Liderzy i liderki

Skład zespołu

Jolanta Zubik – zastępczyni burmistrza

Aneta Nowak – dyrektorka Wydziału Gospodarki Komunalnej

Wyzwania

Po zamknięciu kopalni w Chrzanowie, rozpoczął się proces podnoszenia się wód gruntowych, stwarzając zagrożenia związane z podtopieniami. W gminie zostały przeprowadzone prace odwadniające, stabilizujące poziom wody, chroniące infrastrukturę. Szczególnie duże zmiany zaszły w Kamieniołomie Skała i Dolinie Trzech Stawów, gdzie pojawiło się otwarte lustro wody. Urząd Miasta za cel postawił sobie rewitalizację tych terenów, tak, aby połączyć w nich wartości przyrodnicze z edukacyjnymi i rekreacyjnymi.

Osiągnięte efekty

Przed przystąpieniem do programu Urząd Miasta nawiązał współpracę z krakowską Akademią Górniczo-Hutniczą, z którą opracował koncepcję zagospodarowania wskazanych obszarów zgodnie z ekspertyzą geologiczno-hydrologiczną.

Udział w programie pozwolił rozwinąć wypracowaną koncepcję. Prace nad jej wdrożeniem zostały wstrzymane do chwili uruchomienia funduszy unijnych w nowej perspektywie finansowej, równocześnie weryfikowana jest możliwość przeprowadzenia części prac w ramach środków własnych gminy.

To były bardzo merytoryczne spotkania, bo nie rozmawialiśmy tylko o wodzie, ale na przykład rozmawialiśmy o powietrzu, i o odpadach. Rozmawialiśmy z burmistrzami o wyłączaniu świateł ulicznych, jak reagują mieszkańcy, w jaki sposób to robimy. (…) Wiele rzeczy się dowiedziałam nowych, wiele rzeczy można było zrobić, nie tych, z którymi przyszłam. Moje koleżanki z innych gmin zrobiły fajniej, lepiej, nie wpadłabym na ten pomysł, że można w ten sposób pewne rzeczy robić.

Jolanta Zubik

Skład zespołu

Przemysław Major – zastępca burmistrza

Stanisław Kawecki – sekretarz miasta

Aleksander Dorda – naczelnik Wydziału Ochrony Środowiska i Rolnictwa

Wyzwania

Władze Cieszyna od kilku lat realizują działania na rzecz adaptacji miasta do zmiany klimatu. Do programu zgłosili się, aby wypracować koncepcję gospodarowania wodami opadowymi w budynkach komunalnych, które w Cieszynie w dużej części objęte są ochroną konserwatorską. Za cel przyjęli sobie stworzenie systemu zachęt do wdrażania rozwiązań BZI przez mieszkańców oraz wypracowanie na przykładzie komunalnych nieruchomości (budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej) wzorcowych rozwiązań gospodarowania wodami opadowymi.

Osiągnięte efekty

Najważniejszą refleksją wyniesioną z programu było odkrycie, że w dotychczasowe działania Cieszyn nie dość mocno włączał interesariuszy, tak aby rozumieli sens i czuli się współodpowiedzialni za adaptację miasta do zmiany klimatu. Dlatego grupa zaplanowała warsztaty dla zarządców nieruchomości komunalnych, przeprowadzenie audytów wybranych budynków oraz opracowanie i wdrożenie systemu zachęt finansowych.
Zaplanowane są także działania edukacyjne, nie tylko dla zarządców budynków, ale także dla mieszkańców. Planowane są konsultacje publiczne dotyczące wprowadzania zachęt finansowych (dotacje celowe z budżetu miasta, ulgi podatkowe, zielony budżet obywatelski) dofinansowania błękitno-zielonej infrastruktury oraz spotkania warsztatowe dla urzędników. Na każdym etapie prowadzone będą także działania informacyjne, promocyjne oraz edukacyjne.
W efekcie tych działań do 2028 r. co najmniej 50% komunalnych budynków użyteczności publicznej oraz co najmniej 25% komunalnych budynków mieszkalnych powinno zostać wyposażonych w urządzenia błękitno-zielonej infrastruktury umożliwiającej retencjonowanie wód opadowych i roztopowych (lub spowalniające ich odpływ).

Doradztwo

W ramach doradztwa pracownicy urzędu oraz jednostek miejskich uczestniczyli w warsztatach projektowych dotyczących wprowadzenia rozwiązań BZI przy wybranych budynkach w Cieszynie. Celem warsztatów było pokazanie możliwości zastosowania różnych rozwiązań BZI przy obiektach i na nieruchomościach komunalnych oraz wypracowanie założeń do wprowadzenia rozwiązań BZI przy wybranych budynkach w Cieszynie.

Wizyta studyjna

Zespół w czasie wizyty w Gdańsku poznał przykłady włączenia rozwiązań BZI w budowę i przebudowę dróg. Zdjęcia i zebrane materiały dały jego członkom argumenty pomocne w czasie prowadzenia rozmów z projektantami niechętnymi stosowaniu rozwiązań zwiększających retencję wody. Dzięki temu wraz z jednostką odpowiedzialna za utrzymanie dróg prowadzą ponowną rewizję aktualnie prowadzonych inwestycji.

