Liderzy i liderki

Skład zespołu

Katarzyna Hozenberg – pracowniczka Zakładu Gospodarki Komunalnej

Joanna Radzięda – radna gminy

Mikołaj Świerkowski – prezes Zarządu Zakładu Gospodarki Komunalnej

Wyzwania

Zespół z gminy Suchy Las, przystąpił do programu „Zielony Lider” z jasnym celem ograniczenia produkcji odpadów niesegregowanych w osiedlach wielorodzinnych. Z powodu dużej anonimowości i braku indywidualnej odpowiedzialności mieszkańców współczynniki segregacji na takich osiedlach są niższe, niż w domach jednorodzinnych. Zespół nie miał jednak konkretnego planu działań.

Osiągnięte efekty

Analizy przeprowadzone przez zespół wykazały, że ZGK praktycznie w ogóle nie komunikował się z zarządcami budynków, a co za tym idzie, z mieszkańcami. Ani mieszkańcy, ani zarządcy nie otrzymywali od ZGK informacji, że śmieci są źle segregowane. Część mieszkańców mogła nawet nie zdawać sobie sprawy z popełnianych błędów. Jak podkreślają uczestnicy Programu z gminy Suchy Las odkryciem była nowa jakość komunikacji z mieszkańcami, oparta na przykładach, języku korzyści i wykorzystaniu różnych kanałów komunikacji, w zależności od odbiorców. Dlatego zespół zaplanował szkolenia dotyczące komunikacji dla pracowników ZGK i zarządców wspólnot. Opracował również działań i dotarcia do różnych grup wiekowych mieszkańców. Dla seniorów przygotowuje prelekcje, które będą prezentowane w klubach seniorów, a działania skierowane do dzieci mają przełożyć się na zmianę zachowań dorosłych.

Skład zespołu

Monika Jabłońska – kierowniczka Referatu Ochrony Środowiska i Promocji

Michał Kontraktowicz – wójt 

Monika Łączyńska-Boguska – pracowniczka urzędu marszałkowskiego

Wyzwania

Zespół postawił przed sobą jasno określone cele – chciał zmniejszyć ilość odpadów produkowanych przez mieszkańców i zwiększyć poziom segregacji. Program pomógł stworzyć plan działań i określić priorytety ich realizacji.

Osiągnięte efekty

Wyznaczone cele nie zmieniły się pod wpływem programu. Główne działania założone jeszcze przed startem „Zielonego Lidera” znalazły się też w planie jaki powstał podczas zajęć. Pod wpływem rozmów z innymi samorządowcami i ekspertami udało się jednak przyspieszyć niektóre działania, a także rozbudować inne. I tak gmina zakupiła rębak do gałęzi na potrzeby PSZOK, przy którym w 2024 r. powstaną punkt napraw, wymienialnia, a także sala edukacyjna. Udało się zaplanować gminne dotacje na założenie kompostownika oraz zbudować system zachęt do ich utrzymywania. Modelowe, pokazowe kompostowniki powstaną przy gminnych jednostkach. Szybko też się okazało, że efektywne wprowadzanie zmian wymaga reorganizacji urzędu. Obecnie wszystkie kompetencje dotyczące gospodarki odpadami są w jednym referacie (a nie jak wcześniej, w trzech różnych). Gmina postanowiła też zmienić sposób komunikacji z mieszkańcami. Na bazie tych doświadczeń powstał plan działań edukacyjno-komunikacyjnych, który jest wdrażany w 2024 r.

Ja myślę, że [gdyby nie udział w programie] tkwilibyśmy dalej w tym, co było. I po prostu byśmy wszyscy tylko psioczyli, że to nie tak funkcjonuje. A chyba tkwilibyśmy po prostu w tym dalej. No i tak by to się ciągnęło i ciągnęło. Program pozwolił nam podjąć działania.

Monika Jabłońska

Skład zespołu

Ika Kamińska-Kohutnicka, Jan Kohutnicki-Kamiński, Rafał Rybnik – lokalni społecznicy i przedsiębiorcy

Wyzwania

Zespół przyszedł do Programu z projektem budowy Centrum Edukacyjnego poświęconego ekologii. Projekt miał zarysowaną bardzo ogólną koncepcję, pomysły na działania bez analizy interesariuszy i sposobów realizacji Centrum. Zespół był doświadczony w realizacji projektów, ale nie do końca osadzony w lokalnej społeczności czy administracji.

Osiągnięte efekty

Rezultatem udziału w programie „Zielony Lider” była zmiana koncepcji charakteru i funkcji planowanego Centrum Edukacyjnego. W trakcie szkolenia zespół musiał wielokrotnie przeformułowywać swój pomysł, a dzięki rozmowom z innymi uczestnikami Programu udało się odrzucić mniej realne pomysły i dostosować rozmach projektu do lokalnych uwarunkowań. Zespół rozważa obecnie wykorzystanie istniejącego budynku zamiast budowy nowego gmachu, co ograniczy koszty. Szczególnie cenne okazały się kontakty i relacje z urzędnikami z gmin podobnej wielkości, które pokazały uczestnikom, że muszą udoskonalić samą opowieść o Centrum Edukacji tak, żeby była ona atrakcyjna i zrozumiała dla lokalnych władz. Projekt nadal pozostaje w fazie opracowywania ogólnej koncepcji, ale ma już mocniejsze podwaliny.

W „Zielonym Liderze” każą różne rzeczy nazywać. (…) Na każdym spotkaniu z troszkę innej perspektywy, bo raz w wersji projektowej, raz w wersji wykonawczej, raz z perspektywy eksperta w danej dziedzinie, raz z punktu widzenia trenera, który jest ekspertem od komunikacji, ale nie od wody. Jak trzeba to samo powtórzyć w tych różnych ujęciach, to właśnie wtedy wychodzą niejasności. Jak trzeba to dopowiadać, to wtedy się właśnie konkretyzują problemy i konkretyzują się pomysły i się je weryfikuje.

zespół

Skład zespołu

Aneta Matuszkiewicz – radna gminy, członkini stowarzyszenia Ekohoryzont

Ewa Witkowska – prezeska Regionalnego Centrum Rozwoju, liderka stowarzyszenia Ekohoryzont

Anna Wypych – pracowniczka urzędu miasta

Wyzwania

Zespół tworzą osoby z niewielkiej organizacji pozarządowej „Ekohoryzont”. Organizacja jest w trakcie wyznaczania celów i ram swojej działalności. Problemem, z którym przyszli do programu „Zielony Lider” były nielegalne wysypiska w miejscowych lasach. Według uczestników Programu głównymi sprawcami tego problemu są przedsiębiorstwa, które nielegalnie przywożą i porzucają produkowane przez siebie odpady. „Ekohoryzont” chciał skupić się na projekcie edukacyjnym.

