ilości zieleni w zabytkowej części miasta obejmującym Plac Wolności oraz spacerową ulicę Grunwaldzką. Pomysł dobrze wpisywał się w politykę urzędu, ponieważ miasto ma wpisane w plany rewitalizację tej części śródmieścia.

Osiągnięte efekty

Podczas programu członkinie zespołu doceniły wagę wsłuchiwania się w głos mieszkańców i włączania ich w procesy decyzyjne. Plan rewitalizacji ulicy Grunwaldzkiej rozbudowały o nasadzenia w donicach, niewymagające gruntownej przebudowy ulicy, a Plac Wolności ma zyskać zbiorniki retencyjne, zbierające wodę z Urzędu Miejskiego, z których podlewana będzie okoliczna zieleń oraz zasilana miejska fontanna. Trwa opracowanie trzech koncepcji zagospodarowania placu, które staną się bazą do prowadzenia rozmów z mieszkańcami. Projekt ma zostać zrealizowany w 2025 r. ze środków ZIT. Wzorując się na działaniach innych zespołów, w miejscach lokalnych podtopień na jednej z dróg, wprowadzone zostały dylatacje w krawężnikach, dzięki którym woda spływa na trawniki i tam powoli wsiąka do gruntu. Przed ustawieniem ławek w jednej części miasta przeprowadzone zostały konsultacje z ich potencjalnymi użytkownikami, co wpłynęło na ich ostateczna lokalizację. W 2024 r. mają zostać zakupione zbiorniki retencyjne do budynków użyteczności publicznej. Wiedza uzyskana w „Zielonym Liderze” upowszechniana jest wśród innych pracowników urzędu.

Wizyta studyjna

Członkinie zespołu wyjechały na wizytę studyjną do Krakowa, gdzie oglądały różne rozwiązania oparte na przyrodzie funkcjonujące w mieście, min. parki kieszonkowe. W Krakowie o ich wyglądzie współdecydują mieszkańcy. Zainspirowało je to, aby zacząć tworzyć takie parki również w Połczynie.

Polecam każdemu, naprawdę. Śmiałam się, że każdy kto kandyduje na burmistrza, to najpierw powinien przejść takie szkolenie z komunikacji, ze zmian klimatu. Być może zanim wejdzie na urząd i zacznie realizować pewne swoje pomysły i wizje, będzie już miał tą wiedzę, którą ja niestety nabyłam dopiero później.

Emilia Mazur

Skład zespołu

Marcin Król – naczelnik Wydziału Gospodarki Komunalnej i Ekologii

Zbigniew Podleśny – zastępca burmistrza

Władysława Rduch – kierownik Wydziału Gospodarki Komunalnej i Ekologii

Wyzwania

Głównym wyzwaniem zespołu jest odbetonowanie centrum miasta. Działania postanowili rozpocząć od tranzytowej, powiatowej ulicy Korfantego, biegnącej przez centrum miasta, stanowiącej dla jego mieszkańców funkcję drogi śródmiejskiej, wzdłuż której zlokalizowane są obiekty użyteczności publicznej i punkty usługowe. Ulica pozbawiona jest zieleni, ulega okresowym podtopieniom. Przebudowa ulicy ma ograniczyć wyspę ciepła i podtopienia, uspokoić ruch kołowy, oddać przestrzeń mieszkańcom i ożywić biznes.

Osiągnięte efekty

W planie zagospodarowania ulicy Korfantego jest powrót zieleni, powrót rowerzystów i zwiększenie komfortu i bezpieczeństwa pieszych. Zespół ma nadzieję, że również zostanie zrealizowany poboczny cel tej realizacji tj. ożywienie gospodarcze na ulicy. Została stworzona mapa drogowa, plan konsultacji i SIWZ, który pozwoli na prowadzenie uzgodnień z powiatem oraz na przygotowanie zamówienia publicznego na przeprowadzenie konsultacji społecznych. Cała przebudowa rozpisana została na kolejne etapy, całość ma zostać zrealizowana do 2026 r.
W ramach planów zrównoważonego rozwoju pracownicy urzędu zaplanowali remont parkingu przed urzędem, któremu ma towarzyszyć ogród deszczowy. Ogrody powstaną również przy przedszkolach. Rozważane jest wprowadzenie wymogu stosowania błękitno-zielonej infrastruktury przy wszelkich inwestycjach oraz opracowanie podręcznika dobrych praktyk dotyczących projektowania opartego na zrównoważonym rozwoju z wytycznymi dla projektantów i inwestorów.