“Zielony Lider” pozwolił nam… (…) Zderzyć się z innymi samorządami, z innymi osobami, które mają może takie jak my doświadczenie albo może ciut większe, bądź ciut mniejsze i popatrzeć, na ile te wszystkie nasze plany, pomysły, programy strategiczne, dokumenty, strategie sektorowe możemy realizować, ale też jak to komunikować do mieszkańców, włączać mieszkańców w cały ten proces.

Przemysław Major

Skład zespołu

Dominik Niemirski – zastępca burmistrza
Mariusz Skrętowski – pracownik Referatu Gospodarki Komunalnej, Budownictwa i Inwestycji
Beata Wołonkiewicz – inspektor ds. pozyskiwania funduszy unijnych

Wyzwania

Drzewica boryka się z zanieczyszczeniami powietrza, pochodzącymi z palenisk domowych. Proces wymiany źródeł ciepła w gminie zachodzi bardzo powoli. Urząd Miasta rozpoczął realizację własnego programu finansującego wymianę źródeł ciepła, obsługuje również program „Czyste Powietrze”. Zespół zgłosił się do programu, aby wypracować plan komunikacji z mieszkankami i mieszkańcami, przyspieszający proces zmiany palenisk na mniej emisyjne.

Osiągnięte efekty

Drzewica rozwinęła komunikację z mieszkańcami, dzięki czemu – mimo niesprzyjających warunków zewnętrznych, udaje się realizować programy wymiany źródeł ciepła i energii:

• gmina jest obecna ze swoim stoiskiem informacyjnym na większości lokalnych wydarzeń. Działania promocyjne odbywają się kilka razy w miesiącu. Urząd zaczął współpracować z organizacjami pozarządowymi przy organizacji akcji edukacyjnych;
• w urzędzie powstał punkt informacyjno-konsultacyjny, prowadzący kompleksowe, doradztwo, dotyczące wymiany pieców od złożenia wniosku do rozliczenia;
• zamontowano instalacje fotowoltaiczne w placówkach oświatowych na terenie gminy;
• gmina pracuje nad Strategią Rozwoju do 2030. Jednym z trzech celów strategicznych jest „poprawa jakości środowiska naturalnego Gminy z poszanowaniem ładu przestrzennego oraz zachowaniem lokalnej bioróżnorodności”, w celach operacyjnych znalazła się edukacja ekologiczna, adaptacja do zmian klimatu i wzrost efektywności energetycznej.

Gmina planuje uruchomienie w 2023 r. programu grantowego dla mieszkańców na działania ekologiczne.

(…) dyskusje z samorządowcami po Zielonym Liderze są zupełnie inne, bo (…) dysponujemy pewną wiedzą, pewnymi doświadczeniami, pewnymi praktykami, które gdzieś się już sprawdziły, zostały wykonane i możemy śmiało mówić (…): słuchajcie to jest bardzo ważne i skupiamy się teraz na tym. Nie byłoby tak gdyby nie Zielony Lider.

Dominik Niemirski

Skład zespołu

Dariusz Piechowiak – pracownik Urzędu Gminy Przygodzice

Robert Kaczmarek – dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury

Robert Wnuk – sołtys w gminie Przygodzice

Wyzwania

Zespół wszedł do programu bez wyklarowanego pomysłu, ale z silną motywacją do działania. Kurs e-learningowy pozwolił dodefiniować potrzeby. Wyzwaniem, na jakie zespół postanowił odpowiedzieć, jest zwiększająca się powierzchnia powierzchni nieprzepuszczalnych oraz wycinka drzew przy ciągach komunikacyjnych w gminie. Problemy te wynikają z braku wiedzy, gwałtownej urbanizacji oraz dążenia do źle pojmowanych miejskich standardów gospodarowania przestrzenią.

Osiągnięte efekty

Zespół postanowił w pierwszej kolejności wpłynąć na świadomość liderów opinii, np. sołtysów, którzy decydują o kształcie małych, lokalnych inwestycji takich jak plac zabaw, chodnik czy mały parking finansowanych z funduszu sołeckiego. Zespół zorganizował dla nich oraz dla radnych i przedstawicieli NGO, wyjazd studyjny do gminy Twardogóra, gdzie mogli zobaczyć przykłady nawierzchni przepuszczalnych oraz na warsztaty do Centrum Odra we Wrocławiu, podczas którego dowiedzieli się o konkretnych rozwiązań retencyjnych, zobaczyli przykład ogrodu deszczowego, poznali rządowe programy dofinansowania tego typu działań. Członkowie zespołu stale publikują na swoich social mediach informacje związane z utrzymaniem zieleni czy małą retencją.
W 2023 r. W porozumieniu ze Stowarzyszeniem „Perspektywa” członkom zespołu udało się pozyskać grant w wysokości 50 000 zł z LGD „Partnerstwo dla Doliny Baryczy” przeznaczony na modelowe rozwiązania i edukację społeczeństwa w zakresie przeciwdziałania zmianie klimatu (ochrona zasobów wodnych). Dzięki dotacji na parkingu sąsiadującym z urzędem gminy wymieniona zostanie nawierzchnia na przepuszczalną, założony zostanie ogród deszczowy i zielone ściany. Prowadzone będą również działania edukacyjne.