Osiągnięte efekty

W trakcie trwania programu, uczestnicy doprecyzowywali cele i konkretne działania w ramach swojego projektu. Zaczęli od współpracy z okolicznymi sołectwami i mieszkańcami, żeby przygotować mapę dzikich wysypisk. Kolejnym krokiem ma być instalacja monitoringu oraz akcja informacyjna o podjętych działaniach. Równolegle opracowywali program edukacyjny. Pod wpływem rozmów, postanowili zająć się nie tylko kwestią nielegalnych wysypisk, ale też szerzej – tematyką ochrony przyrody i środowiska.
Równolegle trwają rozmowy z firmami zajmującymi się recyklingiem, celem przygotowania oferty dla lokalnych przedsiębiorców i mieszkańców w zakresie zagospodarowywania odpadów w inny sposób niż wywożenie ich do lasu. Udział w programie uświadomił zespołowi, jak duże są problemy z komunikacją na linii mieszkańcy-samorząd. Zespół chce opracować model takiej współpracy, wraz z propozycją narzędzi dla samorządów służący budowaniu współpracy.

Wizyta studyjna

Podczas wizyty studyjnej w Macedonii zespół odwiedził dwa duże zakłady zajmujące się recyklingiem – fabrykę szkła oraz tekstyliów. Wizyta pozwoliła poznać wiele technicznych szczegółów tych rozwiązań. Jednocześnie jednak uświadomiła zespołowi, że są to rozwiązania wielkoskalowe, które ciężko byłoby zaadaptować do możliwości ich gminy.

Ten „Zielony Lider” w ogóle też był taką konkretyzacją naszego działania jako Stowarzyszenia. Te osoby, które wzięły udział w „Zielonym Liderze”, Ania w końcu dołączyła też do stowarzyszenia, Aneta była już wcześniej, więc jakby dla nas to też było takie trochę konstytuowanie się, nas jako takiego tworu. No i przede wszystkim zmiana tej perspektywy na trochę szerszą, nie tylko właśnie lokalną.

Ewa Witkowska

Skład zespołu

Damian Sławski – wójt 

Rafał Zajęcki – kierownik Referatu Rozwoju Lokalnego i Komunikacji Społecznej

Tomasz Zboch – pracownik urzędu gminy, od 2024 dyrektor Biura Mobilności

Wyzwania

Koszty zarządzania odpadami komunalnymi w niewielkiej gminie, jaką jest Miedziana Góra, stanowią bardzo poważną pozycję w budżecie. Choć gmina spełnia ustawowe wymogi, co do poziomu recyklingu, to jednak analizy wykazały, że produkcja odpadów mieszanych rośnie średnio o 5% rocznie. Ewentualne kary za przekroczenie norm ustawowych spowodują bardzo duże obciążenie dla gminy. Zespół, wchodząc do programu, chciał równolegle zająć się całym systemem gospodarki odpadowej w gminie.

Osiągnięte efekty

Podstawowym efektem udziału w programie, było uświadomienie sobie skali wyzwań i dostosowanie działań tak, żeby osiągnąć zakładane cele. Uczestnicy postanowili podejść do rozwiązywania problemów etapowo i w ramach programu opracować plan na redukcję bioodpadów produkowanych w gminie. Dzięki wsparciu ekspertów i wymianie doświadczeń z innymi uczestnikami udało się dostosować rozwiązania do specyfiki Miedzianej Góry. Zespół zabezpieczył środki na zakup 300 kompostowników dla mieszkańców w 2024 r. i zaplanował działania na najbliższy czas. Przy budynkach gminnych powstaną kompostowniki pokazowe, odbędą się szkolenia dla mieszkańców, a dla tych, którzy zdecydują się na własny kompostownik, gmina przygotowała zachętę finansową. W połączeniu z kampanią promocyjną powstał spójny, wymierny plan, który pomoże gminie ograniczyć produkcję niesegregowanych odpadów.

Udział w programie spowodował też zmianę w podejściu do komunikacji z mieszkańcami. Postanowiono postawić na pokazywanie dobrych praktyk w urzędzie i korzyści płynących z wykorzystywania promowanych rozwiązań dla mieszkańca i dla gminy. Dodatkowym efektem są wymiana doświadczeń z gminami w zakresie zagospodarowania wód opadowych i poznanie nowych rozwiązań technicznych, które będą wykorzystywane w Miedzianej Górze.

Doradztwo

W ramach doradztwa zespół skorzystał ze wsparcia trenerki, która poprowadziła warsztaty z kompostowania oraz wykorzystania bioodpadów. Uzupełnieniem szkoleń było ustawienie czterech kompostowników w przestrzeni publicznej gminy. Zespół korzystał też ze wsparcia absolwentki wcześniejszej edycji z Izabelina, który jest liderem we wprowadzaniu w gminie rozwiązań zero waste.

Wizyta studyjna

Zespół odwiedził gminę Vaxholm w Szwecji podobnej wielkością i położeniem (obok dużego miasta) do Miedzianej Góry. Poznawał tam zasady funkcjonowania szwedzkiego systemu gospodarki odpadami, ze szczególnym uwzględnieniem bioodpadów. Zieloni Liderzy dowiedzieli się, że ta grupa odpadów dzieli się na dwie frakcje: odpady spożywcze i odpady zielone. Jeśli mieszkańcy nie posiadają własnego kompostownika, mają obowiązek samodzielnego wywozu odpadów zielonych do punktu selektywnej zbiórki odpadów. Odpady kuchenne zaś mieszkańcy mają obowiązek składować w brązowym pojemniku. Odpady te odbierane są przez służby gminne w torbach papierowych.