Doradztwo

W ramach doradztwa zespół konsultował zapisy SIWZ dotyczące rozwiązań retencyjnych w pasie drogowym oraz procesu konsultacji z mieszkańcami.

To, czego nauczyliśmy się w „Zielonym Liderze”, już ma przełożenie na zmiany w projektach inwestycyjnych, które już się toczą, kubaturowych, a także tych związanych z wprowadzaniem zieleni do centrum miasta. Okazuje się, że woda to już nie jest problem, który należy jak najszybciej odprowadzić poza, tylko jest to zasób, który należy zgromadzić i korzystać, wprowadzić go do środowiska, albo po prostu z retencjonować, używać jako magazyn wody do wykorzystania.

Zbigniew Podleśny

Skład zespołu

Dariusz Cieślak – wójt

Tomasz Suchański – specjalista ds. promocji

Michał Machała – kierownik gminnej jednostki usług komunalnych

Wyzwania

Sędziejowice mierzą się z problemem niewystarczającego poziomu segregacji odpadów, czego przyczyną jest między innymi nieefektywna organizacja lokalnego punktu PSZOK. W programie zespół postawił przed sobą zadanie zwiększenia udziału odpadów segregowanych o 10%.

Osiągnięte efekty

W trakcie programu zespół określił sposób, w jaki osiągnąć cel. Udział w „Zielonym Liderze” zainspirował zespół, by w trakcie (zaplanowanej wcześniej) kompleksowej modernizacji PSZOK, stworzyć przedPSZOK (czyli miejsca, w którym odpady będą wstępnie selekcjonowane, by nadać im drugie życie), a sam punkt wzbogacić o dodatkowy, zielony filtr w postaci otaczających go drzew. Planowane jest również wyposażenie sołectw w 25 kompostowników i przeprowadzanie kampanii informacyjnej dla mieszkańców.

W 2022 gmina podjęła już pierwsze działania, m.in.:

• uzyskała dofinansowanie na budowę punktu PSZOK (około 600 tys. zł), który będzie miejscem przyjaznym i otoczonym zielenią (obiekt ma powstać w 2023 roku);
• podpisała list intencyjny ze stowarzyszeniem, którego wolontariusze będą dokonywali w przedPSZOK-u oceny pozostawionych przez mieszkańców przedmiotów.

Doświadczenia z wizyty studyjnej, a także wiedza o praktykach z Izabelina (gdzie PSZOK usytuowany jest w samym centrum gminy, między urzędem gminy, ośrodkiem zdrowia i domem kultury) pozwoliły zespołowi przekonać grupę niezadowolonych mieszkańców, obawiających się niedogodności w związku z budową PSZOK-u.

Gmina wdrożyła także program „e-faktura za wodę”, by zredukować liczbę papierowych faktur. Ponadto zespół wprowadził segregację odpadów w urzędzie. 

Wizyta studyjna

W czasie wizyty studyjnej w Barcelonie Zieloni Liderzy z Sędziejowic mógł zobaczyć, jak w praktyce zorganizowane są punkty segregacji odpadów w centrum miasta. Te doświadczenia umocniły ich w postanowieniu zorganizowania przedPSZOK-u u siebie. Więcej o wizycie w relacji.

Na pewno zrozumiałem i utwierdziłem się w przekonaniu, że środowisko i to, co będzie z nami za pięćdziesiąt, sto lat, to jest w tym momencie już priorytet, bo każdy dzień zwłoki, każdy element, czy to w zakresie ochrony środowiska, czy stricte gospodarki odpadami, który odpuścimy teraz, odbije się później na naszych dzieciach i wnukach. Jak pisałem ulotkę wyborczą trzy lata temu, to ochrona środowiska pewnie byłaby na jakimś siódmym miejscu, a teraz na pewno byłaby w pierwszej trójce.

Dariusz Cieślak

Skład zespołu

Marta Brzozowska – naczelniczka Wydziału Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska

Magdalena Pomonicka – specjalistka ds pozyskiwania środków zewnętrznych w Wydziale Inwestycji i Rozwoju

Ewina Aniśkiewicz — naczelniczka Wydziału Finansowego

Wyzwania

Wyzwanie zespołu to zmiana nastawienia społeczności do obecnej lokalizacji PSZOKu. Okoliczni mieszkańcy skarżą się m.in. na nieprzyjemny zapach i hałasy. Jednocześnie gmina, ze względu na uwarunkowania urbanistyczne, nie może zmienić lokalizacji tego punktu.