Doradztwo

Edukację liderów opinii zespół częściowo sfinansował z oferowanego w ramach programu doradztwa.

Wizyta studyjna

Członkowie zespołu w ramach wizyty studyjnej odwiedzili gminę Dąbrowa (o innowacyjnym projekcie wykorzystania wody odpompowywanej z kopalni wapienia do nawadniania lasu można przeczytać w wywiadzie z członkami zespołu Młode Dęby), spółkę Gdańskie Wody (gdzie poznali przykłady nawierzchni przepuszczalnych i ogrodów deszczowych), gminę Luboń (gdzie oglądali nawierzchnie przepuszczalne). Dzięki temu zdobyli wiedzę o różnych rozwiązaniach technicznych i utrzymaniu tych inwestycji.

Mieliśmy spotkania z przedstawicielem miasta Krakowa, który pokazywał, jak oni odbetonowują ulicę (…) Okazało się, że da radę, nawet na jakiejś wąskiej, miejskiej ulicy (…) Spotkanie z takimi ludźmi, pokazują, że można (…) Możliwość zobaczenia, jak to się dzieje w innych miastach – właśnie o to mi chodziło!

Dariusz Piechowiak

Skład zespołu

Tomasz Andrukiewicz – prezydent
Aneta Hołownia – kierowniczka Referatu Ochrony Środowiska i Energii
Cezary Winkler – naczelnik Wydziału Mienia Komunalnego

Wyzwania

Zespół przyszedł do programu, aby przygotować się do stworzenia Miejskiego Planu Adaptacji do Zmian Klimatu (MPS), w którym miasto chciało określić cele i kierunki działań w zakresie gospodarki przestrzennej, zarządzania zielenią, ochrony powietrza i gospodarki wodnej w mieście. Dodatkową motywacją była potrzeba poznania dobrych praktyk w tych obszarach. 

Osiągnięte efekty

W efekcie udziału w programie:

• opracowano uchwałę intencyjną, przyjętą przez Radę Miasta, uruchamiającą prace nad MPA. Powołano zespół roboczy odpowiedzialny za przygotowanie planu oraz zabezpieczono środki w budżecie. Prace zostały wstrzymane do czasu zakończenia przez właściwe ministerstwo nowych wytycznych w randze ustawowej dla tych dokumentów;
• zmodyfikowano założenia gminnego programu wymiany źródeł ciepła. Dzięki zdobytej wiedzy w programie zlikwidowano możliwość dofinansowania pieców na ekogroszek.

Dodatkowo, w oparciu o wiedzę pozyskaną w czasie programu, miasto na bieżąco wprowadza dobre praktyki związane z dbaniem o zieleń; prowadzone są kampanie edukacyjne (w tym dotyczące utrzymania zieleni, segregacji odpadów i utylizacji elektrośmieci); w przestrzeni miasta pojawiły się zielone miejsca parkingowe; pozyskano środki na termomodernizację budynków publicznych i przebudowę oświetlenia ulicznego, przyspieszono zakup autobusów elektrycznych.  

My też dostrzegamy zmiany w klimacie, które mają negatywny wpływ na wszystkich. I chcieliśmy (…) czegoś się dowiedzieć na temat zmian klimatu. (…) wiedzieliśmy, że chcemy konkretów, ale chcieliśmy więcej informacji, wiedzy na temat zmian klimatu. Wsparcia ekspertów. No ale przede wszystkim zobaczyć jak [działają] w innych częściach Polski, (…), czerpać z dobrych praktyk, bo nie ukrywam, że dobre praktyki oprócz wsparcia eksperckiego są bardzo ważnym elementem uczenia się.

Tomasz Andrukiewicz

Skład zespołu

Marzena Dyc-Rewers – dyrektorka Wydziału Ochrony Środowiska

Kinga Kokoszyńska-Tekień – zastępczyni dyrektora Wydziału Ochrony Środowiska

Wyzwania

W Gnieźnie zaobserwowano niewystępujący dotąd problem nieprawidłowej segregacji odpadów w zabudowie wielolokalowej, co obciążało finansowo miasto. Zespół mierzył się z wyzwaniem, w jaki sposób skłonić mieszkańców do lepszego segregowania odpadów bez stosowania radykalnych kroków, takich jak nakładanie wyższych opłat za wywóz śmieci.

Osiągnięte efekty

W wyniku programu wdrożono wiele rozwiązań, mających zmotywować mieszkańców do poprawnej segregacji.

• na kontenerach na odpady umieszczono naklejki z napisami oraz piktogramami, do jakich odpadów są przeznaczone;
• na tablicach przy wiatach śmietnikowych pojawiły się banery informujące o zasadach prawidłowej segregacji odpadów; 
• w radio wyemitowano spoty informujące o zasadach prawidłowej segregacji odpadów;
• dokonano inspekcji wiat i uzupełniono kontenery na odpady tam, gdzie ich brakowało;
• o zasadach segregacji mówiono podczas festiwalu ekologicznego, w którym uczestniczyło ok. 2,5 tysiąca mieszkańców.