(…) na pierwszym zjeździe zmieniliśmy problem, z którym się stawiliśmy do programu. Ten cały namysł pomiędzy pierwszym a drugim zjazdem był bardzo wartościowy. (…) myślę, że też inne zespoły przyszły z tymi swoimi problemami oczekując, że już (…) na pierwszych warsztatach padną konkretne rozwiązania. My sami od razu chcieliśmy znaleźć odpowiedź na pytania jak to zrobić, a tutaj prowadzący nas stopowali (…) – To jeszcze nie ten moment. Przygotujmy się do tego dobrze. Porozmawiajmy między sobą i zastanówmy się nad tym, czy to jest problem, który jesteśmy w stanie rozwiązać. I wtedy będziemy decydowali, co dalej z tym robimy – mówili.

To było dla mnie coś niesamowitego.

Damian Sławski

Skład zespołu

Joanna Salbura – dyrektorka Wydziału Pozyskiwania Funduszy

Magdalena Zychowicz – dyrektorka Wydziału Komunalnej Obsługi Miasta

Wyzwania

Miasto Nowy Sącz ma problem z osiągnięciem właściwych poziomów segregacji odpadów. Dotyczy to szczególnie osiedli wielorodzinnych, w których mieszka blisko połowa mieszkańców. Ponad 60% odpadów w Nowym Sączu trafia do frakcji zmieszanej. To zdecydowanie za dużo. Miasto od dawna stara się zmieniać nawyki mieszkańców przez różnego typu akcje promocyjne i kampanie, jednak nie przekłada się to na statystyki. Rosną zarówno ilość śmieci wytwarzana corocznie, jak i koszty ich zagospodarowania.

Osiągnięte efekty

Udział w projekcie pozwolił uporządkować plan komunikacji i działań skierowanych do mieszkańców. Udało się przede wszystkim zidentyfikować kluczową grupę, z którą do tej pory nie współpracowano. To zarządcy i administratorzy osiedli oraz członkowie zarządów wspólnot mieszkaniowych. Zespół zaplanował cykl spotkań z zarządami, a także druk materiałów do dystrybucji wśród mieszkańców. Niebawem także wspólnoty mogą odczuć skutki dodatkowych opłat za zarządzanie odpadami, dlatego dobra współpraca z miastem jest w ich najlepszym interesie. Pod wpływem programu, a przede wszystkim wymiany doświadczeń z innymi uczestnikami urząd miasta zdecydował się na zakup systemu do komunikacji z mieszkańcami w sprawach odbioru odpadów, poprawnej segregacji i obsługi PSZOK. Miasto wzmocniło też działania promocyjne skierowane do mieszkańców, m.in. wywieszając informacje o segregacji odpadów na wszystkich 230 wiatach śmietnikowych. Za najważniejszy efekt programu uczestniczki uważają zmianę w podejściu do kontaktu z mieszkańcami na mniej urzędnicze, a bardziej partnerskie.

Doradztwo

Zespół nawiązał kontakt ze specjalistką ds. pozyskiwania funduszy z woj. małopolskiego. Relacja ta służy przede wszystkim zdobywaniu informacji na temat dostępnych w regionie funduszy oraz konkursów, które mogłyby pasować do potrzeb i możliwości Nowego Sącza, a także wyjaśnianiu ewentualnych wątpliwości, dotyczących zasad lub wymogów danego konkursu.

To, czego się nauczyłam, to sposoby komunikacji (…), że jak ktoś do nas przychodzi z problemem, to trzeba mu po prostu spokojnie wyjaśnić, co ma zrobić, a nie (…) atakować. Bo nie wszystkie uwagi są przeciwko mnie, tylko one są dla mnie. Trzeba po prostu zacząć słuchać, z czym ci mieszkańcy się mierzą, i czego się obawiają.

Joanna Salbura

Skład zespołu

Marzena Dyc-Rewers – dyrektorka Wydziału Ochrony Środowiska

Kinga Kokoszyńska-Tekień – zastępczyni dyrektora Wydziału Ochrony Środowiska

Wyzwania

W Gnieźnie zaobserwowano niewystępujący dotąd problem nieprawidłowej segregacji odpadów w zabudowie wielolokalowej, co obciążało finansowo miasto. Zespół mierzył się z wyzwaniem, w jaki sposób skłonić mieszkańców do lepszego segregowania odpadów bez stosowania radykalnych kroków, takich jak nakładanie wyższych opłat za wywóz śmieci.

Osiągnięte efekty

W wyniku programu wdrożono wiele rozwiązań, mających zmotywować mieszkańców do poprawnej segregacji.

• na kontenerach na odpady umieszczono naklejki z napisami oraz piktogramami, do jakich odpadów są przeznaczone;
• na tablicach przy wiatach śmietnikowych pojawiły się banery informujące o zasadach prawidłowej segregacji odpadów; 
• w radio wyemitowano spoty informujące o zasadach prawidłowej segregacji odpadów;
• dokonano inspekcji wiat i uzupełniono kontenery na odpady tam, gdzie ich brakowało;
• o zasadach segregacji mówiono podczas festiwalu ekologicznego, w którym uczestniczyło ok. 2,5 tysiąca mieszkańców.

Zostały podjęte działania wewnątrz urzędu miasta, prowadzące do zmniejszenia negatywnego wpływu na środowisko:

• przeprowadzono konkurs segregacji odpadów dla pracowników urzędu;
• wymieniono oświetlenie na LED-owe, bardziej energooszczędne.

Z perspektywy zespołu ważnym efektem udziału w programie był rozwój umiejętności komunikacyjnych, wykorzystywanych w relacjach z klientami urzędu.

Doradztwo

W ramach doradztwa zespół uczestniczył w IV Samorządowym Forum Gospodarki Odpadami.

Ten program był taką większą motywacją do działania. Nie mogliśmy się doczekać tych spotkań. Każdy się cieszył na wyjazd, spotkanie i porozmawianie z tym drugim zespołem, co wdrożyliście, co tam u was słychać — takie międzyludzkie też kontakty miały pozytywne znaczenie. Nasza praca urzędnicza taka zza biurka jest niekiedy monotonna. Przepisy, decyzje, stosowanie przepisów i aktualizacje uchwał. A tutaj była przestrzeń do rozwoju osobistego. To na pewno było dla nas bardzo dobre doświadczenie.

