16 i 17 września 2021 r. w Warszawie odbyło się spotkanie podsumowujące pilotażowy program szkoleniowo-doradczy „Zielony Lider”. Dowiedzieliśmy się, co w jego czasie udało się osiągnąć naszym Liderom i Liderkom, jakie doświadczenia są dla nich szczególnie ważne oraz jakie działania prośrodowiskowe planują w bliższej i dalszej przyszłości. Po kilkumiesięcznej pracy online możliwość spotkania się na żywo dała nam wiele radości!
Od marca 2021 r. pracowaliśmy z 14 zespołami z małych miejscowości z całej Polski nad lokalnymi inicjatywami, zmierzającymi do wprowadzenia realnych zmian, w jednym z trzech obszarów tematycznych:
- zrównoważona gospodarka odpadami na poziomie lokalnym;
- rozwiązania błękitno-zielonej infrastruktury – lokalna retencja i przeciwdziałanie suszy;
- poprawa jakości powietrza i ograniczanie emisji gazów cieplarnianych.
Każdy z zespołów, pod okiem opiekuna(-ki) ścieżki oraz ekspertów, przeprowadził diagnozę wybranego problemu, a następnie wypracował plan działań, którego realizacja ma się przyczynić do rozwiązania tego wyzwania. Każdy zespół kierował się swoimi specyficznymi potrzebami, ale metody i rozwiązania przyjęte w projektach często się powtarzały, a zespoły wzajemnie się inspirowały.
Zieloni liderzy i liderki wdrażają zrównoważone rozwiązania
Sesje poświęcone prezentacji projektów podzielone były zgodnie z zakresami tematycznymi. W ich pierwszej części zespoły krótko prezentowały zrealizowane i planowane działania. W drugiej części, w czasie rozmów przy stolikach mieliśmy możliwość zadać dodatkowe pytania oraz przedyskutować wybrane zagadnienia, a każda sesja kończyła się panelem ekspertów podsumowującym zaprezentowane projekty.
Pomysły zielonych liderów i liderek na zmiany w gospodarce odpadami
W trakcie sesji poświęconej zrównoważonej gospodarce odpadami swoje projekty prezentowały zespoły z Gorajca, Klembowa, Leśnej, Ustronia Morskiego, Ustrzyków Dolnych.
Każda z grup choć na pozór zajmuje się tym samym obszarem tematycznym, określiła inny cel swoich działań.
W Gorajcu, wyzwaniem jest zmniejszenie ilości pozostawianych przez festiwalowiczów i festiwalowiczki odpadów. Dzięki przemyślanej organizacji, już w tym roku udało się aż o 70% zmniejszyć masę odpadów podczas Festiwalu Folkowisko!
W Klembowie – Wójt chce zachęcić mieszkańców i mieszkanki do selektywnej zbiórki odpadów, w tym do produkcji kompostu. Szukając inspiracji członkowie zespołu wybrali się do Wiednia, gdzie obserwowali funkcjonowanie kompostowni oraz spalarni śmieci.
W Leśnej zanim odpady trafią do recyklingu, są sumiennie przeglądane. Część z nich udaje się odzyskać i przekazać najbardziej potrzebującym (np. ubrania, sprzęt elektroniczny czy meble).
W Ustroniu Morskim zachodzi zmiana wewnętrzna – zespół przygotowuje się do audytu gospodarowania odpadami, który zostanie przeprowadzony z grupą mieszkańców, turystów oraz przedsiębiorców, a w jego efekcie zostaną wypracowane potencjalne propozycje zmian.
Ustrzyki Dolne, ponoszą ogromne koszty związane z transportem odpadów. Zespół, z Burmistrzem miejscowości na czele, przygotowuje się do partycypacyjnego procesu edukacyjnego, w efekcie którego chce zmienić lokalną gospodarkę odpadami. W czasie wizyty studyjnej poprzedzającej spotkanie, zespół odwiedził sortownię odpadów w Lahti – miejscowości, w której aż 99% odpadów poddawane jest recyklingowi!