Zostały podjęte działania wewnątrz urzędu miasta, prowadzące do zmniejszenia negatywnego wpływu na środowisko:

• przeprowadzono konkurs segregacji odpadów dla pracowników urzędu;
• wymieniono oświetlenie na LED-owe, bardziej energooszczędne.

Z perspektywy zespołu ważnym efektem udziału w programie był rozwój umiejętności komunikacyjnych, wykorzystywanych w relacjach z klientami urzędu.

Doradztwo

W ramach doradztwa zespół uczestniczył w IV Samorządowym Forum Gospodarki Odpadami.

Ten program był taką większą motywacją do działania. Nie mogliśmy się doczekać tych spotkań. Każdy się cieszył na wyjazd, spotkanie i porozmawianie z tym drugim zespołem, co wdrożyliście, co tam u was słychać — takie międzyludzkie też kontakty miały pozytywne znaczenie. Nasza praca urzędnicza taka zza biurka jest niekiedy monotonna. Przepisy, decyzje, stosowanie przepisów i aktualizacje uchwał. A tutaj była przestrzeń do rozwoju osobistego. To na pewno było dla nas bardzo dobre doświadczenie.

Marzena Dyc-Rewers

Skład zespołu

Marcin Piotrowski – członek Stowarzyszenia Animacji Kultury Pogranicza Folkowisko
Kasia Borysewicz –członkini Stowarzyszenia Folkowisko
Tadeusz Nicpoń – pracownik PSZOK

Wyzwania

W Cieszanowie odbywają się dwa festiwale: Folkowisko i CieszFanów, które generują dużo odpadów. Zespół chciał zmniejszyć ilość odpadów produkowanych w trakcie festiwali oraz poprawić stopień segregacji, by ograniczyć ślad ekologiczny wydarzeń oraz koszty gospodarowania odpadami.

Osiągnięte efekty

Zespół wdrożył działania wypracowane w ramach programu Zielony Lider w trakcie festiwali realizowanych w 2021 i 2022 roku. Zmiany wprowadzone zostały w następujących obszarach:

• kompetencje pracowników i wolontariuszy: przeszkolenie 70 osób przez Polskie Stowarzyszenie Zero Waste;
• opakowania wielokrotnego użytku: np. kufle do piwa udostępniane za kaucją, wypożyczalnia naczyń, współpraca z innym festiwalem w zakresie wspólnego wykorzystywania zakupionych naczyń;
• informowanie i edukowanie uczestników: oznaczenia i informacja na śmietnikach dot. prawidłowej segregacji odpadów; informacja na stronie www festiwalu Folkowisko na temat postępowania z odpadami i zachęcanie do zachowań prośrodowiskowych np. segregacji czy przywożenia własnych naczyń;
• zakaz wnoszenia napojów na teren festiwalu CieszFanów 2021 i korzystanie z naczyń biodegradowalnych przez wystawców.

W efekcie na Folkowisku w 2021 r. ilość odpadów zmniejszyła się o 1/3 (z 3 do 2 ton) a udział odpadów segregowanych zwiększył się z 50% do 70%.

Doradztwo

Ekipa organizująca festiwal szkoliła się podczas warsztatów Stowarzyszenia Zera Waste.

Koordynatorki Zielonego Liedra stawały na rzęsach, żeby zapewnić nam takie doradztwo, jakiego potrzebowaliśmy dokładnie w tym momencie, kiedy było nam potrzebne. 3 czy 4 dni przed festiwalem, kiedy mieliśmy szkolenia dla ekipy organizatorskiej i wolontariuszy. Udało się zaprosić ekspertkę, która przeprowadziła dla 400 osób warsztaty z tematyki zero waste – świetne, z prezentacją, bardzo angażująco poprowadzone i skutecznie podnoszące wiedzę pracowników festiwalu w kluczowym momencie.

Marcin Piotrowski

Posłuchaj jak Marcin opowiada o programie:

Skład zespołu

Maria Wróblewska – aktywistka w  „Inicjatywa Las Młochowski”

Mikołaj Krasowski – aktywista w „Inicjatywa Las Młochowski”

Wyzwania

Celem ILM jest kompleksowa ochrona Lasu Młochowskiego przed wycinką, uwzględniająca w maksymalnym stopniu interesy mieszkańców. Wchodząc do programu zespół chciał zderzyć własną, aktywistyczną perspektywy na problem z perspektywą zewnętrzną, przede wszystkim osób reprezentujących władze lokalne. Potrzebował również wybrać (lub opracować nowe) kierunki działania, które mogą w największym stopniu przełożyć się na efekt w postaci ustanowienia ochrony dla lasu.

Osiągnięte efekty

Zespół stworzył plan działania obejmujący zarówno kontynuację już podjętych inicjatyw, jak i rozpoczęcie nowych. Do najważniejszych, nowych pomysłów należy plan realizacji badania społecznego, które pozwoli wielowymiarowo pokazać wartość lasu. Aktualnie, grupa wspólnie z wykonawcą pracuje nad ostateczną koncepcją i metodologią.