Marzena Dyc-Rewers

Skład zespołu

Marcin Piotrowski – członek Stowarzyszenia Animacji Kultury Pogranicza Folkowisko
Kasia Borysewicz –członkini Stowarzyszenia Folkowisko
Tadeusz Nicpoń – pracownik PSZOK

Wyzwania

W Cieszanowie odbywają się dwa festiwale: Folkowisko i CieszFanów, które generują dużo odpadów. Zespół chciał zmniejszyć ilość odpadów produkowanych w trakcie festiwali oraz poprawić stopień segregacji, by ograniczyć ślad ekologiczny wydarzeń oraz koszty gospodarowania odpadami.

Osiągnięte efekty

Zespół wdrożył działania wypracowane w ramach programu Zielony Lider w trakcie festiwali realizowanych w 2021 i 2022 roku. Zmiany wprowadzone zostały w następujących obszarach:

• kompetencje pracowników i wolontariuszy: przeszkolenie 70 osób przez Polskie Stowarzyszenie Zero Waste;
• opakowania wielokrotnego użytku: np. kufle do piwa udostępniane za kaucją, wypożyczalnia naczyń, współpraca z innym festiwalem w zakresie wspólnego wykorzystywania zakupionych naczyń;
• informowanie i edukowanie uczestników: oznaczenia i informacja na śmietnikach dot. prawidłowej segregacji odpadów; informacja na stronie www festiwalu Folkowisko na temat postępowania z odpadami i zachęcanie do zachowań prośrodowiskowych np. segregacji czy przywożenia własnych naczyń;
• zakaz wnoszenia napojów na teren festiwalu CieszFanów 2021 i korzystanie z naczyń biodegradowalnych przez wystawców.

W efekcie na Folkowisku w 2021 r. ilość odpadów zmniejszyła się o 1/3 (z 3 do 2 ton) a udział odpadów segregowanych zwiększył się z 50% do 70%.

Doradztwo

Ekipa organizująca festiwal szkoliła się podczas warsztatów Stowarzyszenia Zera Waste.

Koordynatorki Zielonego Liedra stawały na rzęsach, żeby zapewnić nam takie doradztwo, jakiego potrzebowaliśmy dokładnie w tym momencie, kiedy było nam potrzebne. 3 czy 4 dni przed festiwalem, kiedy mieliśmy szkolenia dla ekipy organizatorskiej i wolontariuszy. Udało się zaprosić ekspertkę, która przeprowadziła dla 400 osób warsztaty z tematyki zero waste – świetne, z prezentacją, bardzo angażująco poprowadzone i skutecznie podnoszące wiedzę pracowników festiwalu w kluczowym momencie.

Marcin Piotrowski

Posłuchaj jak Marcin opowiada o programie:

Skład zespołu

Szymon Surmacz – burmistrz
Joanna Świerk – referentka ds. gospodarki komunalnej
Joanna Burdajewicz – pracowniczka Referatu Inwestycji, skarbniczka Stowarzyszenia Wolimierz, koordynatorka Centrum Społecznego

Wyzwania

Bardzo duży udział frakcji zmieszanej w łącznej masie odpadów (90% w 2019 r.). Niewystarczająca wiedza wśród pracowników urzędu o możliwych rozwiązaniach i inspirujących formach działania oraz umiejętność znajdowania rozwiązań dla występujących problemów.

Osiągnięte efekty

Inspiracje pozwoliły zespołowi na podjęcie działań skierowanych do mieszkańców, stawiając na edukację i kształtowanie właściwych zachowań w miejsce kar za nieprawidłowe działania:

• powstały ulotki wyjaśniające, jak trzeba segregować odpady i co przywozić na PSZOK, wykorzystywane również przez agroturystyki do edukacji turystów;
• na jednym osiedlu powstało „gniazdo” służące zbieraniu odpadów z budynków wielo- i jednorodzinnych, wraz z kompostownikiem i tablicą informacyjną (zamiast indywidualnych koszy na każdej nieruchomości), co ma prowadzić do zmniejszenia kosztów wywozu odpadów; planowane jest kolejne 6, ale na razie ich stworzenie spotyka się z oporem mieszkańców;
• powstał wewnętrzny dokument regulujący zasady odpłatności za odbiór odpadów z imprez masowych w gminie (zwolnienie z dodatkowych opłat za wywóz śmieci, jeśli wprowadzi się rozwiązania prośrodowiskowe);
• rozszerzenie odbioru odpadów problematycznych na PSZOK-u, znacząco wpłynęło na ilość nielegalnie wyrzucanych odpadów w gminie, ograniczając koszty likwidacji dzikich wysypisk;
• stworzenie Pre-PSZOK, gdzie przedmioty, które przywożą mieszkańcy, a które nadają się do wykorzystania, są udostępniane osobom potrzebującym (np. meble, książki);
• planowane jest:
  • założenie edukacyjnego zielonego kącika dla mieszkańców czekających na obsłużenie w Urzędzie;
  • zakup przez gminę przyczepki do wypożyczania mieszkańcom na wożenie odpadów do PSZOK-u;
  • społeczny ogród miejski.

Doradztwo

W trakcie doradztwa zespół skorzystał z konsultacji z prawnikiem specjalizującym się w tematyce odpadów komunalnych.

[Zielony Lider] utwierdził mnie w tym, że jeżeli się chce, to można dokonać pewnych zmian. To nie jest tak, że, jak niektórzy twierdzą, możesz sobie robić, gadać i pisać, mówić, co chcesz, to ludzie i tak będą robić swoje. Załóżmy, że w pierwszym roku na dziesięć osób jedną to przekona, później może dwie, może ta jedna przekona kolejne trzy… Dla mnie to jest sukces. Więc to po prostu to, co się przekonałam na Zielonym Liderze, żeby się po prostu nie poddawać. Żeby systematycznie, krok po kroku brnąć do przodu i realizować te cele.