W czasie panelu podsumowującego Ewa Chodkiewicz, opiekunka tematu gospodarowania odpadami, poprowadziła dyskusję z udziałem: Przemysława Radwana z Fundacji Szkoła Liderów, Katarzyny Wolszczak z Akademii Zero Waste oraz Agnieszki Mazur z Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. Zaproszeni goście dyskutowali, jak angażować mieszkańców w ochronę środowiska i mobilizować do ograniczania konsumpcji, a tym samym produkcji odpadów. Wszyscy paneliści byli pod ogromnym wrażeniem zaprezentowanych projektów i ich efektów, co wyrazili poprzez gratulacje i brawa dla zespołów prezentujących się w sesji.
Ochrona powietrza w działaniach Zielonych Liderów i Liderek
W sesji dot. poprawy jakości powietrza i ograniczania emisji gazów cieplarnianych swoje projekty zaprezentowały zespoły z Drzewicy, Zakopanego, powiatu kłodzkiego oraz Ełku. Drzewica skoncentrowała swoje działania na wspieraniu mieszkańców w pozyskiwaniu dotacji na wymianę pieców na paliwa stałe, tzw. “kopciuchów”.
Zespół z Zakopanego, z racji geologicznych uwarunkowań, prowadzi kampanię zachęcającą do rezygnacji z “kopciuchów” oraz ogrzewania domów gazem, na rzecz korzystania z zasobów lokalnej geotermii oraz pracuje nad obniżeniem kosztów przejścia na to źródło ogrzewania.
Lokalna Grupa Działania Kłodzka Wstęga Sudetów dąży do zero emisyjności powiatu i inwentaryzuje problemy z podłączeniami indywidualnych gospodarstw domowych do OZE, tworząc mapę odłączeń. Równocześnie pracuje nad utworzeniem lokalnej spółdzielni energetycznej opierającej się na OZE.
Ełk do zagadnienia jakości powietrza podszedł w sposób najbardziej całościowy – konstruując odpowiednie zapisy w Miejskim Planie Adaptacji do zmian klimatu.
W panelu eksperckim podsumowującym sesję, poprowadzonym przez Ilonę Gosk z Fundacji Sendzimira uczestniczyli: Agnieszka Warso-Buchanan z Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi, Marta Babicz z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i Maciej Makulski z Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. Dyskusja toczyła się wokół roli edukacji i liderstwa w procesie zachęcania mieszkańców do wymiany źródeł ciepła na mniej emisyjne. Marta Babicz zapowiedziała środki wspierające społeczności lokalne w podnoszeniu efektywności energetycznej budynków, a tym samym ochrony powietrza, które mają być dostępne jeszcze w 2021 r. Członkowie zespołów obsypani zostali pochwałami za podejmowane działania.
Zielono-błękitne liderki i liderzy
Zespoły realizujące projekty skoncentrowane na tematyce błękitno-zielonej infrastruktury, szukały rozwiązań pomagających przeciwdziałać suszy i powodziom natychmiastowym.
Łomianki, Starogard Gdański, Świdwin oraz Zamość – to zespoły, które wspólnie szukały inspiracji dla swoich działań nie tylko w trakcie szkoleń i doradztwa, ale wybrały się w tym celu do Berlina. Wizyta studyjna utwierdziła nasze liderki i liderów, że rozwiązania oparte na przyrodzie mogą nie tylko rozwiązywać problemy, ale dobrze wpisywać się w tkankę miejską.
Plan na odtworzenie starego cieku wodnego przygotowuje zespół z Łomianek. Odtworzenie Strugi Dziekanowskiej to pomysł łączący działania przyrodnicze, edukacyjne oraz wzmacniające tożsamość miejsca. Intencją autorów projektu jest, aby zasilić Strugę wodą z pobliskiej oczyszczalni ścieków, co byłoby rozwiązaniem unikatowym w skali Europy, a być może i świata. Podobna sytuacja ma miejsce w Starogardzie, gdzie planowana jest renaturyzacja ukrytego obecnie pod ziemią cieku wodnego wraz z utworzeniem nowej przestrzeni do rekreacji.
W Świdwinie postawiono na multiplikację rozwiązań błękitno-zielonej infrastruktury. Dzięki stworzeniu pilotażowej realizacji ogrodu deszczowego, mieszkańcy i mieszkanki będą mieli okazję obserwować działanie takiego obiektu, a następnie przy wsparciu dotacji gminnej wdrożyć podobne założenia u siebie.