Zespół przygotował i złożył do Generalnej Dyrekcji Lasów Państwowych petycję w sprawie wycinki w głównym kompleksie Lasu Młochowskiego od strony Karolina. Petycję podpisało ok. 1700 osób. Pierwszymi sygnatariuszami petycji byli uczestnicy „Zielonego Lidera”.  

Inne, zaplanowane działanie to leśny okrągły stół, w którym do rozmowy o przyszłości Lasu Młochowskiego zostaną zaproszeni różni interesariusze. Już teraz zespół buduje coraz lepsze relacje z przedstawicielami władz samorządowych.

Podjęte działania doprowadziły bezpośrednio do wstrzymania przez Lasy Państwowe najbliższej wycinki oraz przedstawienia nowej, okrojonej propozycji. Pierwotny plan zakładał wycięcie 2,47 ha lasu, nowy plan zakłada 0,93 ha jako cięcia zupełne, 0,85 ha jako cięcia częściowe i 0,69 ha bez cięć. Inicjatywa kontynuuje rozmowy dotyczące tej wycinki i dąży do ograniczenia planu wyłącznie do cięć pielęgnacyjnych.

Doradztwo

W ramach doradztwa zespół spotkał się z ekspertem ds. obszarów chronionych i gospodarki leśnej oraz specjalistami z zakresu partycypacji społecznej, którzy pomogli wybrać kierunki działania.

Wizyta studyjna

Zespół spotkał się z Ruchem Ratujmy Las Mokrzański, by podzielić się doświadczeniami walki z wycinką lasów, omówić metody pobudzania społecznej aktywności oraz prowadzenia dialogu z nadleśnictwem i lokalnym samorządem.

Doceniam bardzo duże zaangażowanie i profesjonalizm ze strony organizatorów, bo wiele rzeczy było fajnie przemyślanych. Patrząc na inne programy, w których uczestniczyłem, ten był bardzo dojrzale zrobiony.

Mikołaj Krasowski

A co Maria sądzi o programie? Zobacz film:

Skład zespołu

Paweł Bohdziewicz – prezes spółki komunalnej

Agnieszka Czarnecka – kierowniczka Wydziału Ochrony Środowiska

Małgorzata Wiśniewska – Stowarzyszenie Mieszkańcy Razem, Radna Gminy Izabelin

Wyzwania

Gmina Izabelin to w 86% tereny należące do Kampinoskiego Parku Narodowego (KPN), a tym samym objęte ochroną ustawową. Od kilkunastu lat obserwuje się na terenie gminy liczne podtopienia, co związane jest z dynamicznie postępującym procesem suburbanizacji i likwidacji rowów retencyjnych. W 2020 r. urząd przeprowadził gruntowną inwentaryzację stanu cieków oraz niecek wodnych w gminie. W wyniku prowadzonych działań zdecydowano się na spowolnienie przepływu wody w wybranych rowach.

Do programu zespół trafił z pomysłem na renaturyzację rowu opaskowego w Truskawiu (na długości 300 m). Z jednej strony rów stanowi odbiornik oczyszczonych ścieków z gminy (w tym bezpośrednio z oczyszczalni), z drugiej strony zaś – jest to miejsce o wysokim potencjale rekreacyjnym. Renaturyzacja miała w założeniu spowolnić bieg cieku (działanie retencyjne) oraz uatrakcyjnić teren już teraz będący miejscem wypoczynku mieszkańców.

Osiągnięte efekty

W trakcie uczestnictwa w programie wypracowano koncepcję meandryzacji koryta rowu (ze „starorzeczami” przy mniejszych meandrach) – co z biegiem czasu miałoby dać początek nowym ekosystemom. Opcja ta wymaga ścisłej współpracy z władzami Kampinoskiego Parku Narodowego oraz wykupu gruntów. W razie jej niepowodzenia, przygotowany został wariant alternatywny, zakładający pozostawienie przebiegu koryta w obecnej postaci i renaturyzacji samego jego wnętrza.

Koncepcja zakłada również:

•   zwiększenie bioróżnorodności terenu poprzez nasadzenia roślin rodzimych charakterystycznych dla Puszczy Kampinoskiej, 
•   zwiększenie atrakcyjności terenu (pod kątem rozwoju aktywności pieszej i rowerowej – plany małej infrastruktury),
•   zaangażowanie mieszkańców w proces renaturyzacji, połączone z realizacją działań edukacyjnych w zakresie retencji i bioróżnorodności.

Zespół uzyskał zgodę wójta na realizację projektu. Podjął negocjacje z KPN nad wdrożeniem koncepcji.

W ramach zmian wewnątrz organizacji, członkowie zespołu prowadzą działania prowadzące do lepszej segregacji śmieci przez pracowników urzędu.

Doradztwo

W ramach doradztwa zespół ściśle współpracował z ekspertką programu i członkinią rady Iwoną Wagner, która wsparła go w wypracowaniu dwóch koncepcji renaturyzacji rowu opaskowego oraz rozmowach z KPN.