Joanna Świerk

Skład zespołu

Aneta Ulatowska – urzędniczka w Referacie Gospodarki Komunalnej

Elwira Borkowska – pełnomocnik ds. zieleni i zagospodarowania przestrzennego

Magdalena Prawdzik – urzędniczka w Referacie Gospodarki Komunalnej

Wyzwania

Co roku ilość bioodpadów w okresie wiosenno-letnim oraz jesiennym drastycznie rośnie, ponieważ w tych okresach mieszkańcy i służby miasta koszą trawę oraz zbierają spadające liście. Część z tych odpadów nie jest poprawnie zagospodarowana. Zespół urzędniczek z Lidzbarka Warmińskiego zgłosił się do programu z nadzieją zmniejszenia ilości bioodpadów w gminie oraz likwidacji miejsc nielegalnego wywozu odpadów zielonych.

Osiągnięte efekty

W wyniku programu członkinie zespołu poszerzyły swoją wiedzę na temat zagadnień związanych z ochroną środowiska i klimatu oraz idei zrównoważonego rozwoju, którą zamierzają szerzyć i wykorzystywać. Jak zapewnia jedna z urzędniczek: „(…) wiele się rozjaśniło z tematów ekologicznych czy działań proekologicznych, które wcześniej były, powiedzmy, słyszane (…), ale nie było to konkretne”. Zespół nauczył się również, jak planować działania, by osiągnąć pożądany cel. Z racji dużych cięć budżetowych w urzędzie, główne działania zaplanowane w ramach „Zielonego Lidera” nie zostały jeszcze wprowadzone w życie. Do planowanych działań należą:

• budowa nowych kompostowników w przestrzeniach publicznych wraz ze zorganizowaniem ich obsługi technicznej;
• zwiększenie świadomości mieszkańców na temat kompostowania poprzez pokazywanie dobrych praktyk, zamieszczanie informacji w mediach społecznościowych oraz roznoszenie ulotek w obiektach publicznych, akcje edukacyjne w szkołach i przedszkolach oraz piknik rodzinny.

W ramach działań na rzecz zrównoważonej organizacji zespół wprowadził segregację odpadów w urzędzie.

Bazuję na wiedzy, którą otrzymałam w trakcie tego programu. A jeżeli się orientuję w temacie, no to jestem w stanie wpłynąć też na innych ludzi. 

Aneta Ulatowska

Skład zespołu

Rafał Mathiak – wójt
Agnieszka Sosnowska – sekretarz gminy
Łukasz Bala – pracownik Referatu Ochrony Środowiska

Wyzwania

Niewystarczający poziomu kompostowania odpadów zielonych, który wpływa na wysokie koszty utylizacji odpadów dla mieszkańców, pomimo stosowania zniżek za kompostowanie i promocji takiego postępowania z bioodpadami.

Osiągnięte efekty

Członkowie zespołu dzięki poznanym przykładom rozwiązań i wymianie doświadczeń z innymi uczestnikami zyskali większą pewność siebie w podejmowaniu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju. Ponadto:

• powstał film promujący kompostowanie (4 tys. wyświetleń), który wzbudził zainteresowanie mediów;
• odbył się konkurs dla sołectw na największy procentowy przyrost liczby deklaracji kompostowania;
• planowane są zakupy koszy ulicznych i koszy do segregacji dla najaktywniejszego sołectwa i dla sołectwa z największą liczbą osób kompostujących odpady;
• zabezpieczono teren w planie zagospodarowania przestrzennego pod przyszłą kompostownię, której realizacja będzie uzależniona od pozyskania finansowania.

Podjęte działania promocyjne nie miały na razie znaczącego wpływu na zwiększenie poziomu kompostowania.

Zespół zainspirował się też inna ścieżką programu, w efekcie powstała niecka retencyjna przy budynku urzędu gminy.

Doradztwo

Udział urzędników w szkoleniu z prawnikiem specjalizującym się w kwestiach odpadów pozwolił na wyjaśnienie kwestii formalnych i administracyjnych związanych z gospodarką komunalną.

Zielony Lider sprawił, że zdecydowaliśmy się na rozpropagowanie idei zero waste na forum gminnym. Przygotowaliśmy filmik z udziałem pracowników urzędu, zaprosiliśmy uczniów. Udało się przezwyciężyć moje obawy. Zostało dobrze przyjęte, wywołała się dyskusja o tej idei, której zapewne bez udziału w programie, nie udałoby się wdrożyć.

Rafał Mathiak

Skład zespołu

Piotr Korkus – pracownik w Referacie Gospodarki komunalnej 

Agnieszka Borowik – pracowniczka w Urzędzie Gminy

Wyzwania

Miedźno mierzy się z problemem nielegalnych wysypisk, na które mieszkańcy oraz turyści z domków letniskowych regularnie zwożą odpady. Zespół zgłosił się do programu, żeby znaleźć najefektywniejsze rozwiązania uszczelnienia systemu gospodarowania odpadami. W trakcie udziału w programie osoby z zespołu zdecydowały się walczyć z problemem u źródła, stawiając sobie za cel ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów na terenie gminy.

Osiągnięte efekty

By zrealizować swój cel, zespół podjął następujące działania:

• uzyskał zgodę na przeprowadzanie akcji edukacyjnych na terenie szkół i urzędów (akcja planowana na 2023 rok);
• wdrożył „Cennik dodatkowych usług”, który umożliwia mieszkańcom odbiór odpadów budowlanych i wielkogabarytowych poza ustalonymi terminami, po niższych cenach;
• zmniejszył częstotliwość odbioru odpadów zmieszanych.

Prowadzone działania już doprowadziły do obniżenia ilości odpadów o 10%! Zespół deklaruje, że dzięki programowi: stał się bardziej świadomy swojej sprawczości, zrozumiał wartość swojej pracy, nauczył się skutecznie planować działania oraz dokładniej poznał przyczyny nieporozumień w kontaktach z mieszkańcami. Rozwinął również swoją wiedzę o funkcjonowaniu środowiska i jego ochrony. 

W najbliższym czasie zespół planuje pracować nad jakością segregacji odpadów w urzędzie.