Osiągnięte efekty

W trakcie programu zespołowi postanowił wyeliminować bioodpady z PSZOKu, rozpowszechnić praktyki kompostowania oraz zbudowanć w gminie kompostowniki. By zrealizować te cele, podjął już pierwsze kroki:

• zorganizował spotkania edukacyjne, na których zachęcano mieszkańców do korzystania z  kompostowników;
• przeprowadził konkurs dla mieszkańców na pomysły zero waste do wdrożenia;
• zaplanował ustawienie kompostowników w przestrzeni publicznej (realizacja ma nastąpić w 2023);
• rozpoczął proces przygotowań do modernizacji PSZOKu (usunięcie bioodpadów) oraz utworzenia tkz. przedPSZOKu;
• uzyskał zgodę wójta na postawienie kompostownika pod urzędem.

Warsztaty poszerzyły wiedzę zespołu, który poznał praktyki zarządzania PSZOKami w innych gminach, z którymi nawiązał kontakty. Udział w programie udział umocnił współpracę w zespole. 

Dodatkowo, zespół zaplanował montaż filtrów wody na kranach, by wyeliminować z urzędu wodę butelkowaną.

Wizyta studyjna

Zespół z Sulikowa odwiedził Kopenhagę, o tym co zobaczył można przeczytać w relacji.

Udział w projekcie bardzo pozytywnie mnie zaskoczył, ponieważ poznałam sposoby, w jaki z problemami radzą sobie też inne samorządy. To było dla mnie naprawdę wartość dodatnia. W programie uczestniczyły osoby, które już na swoich doświadczeniach, swoich pomysłach, które wdrożyli, wskazywali jakiś punkt dojścia do kompromisu z mieszkańcami.

Marta Brzozowska

Skład zespołu

Piotr Feliński – burmistrz
Beata Staszyńska – pracowniczka Zakładu Usług Komunalnych
Agnieszka Szczupacka – pracowniczka Wydziału Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska

Wyzwania

Świdwin położony jest w dolinie rzeki Rega. Podczas gwałtownych opadów rzeka zalewa centrum miasta. Problem ten wzmacnia rozwój zabudowy i uszczelnianie okolicznych terenów. Członkowie zespołu planowali zrealizować ideę „miasta gąbki”. Szukali wiedzy na temat rozwiązań, które pomogłyby minimalizować zjawisko podtapiania miasta.

Osiągnięte efekty

Szkolenia, doradztwo, a w szczególności wizyta studyjna, zainspirowała burmistrza do inwestowania w rozwiązania błękitno-zielonej infrastruktury. W 2023 r. gmina ma zrealizować pilotażowe, kompleksowe rozwiązanie na jednej z regularnie zalewanych ulic: 

• zaprojektowany został ogród deszczowy, odprowadzający wodę z ulicy. Ogrodowi mają towarzyszyć tablice edukacyjne, wyjaśniające mieszkańcom jego funkcjonowanie;
• uruchomiony zostanie program dotacji promujący zbieranie deszczówki, adresowany do właścicieli 30 domów stojących przy ulicy, na której powstanie ogród. Pomysł ten zyskał kształt dzięki realizacji w Świdwinie (we współpracy z Fundacją Pole Dialogu) Narady Obywatelskiej o Klimacie.

Jeśli pilotażowa inwestycja spełni oczekiwania i rozwiąże problem ze stojącą po opadach wodą, gmina zbuduje ogrody deszczowe na całym terenie jednego z ośmiu świdwińskich osiedli mieszkaniowych.

Wizyta studyjna

We wrześniu 2021 roku zespół ze Świdwina, wraz z trzema innymi zespołami ze ścieżki BZI, odwiedził Berlin. O tym, czym się tam zainspirowali warto przeczytać w relacji z tej wizyty.

Naprawdę byłem pod wrażeniem wizyty (…) w Berlinie, gdzie widzieliśmy, że skwerki w razie deszczu nawalnego zamieniały się w zbiorniki tymczasowe, te wszystkie poobniżane trawniki (…). Ja nie byłem w ogóle w stanie na początku uwierzyć, że to ma sens, (…) tam była jedna taka ulica, gdzie drzewa były posadzone w (…) sposób tradycyjny, jak jest u nas, a były też drzewa posadzone już w takich właśnie zbiornikach, gdzie (…) deszczówka się zlewa z ulicy, no i widać było (…), że te drzewa są większe, lepiej rozwinięte. (…)

Byłem w szoku.