Wizyta studyjna

W czasie wizyty studyjnej w Enköping w Szwecji członkowie zespołu doświadczyli, jak duże możliwości oczyszczania wody ma wprowadzenie meandrów (osad pozostaje w zakolach) oraz jak istotne jest wykorzystanie roślin wodnych celem biologicznego oczyszczania wody (poprawa przejrzystości). Więcej w relacji z tej wizyty.

Pracowaliśmy nad takimi działaniami, które możemy wdrażać we własnych instytucjach, np.:  jak możemy oszczędzać energię, jak możemy oszczędzać wodę. I szczerze, na co dzień jakoś tak nam to umykało. I to było fajne, że popracowaliśmy nad czymś takim dotykalnym, nad zmianami, które możemy wprowadzić tu i teraz.

Agnieszka Czarnecka

Co Małgorzata sądzi o programie? Zobacz film:

Skład zespołu

Szymon Surmacz – burmistrz
Joanna Świerk – referentka ds. gospodarki komunalnej
Joanna Burdajewicz – pracowniczka Referatu Inwestycji, skarbniczka Stowarzyszenia Wolimierz, koordynatorka Centrum Społecznego

Wyzwania

Bardzo duży udział frakcji zmieszanej w łącznej masie odpadów (90% w 2019 r.). Niewystarczająca wiedza wśród pracowników urzędu o możliwych rozwiązaniach i inspirujących formach działania oraz umiejętność znajdowania rozwiązań dla występujących problemów.

Osiągnięte efekty

Inspiracje pozwoliły zespołowi na podjęcie działań skierowanych do mieszkańców, stawiając na edukację i kształtowanie właściwych zachowań w miejsce kar za nieprawidłowe działania:

• powstały ulotki wyjaśniające, jak trzeba segregować odpady i co przywozić na PSZOK, wykorzystywane również przez agroturystyki do edukacji turystów;
• na jednym osiedlu powstało „gniazdo” służące zbieraniu odpadów z budynków wielo- i jednorodzinnych, wraz z kompostownikiem i tablicą informacyjną (zamiast indywidualnych koszy na każdej nieruchomości), co ma prowadzić do zmniejszenia kosztów wywozu odpadów; planowane jest kolejne 6, ale na razie ich stworzenie spotyka się z oporem mieszkańców;
• powstał wewnętrzny dokument regulujący zasady odpłatności za odbiór odpadów z imprez masowych w gminie (zwolnienie z dodatkowych opłat za wywóz śmieci, jeśli wprowadzi się rozwiązania prośrodowiskowe);
• rozszerzenie odbioru odpadów problematycznych na PSZOK-u, znacząco wpłynęło na ilość nielegalnie wyrzucanych odpadów w gminie, ograniczając koszty likwidacji dzikich wysypisk;
• stworzenie Pre-PSZOK, gdzie przedmioty, które przywożą mieszkańcy, a które nadają się do wykorzystania, są udostępniane osobom potrzebującym (np. meble, książki);
• planowane jest:
  • założenie edukacyjnego zielonego kącika dla mieszkańców czekających na obsłużenie w Urzędzie;
  • zakup przez gminę przyczepki do wypożyczania mieszkańcom na wożenie odpadów do PSZOK-u;
  • społeczny ogród miejski.

Doradztwo

W trakcie doradztwa zespół skorzystał z konsultacji z prawnikiem specjalizującym się w tematyce odpadów komunalnych.

[Zielony Lider] utwierdził mnie w tym, że jeżeli się chce, to można dokonać pewnych zmian. To nie jest tak, że, jak niektórzy twierdzą, możesz sobie robić, gadać i pisać, mówić, co chcesz, to ludzie i tak będą robić swoje. Załóżmy, że w pierwszym roku na dziesięć osób jedną to przekona, później może dwie, może ta jedna przekona kolejne trzy… Dla mnie to jest sukces. Więc to po prostu to, co się przekonałam na Zielonym Liderze, żeby się po prostu nie poddawać. Żeby systematycznie, krok po kroku brnąć do przodu i realizować te cele.

Joanna Świerk

Skład zespołu

Aneta Ulatowska – urzędniczka w Referacie Gospodarki Komunalnej

Elwira Borkowska – pełnomocnik ds. zieleni i zagospodarowania przestrzennego

Magdalena Prawdzik – urzędniczka w Referacie Gospodarki Komunalnej

Wyzwania

Co roku ilość bioodpadów w okresie wiosenno-letnim oraz jesiennym drastycznie rośnie, ponieważ w tych okresach mieszkańcy i służby miasta koszą trawę oraz zbierają spadające liście. Część z tych odpadów nie jest poprawnie zagospodarowana. Zespół urzędniczek z Lidzbarka Warmińskiego zgłosił się do programu z nadzieją zmniejszenia ilości bioodpadów w gminie oraz likwidacji miejsc nielegalnego wywozu odpadów zielonych.