Wizyta studyjna

By szukać pomysłu na to jak ograniczać ilość odpadów w gminie, zespół z Miedźna wyjechał do Słowenii. Jakie wnioski stamtąd przywiózł – wspomina Piotr Korsku

Dopiero w „Zielonym Liderze” zostałem namówiony do tego, żeby robić tę edukację, bo zwlekałem z nią parę lat. Jak byliśmy u Słoweńców się wypytywać o ich sukces, to mówili o tym, że najważniejsza jest, była i będzie edukacja. 

Więcej o wizycie można przeczytać w relacji.

Mówiąc szczerze, będąc w „Zielonym Liderze” najważniejsze co zdobyłem to wiarę, przekonanie. Na pewno mi nie było obojętne to, co się dzieje wokół. To wiem na pewno, ale wydaje mi się, że udział w programie sprawił to, że skoro mam wpływ na gminę, to powinienem z tej okazji skorzystać i zmienić tutaj wiele rzeczy, bo wydaje mi się, że to faktycznie mogłoby wszystko lepiej funkcjonować. […] Uwierzyłem w to, że moglibyśmy mniej płacić za śmieci. Ale nawet jeśli nie mniej to ograniczyć ciągłe podwyżki.

Jolanta Sitarz-Wójcicka

Co Piotr ceni w programie? Zobacz film:

Skład zespołu

Mariola Bolisęga — zastępczyni burmistrza

Sylwia Jendrysik — kierowniczka Referatu Ochrony Środowiska i Gospodarki Odpadami

Mateusz Domagała – Inspektor w Referacie Ochrony Środowiska i Gospodarki Odpadami

Wyzwania

W mieście Rydułtowy aż połowę z odbieranych odpadów stanowi frakcja zmieszana. Problemy z odpowiednią segregacją są szczególnie duże w zabudowie wielolokalowej. Zespół zgłosił się do programu, żeby znaleźć skuteczne rozwiązania dla tego problemu.

Osiągnięte efekty

Zespół opracował kompletny plan działań koncentrujący się wokół trzech celów:

• zwiększenie świadomości i motywacji mieszkańców do prawidłowej segregacji poprzez przeprowadzenie ankiety diagnozującej problemy i potrzeby mieszkańców, kampanię edukacyjno-informacyjne, konkursy i lekcje tematyczne dla uczniów;
• włączenie mieszkańców i kluczowych interesariuszy w rozwiązywanie problemu zarządzania odpadami poprzez utworzenie Zielonej Rady Rozwoju, organizowanie spotkań z zarządcami zabudowy wielolokalowej oraz zaangażowanie w dyskusję nad problemem młodzieży z lokalnego klubu młodzieżowego;
• ograniczenie ilości odpadów poprzez utworzenie kompostowników w przestrzeni publicznej, sfinansowanie kompostowników dla mieszkańców, podwyższenie ulgi za kompostowanie oraz wznowienie działania punktu wymiany PSZOK.

W 2022 roku zespół:

• przeprowadził ankietę wśród mieszkańców diagnozującą ich trudności oraz oczekiwania związane z segregacją odpadów.
• stworzył zakładkę na stronie internetowej urzędu, gdzie zamieszczane są porady i reguły dotyczące segregacji odpadów,
• zorganizował warsztat dla lokalnej społeczności, na którym omawiano tematy środowiskowe i rozwiązania służące ograniczeniu odpadów.

Pod wpływem udziału w programie członkowie zespołu zrozumieli, że urząd powinien stanowić dobry przykład w stosowaniu zrównoważonych praktyk, co zbudowało motywację do wprowadzania także tu ekologicznych praktyk. Zmiany rozpoczęto od segregacji odpadów. 

Doradztwo

W ramach doradztwa zespół skorzystał ze wsparcia ekspertek z Polskiego Stowarzyszenia Zero Waste, która poprowadziła dla mieszkańców warsztaty. Ich celem było zainspirowanie i zaprojektowanie działań sprzyjających ograniczaniu ilości wytwarzanych odpadów.

Wizyta studyjna

Mieliśmy wizytę na terenie Polski, gdzie poznaliśmy różne sposoby zarządzania odpadami w innych gminach. I to też nam dało do myślenia i zobaczyliśmy, że w tych innych gminach mają zupełnie inne systemy, inaczej to się u nich sprawdza.

Sylwia Jędrysik

Dla mnie  ten program to przede wszystkim możliwość wymiany doświadczeń, poznawania dobrych praktyk i szukania rozwiązań. Jeżeli jest ambitny samorząd bądź ambitne stowarzyszenie powinni wziąć udział w tym przedsięwzięciu.

Mariola Bolisęga

Jak Mariola Bolisęga ocenia program? Zobacz film:

Skład zespołu

Dariusz Cieślak – wójt

Tomasz Suchański – specjalista ds. promocji

Michał Machała – kierownik gminnej jednostki usług komunalnych

Wyzwania

Sędziejowice mierzą się z problemem niewystarczającego poziomu segregacji odpadów, czego przyczyną jest między innymi nieefektywna organizacja lokalnego punktu PSZOK. W programie zespół postawił przed sobą zadanie zwiększenia udziału odpadów segregowanych o 10%.

Osiągnięte efekty

W trakcie programu zespół określił sposób, w jaki osiągnąć cel. Udział w „Zielonym Liderze” zainspirował zespół, by w trakcie (zaplanowanej wcześniej) kompleksowej modernizacji PSZOK, stworzyć przedPSZOK (czyli miejsca, w którym odpady będą wstępnie selekcjonowane, by nadać im drugie życie), a sam punkt wzbogacić o dodatkowy, zielony filtr w postaci otaczających go drzew. Planowane jest również wyposażenie sołectw w 25 kompostowników i przeprowadzanie kampanii informacyjnej dla mieszkańców.

W 2022 gmina podjęła już pierwsze działania, m.in.:

• uzyskała dofinansowanie na budowę punktu PSZOK (około 600 tys. zł), który będzie miejscem przyjaznym i otoczonym zielenią (obiekt ma powstać w 2023 roku);
• podpisała list intencyjny ze stowarzyszeniem, którego wolontariusze będą dokonywali w przedPSZOK-u oceny pozostawionych przez mieszkańców przedmiotów.