Piotr Feliński

Skład zespołu

Łukasz Molski – dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury
Sylwia Halama – wicewójt
Olga Grajek-Górecka – radna gminy

Wyzwania

Ustronie Morskie to gmina turystyczna (ok. 100 tys. turystów rocznie), która produkuje 4-6 razy więcej odpadów niż przeciętna polska gmina. Niewydolny system gospodarowania odpadami (brak segregacji, szczególnie przez turystów, nieprzejrzysty sposób funkcjonowania firm odpowiedzialnych za wywóz odpadów, opłata śmieciowa niepokrywająca faktycznych kosztów) powoduje wysokie koszty. Ponadto występuje nadmiar bioodpadów i problem nielegalnych wysypisk. Problemy te powodowały napięcia społeczne w gminie.

Osiągnięte efekty

Wdrożono działania edukacyjne i komunikacyjne, które dotarły do 60-70% mieszkańców gminy:

• stworzona strategia komunikacyjna wyznaczyła kierunki działania i zebrała inspirujące pomysły;
• GOK i lokalne NGO wdrożyły edukację “odpadową” do swoich działań, np. edukacja ekologiczna pojawiła się w trakcie wakacyjnych rajdów rowerowych oraz przy okazji imprez plenerowych;
• w szkołach, przedszkolach i wiejskich świetlicach odbyły się prelekcje i konkursy;
• gmina wydała książkę kucharską z poradnikiem segregacji odpadów (dotacja WFOŚ) oraz książeczkę informacyjną dotyczącą segregacji odpadów; 
• umieszczono tablice edukacyjne na plażach;
• gmina wdrożyła aplikację „Kiedy Śmieci”;

Gmina wprowadziła śmietniki uliczne umożliwiające segregację odpadów oraz działania prowadzące do uszczelnienia systemu odbioru odpadów komunalnych (np. śledzenie trakcji, czy kamery i GPS w śmieciarkach, fotopułapki w miejscach, gdzie powstawały dzikie wysypiska).

W efekcie systematycznie zmniejsza się udział odpadów zmieszanych w odbieranych odpadach komunalnych (2019 – 71%, 2020 – 69%, 2021 – 65%).

Poprawiła się również współpraca i komunikacja między gminnymi instytucjami, skonfliktowanymi wcześniej wokół tematyki gospodarki odpadami, co usprawnia wdrażanie rozwiązań. Zespół dalej sprawnie funkcjonuje. Rozpoczęto prace nad wyłonieniem w urzędzie referatu ochrony środowiska.

Doradztwo

W ramach doradztwa w Zielonym Liderze gmina zamówiła zewnętrzny audyt funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami oraz badanie postrzegania systemu przez mieszkańców, które zostały wykorzystane do lepszego planowania działań edukacyjnych i przetargów.

W zespole, w którego składzie był dyrektor ośrodka kultury, zastępczyni wójta i radna miejska zaczęliśmy się świetnie komunikować – dzięki temu jesteśmy w stanie zrobić rzeczy, których jeszcze rok temu sobie nie wyobrażaliśmy. Gdybyś ktoś nam powiedział rok temu, że będziemy we trójkę tak dobrze się dogadywać i współpracować, to powiedziałbym, ze to niemożliwe. Zastępczyni wójta i przewodnicząca komisji rewizyjnej były bardzo skłócone. Kiedy zapraszaliśmy je do Zielonego Lidera, to zgodziły się tylko dla dobra gminy i naszego projektu. 3 zjazdy później jesteśmy razem, rozmawiamy ze sobą i załatwiamy rzeczy na zupełnie innym poziomie – zaczęliśmy pracować jako zgrany zespół i to przynosi rezultaty. I to jest wielka wartość Zielonego Lidera.

Łukasz Molski

Łukasz tak ocenia uczestnictwo w programie:

Skład zespołu

Bartosz Romowicz – burmistrz
Beata Besz – pracowniczka urzędu gminy, pełnomocniczka ds. zielonej gminy
Małgorzata Gądela – kierowniczka Wydziału Pozyskiwania Środków Zewnętrznych i Obsługi Inwestora

Wyzwania

Gmina ma problem z zagospodarowaniem odpadów. Frakcja zmieszana jest obecnie  wywożona do obróbki do dużych ośrodków (Przemyśl, Rzeszów), co generuje wysokie koszty. Zespół poszukuje rozwiązań, które byłyby korzystne dla gminy i zyskały aprobatę lokalnej społeczności.