Osiągnięte efekty

W wyniku programu członkinie zespołu poszerzyły swoją wiedzę na temat zagadnień związanych z ochroną środowiska i klimatu oraz idei zrównoważonego rozwoju, którą zamierzają szerzyć i wykorzystywać. Jak zapewnia jedna z urzędniczek: „(…) wiele się rozjaśniło z tematów ekologicznych czy działań proekologicznych, które wcześniej były, powiedzmy, słyszane (…), ale nie było to konkretne”. Zespół nauczył się również, jak planować działania, by osiągnąć pożądany cel. Z racji dużych cięć budżetowych w urzędzie, główne działania zaplanowane w ramach „Zielonego Lidera” nie zostały jeszcze wprowadzone w życie. Do planowanych działań należą:

• budowa nowych kompostowników w przestrzeniach publicznych wraz ze zorganizowaniem ich obsługi technicznej;
• zwiększenie świadomości mieszkańców na temat kompostowania poprzez pokazywanie dobrych praktyk, zamieszczanie informacji w mediach społecznościowych oraz roznoszenie ulotek w obiektach publicznych, akcje edukacyjne w szkołach i przedszkolach oraz piknik rodzinny.

W ramach działań na rzecz zrównoważonej organizacji zespół wprowadził segregację odpadów w urzędzie.

Bazuję na wiedzy, którą otrzymałam w trakcie tego programu. A jeżeli się orientuję w temacie, no to jestem w stanie wpłynąć też na innych ludzi. 

Aneta Ulatowska

Skład zespołu

Sylwia Mielczarek – prezeska LGD Kłodzka Wstęga Sudetów
Kazimierz Szkudlarek – pracownik LGD Kłodzka Wstęga Sudetów
Agnieszka Rygielska – pracownica LGD Kłodzka Wstęga Sudetów

Wyzwania

Głównymi problemami, z którymi zespół chciał zmierzyć się w trakcie  programu były: zanieczyszczenie powietrza w regionie o charakterze uzdrowiskowym, rosnące ubóstwo energetyczne oraz brak zaangażowania zarówno władz samorządowych jak i społeczności lokalnej. Ważne było także zainicjowanie lokalnie debaty na rzecz neutralności klimatycznej.

Osiągnięte efekty

Dzięki uczestnictwu w programie, zespół podjął szereg działań:

• zainicjował i przeprowadził pięć lokalnych narad na temat klimatu dla Ziemi Kłodzkiej, w których udział wzięli mieszkańcy i mieszkanki, osoby z samorządu, organizacji pozarządowych oraz biznesu. Dla podtrzymania lokalnej komunikacji, na jednym z portali społecznościowych utworzył grupę „Ziemia Kłodzka dla Klimatu”;
• uruchomił proces, w wyniku którego pod koniec września 2022 r. 11 gmin sygnowało „Porozumienie na Rzecz Klimatu i Energii”  – czyli wyrażenie woli działania na rzecz neutralności klimatycznej. Porozumienie jest pierwszym krokiem do przyjęcia spersonalizowanych planów działań gminnych, na które Lokalna Grupa Działania (LGD) ma zarezerwowane środki w wysokości 500 tys. zł;
• rozpoczął realizację pilotażowego programu utworzenia 11 spółdzielni energetycznych, dzięki dofinansowaniu ze środków zewnętrznych.

Obecnie Zespół jest w trakcie przygotowywania nowej Lokalnej Strategii Rozwoju (LSR) dla swojej LGD. Udział w programie miał duży wpływ na jej planowany kształt.

Doradztwo

W ramach doradztwa zespół:

• poznał i korzystał z doświadczeń ekspertów problematyki spółdzielni energetycznych (Stowarzyszenie na rzecz efektywności – ETA, Spółdzielnia Energetyczna w Raszynie);
• zorganizował spotkanie dla włodarzy gmin z udziałem eksperta;
• uruchomił kurs e-learningowy dla przyszłych aktywistów klimatycznych w powiecie.

Wizyta studyjna

We wrześniu 2021 r. zespół odwiedził Belgię. Uczestnicy wizyty studyjnej, zgłębili wiedzę w temacie powstawania i funkcjonowania spółdzielni energetycznych. Przeczytaj relację z wizyty.

Przez nasze debaty i nasze działania, przez to co robimy, to coś tam się otwiera pomału i widać, że trzeba się tym zająć i już nie ma wyjścia. Jeżeli chce się pozyskiwać też środki, na te upragnione inwestycje w gminach, te twarde projekty, no to trzeba też ten temat ogarnąć.

Sylwia Mielczarek

Skład zespołu

Karolina Szerlot – Główny specjalista ds. terenów zieleni w Wydziale Planowania, Rozwoju i Ochrony Środowiska w Urzędzie Miasta Luboń

Emilia Bryś – Główny specjalista Wydziału Pozyskiwania Funduszy Zewnętrznych w Urzędzie Miasta Luboń

Małgorzata Machalska – Burmistrz Miasta Lubonia

Wyzwania

Miasto zmaga się z problemem obniżania się poziomu wód gruntowych i okresowymi suszami. Luboń, wchodzący w skład aglomeracji poznańskiej, już teraz jest bardzo gęsto zaludniony, a liczba mieszkańców stale rośnie. Rozwój budownictwa mieszkaniowego odbywa się dynamicznie, a powierzchnie biologicznie czynne systematycznie kurczą się. Zapisy w MPZP sprzyjają intensywnej urbanizacji. Jednym z pomysłów miasta jest inwestowanie w błękitno-zieloną infrastrukturę.