Doświadczenia z wizyty studyjnej, a także wiedza o praktykach z Izabelina (gdzie PSZOK usytuowany jest w samym centrum gminy, między urzędem gminy, ośrodkiem zdrowia i domem kultury) pozwoliły zespołowi przekonać grupę niezadowolonych mieszkańców, obawiających się niedogodności w związku z budową PSZOK-u.

Gmina wdrożyła także program „e-faktura za wodę”, by zredukować liczbę papierowych faktur. Ponadto zespół wprowadził segregację odpadów w urzędzie. 

Wizyta studyjna

W czasie wizyty studyjnej w Barcelonie Zieloni Liderzy z Sędziejowic mógł zobaczyć, jak w praktyce zorganizowane są punkty segregacji odpadów w centrum miasta. Te doświadczenia umocniły ich w postanowieniu zorganizowania przedPSZOK-u u siebie. Więcej o wizycie w relacji.

Na pewno zrozumiałem i utwierdziłem się w przekonaniu, że środowisko i to, co będzie z nami za pięćdziesiąt, sto lat, to jest w tym momencie już priorytet, bo każdy dzień zwłoki, każdy element, czy to w zakresie ochrony środowiska, czy stricte gospodarki odpadami, który odpuścimy teraz, odbije się później na naszych dzieciach i wnukach. Jak pisałem ulotkę wyborczą trzy lata temu, to ochrona środowiska pewnie byłaby na jakimś siódmym miejscu, a teraz na pewno byłaby w pierwszej trójce.

Dariusz Cieślak

Skład zespołu

Marta Brzozowska – naczelniczka Wydziału Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska

Magdalena Pomonicka – specjalistka ds pozyskiwania środków zewnętrznych w Wydziale Inwestycji i Rozwoju

Ewina Aniśkiewicz — naczelniczka Wydziału Finansowego

Wyzwania

Wyzwanie zespołu to zmiana nastawienia społeczności do obecnej lokalizacji PSZOKu. Okoliczni mieszkańcy skarżą się m.in. na nieprzyjemny zapach i hałasy. Jednocześnie gmina, ze względu na uwarunkowania urbanistyczne, nie może zmienić lokalizacji tego punktu.

Osiągnięte efekty

W trakcie programu zespołowi postanowił wyeliminować bioodpady z PSZOKu, rozpowszechnić praktyki kompostowania oraz zbudowanć w gminie kompostowniki. By zrealizować te cele, podjął już pierwsze kroki:

• zorganizował spotkania edukacyjne, na których zachęcano mieszkańców do korzystania z  kompostowników;
• przeprowadził konkurs dla mieszkańców na pomysły zero waste do wdrożenia;
• zaplanował ustawienie kompostowników w przestrzeni publicznej (realizacja ma nastąpić w 2023);
• rozpoczął proces przygotowań do modernizacji PSZOKu (usunięcie bioodpadów) oraz utworzenia tkz. przedPSZOKu;
• uzyskał zgodę wójta na postawienie kompostownika pod urzędem.

Warsztaty poszerzyły wiedzę zespołu, który poznał praktyki zarządzania PSZOKami w innych gminach, z którymi nawiązał kontakty. Udział w programie udział umocnił współpracę w zespole. 

Dodatkowo, zespół zaplanował montaż filtrów wody na kranach, by wyeliminować z urzędu wodę butelkowaną.

Wizyta studyjna

Zespół z Sulikowa odwiedził Kopenhagę, o tym co zobaczył można przeczytać w relacji.

Udział w projekcie bardzo pozytywnie mnie zaskoczył, ponieważ poznałam sposoby, w jaki z problemami radzą sobie też inne samorządy. To było dla mnie naprawdę wartość dodatnia. W programie uczestniczyły osoby, które już na swoich doświadczeniach, swoich pomysłach, które wdrożyli, wskazywali jakiś punkt dojścia do kompromisu z mieszkańcami.

Marta Brzozowska

Skład zespołu

Łukasz Molski – dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury
Sylwia Halama – wicewójt
Olga Grajek-Górecka – radna gminy

Wyzwania

Ustronie Morskie to gmina turystyczna (ok. 100 tys. turystów rocznie), która produkuje 4-6 razy więcej odpadów niż przeciętna polska gmina. Niewydolny system gospodarowania odpadami (brak segregacji, szczególnie przez turystów, nieprzejrzysty sposób funkcjonowania firm odpowiedzialnych za wywóz odpadów, opłata śmieciowa niepokrywająca faktycznych kosztów) powoduje wysokie koszty. Ponadto występuje nadmiar bioodpadów i problem nielegalnych wysypisk. Problemy te powodowały napięcia społeczne w gminie.

Osiągnięte efekty

Wdrożono działania edukacyjne i komunikacyjne, które dotarły do 60-70% mieszkańców gminy:

• stworzona strategia komunikacyjna wyznaczyła kierunki działania i zebrała inspirujące pomysły;
• GOK i lokalne NGO wdrożyły edukację “odpadową” do swoich działań, np. edukacja ekologiczna pojawiła się w trakcie wakacyjnych rajdów rowerowych oraz przy okazji imprez plenerowych;
• w szkołach, przedszkolach i wiejskich świetlicach odbyły się prelekcje i konkursy;
• gmina wydała książkę kucharską z poradnikiem segregacji odpadów (dotacja WFOŚ) oraz książeczkę informacyjną dotyczącą segregacji odpadów; 
• umieszczono tablice edukacyjne na plażach;
• gmina wdrożyła aplikację „Kiedy Śmieci”;

Gmina wprowadziła śmietniki uliczne umożliwiające segregację odpadów oraz działania prowadzące do uszczelnienia systemu odbioru odpadów komunalnych (np. śledzenie trakcji, czy kamery i GPS w śmieciarkach, fotopułapki w miejscach, gdzie powstawały dzikie wysypiska).

W efekcie systematycznie zmniejsza się udział odpadów zmieszanych w odbieranych odpadach komunalnych (2019 – 71%, 2020 – 69%, 2021 – 65%).

Poprawiła się również współpraca i komunikacja między gminnymi instytucjami, skonfliktowanymi wcześniej wokół tematyki gospodarki odpadami, co usprawnia wdrażanie rozwiązań. Zespół dalej sprawnie funkcjonuje. Rozpoczęto prace nad wyłonieniem w urzędzie referatu ochrony środowiska.