Osiągnięte efekty

Dzięki wiedzy zdobytej w trakcie szkoleń i wizyt studyjnych zespół wybrał rozwiązania możliwe do zastosowania i odbył szereg konsultacji dotyczących technicznych szczegółów wykonalności i opłacalności różnych wariantów inwestycji w instalację przetwórstwa odpadów.

Równolegle pełnomocniczka ds. zielonej gminy (uczestniczka programu) koordynowała wiele działań edukacyjnych:

• wydanie kalendarza z datami wywozu śmieci i treściami edukacyjnymi dotyczącymi segregacji odpadów, skierowany do dzieci i młodzieży;
• wprowadzenie systemu żółtych i czerwonych kartek za segregację odpadów przez mieszkańców; żółta kartka dawała sygnał mieszkańcom, że segregacja wymaga poprawy, a jeśli ta nie następowała – czerwona skutkowała brakiem odbioru odpadów;
• konkurs dla szkół na najmniejszy udział frakcji zmieszanej w odpadach produkowanych przez szkoły, z nagrodą 20 tys. zł (z budżetu gminy) do wydania na edukację ekologiczną;
• wprowadzenie obowiązkowej, praktycznej edukacji ekologicznej we wszystkich szkołach.

Finansowanie tych działań jest możliwe dzięki konsekwentnemu wprowadzaniu we wszystkich wnioskach o dofinansowanie elementów edukacji ekologicznej.

Zespół wprowadził ściślejszą kontrolę zagospodarowania odpadów w przypadku inwestycji – uwrażliwia inspektorów budowlanych i kontrolują, czy wywożone jest odpowiednio dużo odpadów oraz czy odpady nie są wyrzucane w miejscach do tego nieprzeznaczonych. 

Dodatkowo w urzędzie wprowadził szereg zmian, by zmniejszyć ślad ekologiczny np. zainstalowano filtry by pić wodę z kranu, stosowane gadżety promocyjne wymieniono na wykonane z materiałów odnawialnych i promujące prośrodowiskowe zachowania (np. szklane bidony na wodę), przeprowadzono szkolenie z segregacji odpadów dla wszystkich urzędników.

Wizyta studyjna

Zespół wziął udział w wizycie w Lahti (Europejskiej Zielonej Stolicy 2021) w Finlandii. Na urzędnikach wielkie wrażenie zrobił wpływ, jaki wysoka świadomość ekologiczna nawet wśród najmłodszych dzieci przekłada się np. na stopień wysortowania odpadów. Więcej o tej wizycie można przeczytać tutaj.

Doradztwo

Zespół skorzystał z konsultacji z ekspertką odnośnie wyboru i projektowania instalacji do przetwarzania odpadów. Ekspertka pomogła wstępnie oszacować opłacalność funkcjonowania instalacji w przypadku gminy.

Wizyta w Lahti uświadomiła nam jak ważna jest edukacja w obszarze ochrony środowiska. Tam od żłobka i przez cały system edukacji tłumaczy się korzyści i cele segregacji śmieci, dbania o klimat. Technologia, którą tam się posługują, nie różni się niczym od tego, co mamy do dyspozycji w Polsce. W Finlandii wszędzie są tabliczki przypominające o zasadach odpowiedzialnego zachowania w miejscach publicznych, szczególnie na terenach zielonych. Nawet na wysypisku oddając swoje odpady od razu pojawia się informacja do czego dany “śmieć” będzie wykorzystany, co z niego powstanie. Dla Finów wszystkie działania są po prostu naturalne. Mają wpajaną od najmłodszych świadomość ekologiczną i do głowy by im nie przyszło asfaltować drogę leśną na potrzeby organizacji zawodów sportowych, co u nas byłoby formalną koniecznością. To pokazuje naszą mentalność i Finów. Do zrobienia rzeczy wielkich nie potrzeba wielkich inwestycji, zwłaszcza takich, które są uciążliwe dla środowiska. Zaczynamy edukować nasze społeczeństwo od najmłodszych lat. Edukacja to nasz cel i sposób, by w Polsce, w Bieszczadach, pojawiła się zmiana sposobu myślenia o wspólnym otoczeniu.

Bartosz Romowicz