Problem z podtopieniami na jednym z zamojskich osiedli ma zostać rozwiązany dzięki inwestycjom bazującym na przyrodzie. Zespół projektantów pracuje nad wzorcową koncepcją zagospodarowania wód opadowych, która powielana będzie przy kolejnych inwestycjach.
Tomasz Bergier z Fundacji Sendzimira poprowadził dyskusję panelową z udziałem: Iwony Wagner z Uniwersytetu Łódzkiego, Łukasza Pawlika z Zarządu Zieleni Miejskiej w Krakowie oraz Mirosława Czyżewskiego z Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. Paneliści dyskutowali, czy realizacja zaprezentowanych inicjatyw przyczyni się do rozwoju lokalnej społeczności, a szczególnie wzmocnienia aktywności obywatelskiej. Gratulowali autorom projektów i życzyli sił i wytrwałości w realizacji ambitnych zamierzeń.
Zrównoważony rozwój w organizacjach zielonych liderów i liderek
Skuteczne wprowadzanie zmian w społeczności lokalnej nie jest możliwe bez modelowego działania organizacji i instytucji, które je inicjują. Dlatego w trakcie spotkania odbył uczestnicy i uczestniczki wzięli udział w angażującym warsztacie prowadzonym przez Katarzynę Wolszczak z Akademii Zero Waste. Dyskutowali wprowadzanie zmian prośrodowiskowych we własnych biurach i w czasie realizowanych przez siebie wydarzeń. Pojawiło się wiele ciekawych pomysłów! Nawet takie, które nie wymagają wysokich nakładów finansowych, a ich wdrożenie może przynieść widoczne efekty z dnia na dzień. Przykłady to: druk dwustronny, ponowne wykorzystanie papieru, zastąpienie koszy przy każdym biurku zbiorczymi pojemnikami na odpady, korzystanie z oświetlenia naturalnego zawsze wtedy, kiedy jest to możliwe, zachęcanie do car-sharingu.
Atmosfera zjazdu nie osłabła do samego końca, a dzięki wieczornej integracji zorganizowanej przez uczestników i uczestniczki Programu, nawiązane znajomości dodatkowo się umocniły.
Gość specjalny wydarzenia
Spotkanie zamknął niezwykle inspirujący wykład Jana Sendzimira, fundatora oraz członka Rady naszej Fundacji. Jan przybył do Polski, aby poznać Zielonych Liderów i Zielone Liderki oraz zainspirować ich do dalszego działania. Mówił o wytrwałości i konieczności podejmowania wspólnych wysiłków w obliczu zmiany klimatu. Przekonywał, że tylko poprzez konsekwentne, wspólne działania na rzecz ograniczenia emisji, jesteśmy w stanie powstrzymać nadchodzącą katastrofę. Jednocześnie wyraził wiarę w to, że razem jesteśmy w stanie tego dokonać.
Na zakończenie, kiedy robiliśmy sobie pamiątkowe zdjęcie, ktoś zaproponował: “Nie stójmy tak sztywno, zróbmy coś niezwykłego!” . Odpowiedziała mu fotografka, Agata Kubis: Niezwykłe rzeczy już robiliście przez ostatni rok. Teraz po prostu się uśmiechnijcie!
Co dalej z Zielonym Liderem?
Spotkanie podsumowujące nie zakończyło działań w ramach Programu. Zespoły mają jeszcze możliwość skorzystania z indywidualnego doradztwa specjalistycznego, tak, by wypracowane przez nie projekty były gotowe do wdrożenia. Czekamy z niecierpliwością na uruchomienie finansowania w ramach Zielonego Ładu. Nie mamy wątpliwości, że pomysły i zaangażowanie naszych absolwentów na rzecz lokalnych społeczności zasługują na wsparcie.
W czasie spotkania Agnieszka Mazur z Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności zapowiedziała kontynuację programu. Zachęcamy do śledzenia naszej strony, bo już wkrótce rozpoczniemy rekrutację do kolejnych edycji.