Doradztwo

W ramach doradztwa w Zielonym Liderze gmina zamówiła zewnętrzny audyt funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami oraz badanie postrzegania systemu przez mieszkańców, które zostały wykorzystane do lepszego planowania działań edukacyjnych i przetargów.

W zespole, w którego składzie był dyrektor ośrodka kultury, zastępczyni wójta i radna miejska zaczęliśmy się świetnie komunikować – dzięki temu jesteśmy w stanie zrobić rzeczy, których jeszcze rok temu sobie nie wyobrażaliśmy. Gdybyś ktoś nam powiedział rok temu, że będziemy we trójkę tak dobrze się dogadywać i współpracować, to powiedziałbym, ze to niemożliwe. Zastępczyni wójta i przewodnicząca komisji rewizyjnej były bardzo skłócone. Kiedy zapraszaliśmy je do Zielonego Lidera, to zgodziły się tylko dla dobra gminy i naszego projektu. 3 zjazdy później jesteśmy razem, rozmawiamy ze sobą i załatwiamy rzeczy na zupełnie innym poziomie – zaczęliśmy pracować jako zgrany zespół i to przynosi rezultaty. I to jest wielka wartość Zielonego Lidera.

Łukasz Molski

Łukasz tak ocenia uczestnictwo w programie:

Skład zespołu

Bartosz Romowicz – burmistrz
Beata Besz – pracowniczka urzędu gminy, pełnomocniczka ds. zielonej gminy
Małgorzata Gądela – kierowniczka Wydziału Pozyskiwania Środków Zewnętrznych i Obsługi Inwestora

Wyzwania

Gmina ma problem z zagospodarowaniem odpadów. Frakcja zmieszana jest obecnie  wywożona do obróbki do dużych ośrodków (Przemyśl, Rzeszów), co generuje wysokie koszty. Zespół poszukuje rozwiązań, które byłyby korzystne dla gminy i zyskały aprobatę lokalnej społeczności.

Osiągnięte efekty

Dzięki wiedzy zdobytej w trakcie szkoleń i wizyt studyjnych zespół wybrał rozwiązania możliwe do zastosowania i odbył szereg konsultacji dotyczących technicznych szczegółów wykonalności i opłacalności różnych wariantów inwestycji w instalację przetwórstwa odpadów.

Równolegle pełnomocniczka ds. zielonej gminy (uczestniczka programu) koordynowała wiele działań edukacyjnych:

• wydanie kalendarza z datami wywozu śmieci i treściami edukacyjnymi dotyczącymi segregacji odpadów, skierowany do dzieci i młodzieży;
• wprowadzenie systemu żółtych i czerwonych kartek za segregację odpadów przez mieszkańców; żółta kartka dawała sygnał mieszkańcom, że segregacja wymaga poprawy, a jeśli ta nie następowała – czerwona skutkowała brakiem odbioru odpadów;
• konkurs dla szkół na najmniejszy udział frakcji zmieszanej w odpadach produkowanych przez szkoły, z nagrodą 20 tys. zł (z budżetu gminy) do wydania na edukację ekologiczną;
• wprowadzenie obowiązkowej, praktycznej edukacji ekologicznej we wszystkich szkołach.

Finansowanie tych działań jest możliwe dzięki konsekwentnemu wprowadzaniu we wszystkich wnioskach o dofinansowanie elementów edukacji ekologicznej.

Zespół wprowadził ściślejszą kontrolę zagospodarowania odpadów w przypadku inwestycji – uwrażliwia inspektorów budowlanych i kontrolują, czy wywożone jest odpowiednio dużo odpadów oraz czy odpady nie są wyrzucane w miejscach do tego nieprzeznaczonych. 

Dodatkowo w urzędzie wprowadził szereg zmian, by zmniejszyć ślad ekologiczny np. zainstalowano filtry by pić wodę z kranu, stosowane gadżety promocyjne wymieniono na wykonane z materiałów odnawialnych i promujące prośrodowiskowe zachowania (np. szklane bidony na wodę), przeprowadzono szkolenie z segregacji odpadów dla wszystkich urzędników.

Wizyta studyjna

Zespół wziął udział w wizycie w Lahti (Europejskiej Zielonej Stolicy 2021) w Finlandii. Na urzędnikach wielkie wrażenie zrobił wpływ, jaki wysoka świadomość ekologiczna nawet wśród najmłodszych dzieci przekłada się np. na stopień wysortowania odpadów. Więcej o tej wizycie można przeczytać tutaj.

Doradztwo

Zespół skorzystał z konsultacji z ekspertką odnośnie wyboru i projektowania instalacji do przetwarzania odpadów. Ekspertka pomogła wstępnie oszacować opłacalność funkcjonowania instalacji w przypadku gminy.

Wizyta w Lahti uświadomiła nam jak ważna jest edukacja w obszarze ochrony środowiska. Tam od żłobka i przez cały system edukacji tłumaczy się korzyści i cele segregacji śmieci, dbania o klimat. Technologia, którą tam się posługują, nie różni się niczym od tego, co mamy do dyspozycji w Polsce. W Finlandii wszędzie są tabliczki przypominające o zasadach odpowiedzialnego zachowania w miejscach publicznych, szczególnie na terenach zielonych. Nawet na wysypisku oddając swoje odpady od razu pojawia się informacja do czego dany “śmieć” będzie wykorzystany, co z niego powstanie. Dla Finów wszystkie działania są po prostu naturalne. Mają wpajaną od najmłodszych świadomość ekologiczną i do głowy by im nie przyszło asfaltować drogę leśną na potrzeby organizacji zawodów sportowych, co u nas byłoby formalną koniecznością. To pokazuje naszą mentalność i Finów. Do zrobienia rzeczy wielkich nie potrzeba wielkich inwestycji, zwłaszcza takich, które są uciążliwe dla środowiska. Zaczynamy edukować nasze społeczeństwo od najmłodszych lat. Edukacja to nasz cel i sposób, by w Polsce, w Bieszczadach, pojawiła się zmiana sposobu myślenia o wspólnym otoczeniu.

Bartosz Romowicz