Osiągnięte efekty

Działania zespołu w programie skoncentrowały się na zaprojektowaniu zieleni na obszarze wokół nowo wybudowanego zbiornika retencyjnego z włączeniem mieszkańców w proces decyzyjny. W efekcie konsultacji, obejmujących m.in. spacery badawcze, ma powstać plan zagospodarowania terenu. Na działania partycypacyjne zespół pozyskał dotację w wysokości 5000 zł z WFOŚiGW. Zespół zaplanował również działania na rzecz adaptacji do zmian klimatu, w tym: wprowadzenie strefowania koszenia, zakładanie na terenach publicznych niecek, ogrodów deszczowych, łąk kwietnych w pasach drogowych. Inwestycjom w infrastrukturę towarzyszyć mają działania edukacyjne, ukierunkowane na promowanie wśród mieszkańców rozwiązań BZI. Na terenie urzędu ma powstać modelowy ogród deszczowy i zbiornik na deszczówkę.

Doradztwo

W ramach doradztwa eskspertki Fundacji Sendzimira pomogły zespołowi zaplanować proces włączania mieszkańców w zagospodarowanie zielenią terenów wokół zbiornika retencyjnego. Będą również wspierać zespół w realizacji tych działań.
Wizyta studyjna
Zespół wyjechał na wizytę studyjną do Londynu, podczas której poznał stosowane tam zielone rozwiązania, obejmujące między innymi ogrody deszczowe, ogrody społeczne oraz przerywane krawężniki w pasach drogowych.

Wizyta studyjna

Zespół wyjechał na wizytę studyjną do Londynu, podczas której poznał stosowane tam zielone rozwiązania, obejmujące między innymi ogrody deszczowe, ogrody społeczne oraz przerywane krawężniki w pasach drogowych.

Bardzo dużo grup wiedziało, z jakim problemem przyjeżdża, ale nie wiedziało, jak go ugryźć. My tak samo – wiedzieliśmy, że mamy problem z retencją, że tej wody mamy mało, że chcemy zrobić te ogrody deszczowe, ale nie wiedzieliśmy gdzie, nie wiedzieliśmy jak. I to było bardzo fajne w „Zielonym Liderze”, że dziewczyny odkrywały przy każdym zjeździe kolejną kartę i to był kolejny krok ku temu, że nam się to wszystko zaczęło układać jak układanka.

Karolina Szerlot

Skład zespołu

Aleksandra Jankowska – kierownik Referatu Funduszy Zewnętrznych
Artur Gajowniczek – sekretarz gminy
Agnieszka Gawron-Smater – radna gminy

Wyzwania

Przepływająca przez Łomianki Struga Dziekanowska – starorzecze Wisły – biegnie w dużej mierze przez działki prywatne (95%), na których właściciele mają oczka wodne, spiętrzenia, spuszczają ścieki. Obecnie są miejsca, w których w strudze nie ma wody lub jest tylko okresowo, a cenny przyrodniczo teren Strugi zaczął obumierać. Aby zatrzymać ten proces, członkowie zespołu podjęli się wyzwania rewitalizacji Strugi.

Osiągnięte efekty

Udział w programie pozwolił doprecyzować i urealnić zamierzenia zespołu. Opracowany plan działań obejmuje: 

• utworzenie w 2021 r. spółki wodnej, odpowiedzialnej za coroczne utrzymanie Strugi Dziekanowskiej;
• wpisanie rewitalizacji strugi do wieloletniej prognozy finansowej gminy na podstawie koncepcji zagospodarowania Strugi na całej długości, które już jest zamówiona;
• projekty nowych terenów zieleni wokół strugi (parki linearne);
• wykupy gruntów (w budżecie gminy w tym i kolejnych latach przeznaczono na ten cel po 0,5 mln zł).

Jako że Struga przepływa przez tereny prywatne, istotnym czynnikiem sukcesu jest przekonanie mieszkanek i mieszkańców do zasadności prowadzonych działań. Dlatego też gmina z pomocą Fundacji REC Polska rozwija dialog oraz działania edukacyjne, których celem jest popularyzacja wiedzy na temat Strugi oraz konieczności dbałości o nią.

W 2022 r. Łomianki przyjęły miejski plan adaptacji do zmian klimatu, ugruntowujący w gminie działania z obszaru błękitno-zielonej infrastruktury.

Doradztwo

W ramach doradztwa zespół:

• skorzystał z ekspertyzy dr Iwony Wagner w pracy nad miejskim planem adaptacji do zmian klimatu;
• uczestniczył w wizycie studyjnej w Łodzi, gdzie poznawał proces renaturalizacji rzeki Sokołówki.

Wizyta studyjna

We wrześniu 2021 roku zespół z Łomianek, wraz z trzema innymi zespołami ze ścieżki BZI, odwiedził Berlin. O tym, czym się tam zainspirowali warto przeczytać w relacji z tej wizyty.

Żeśmy przyszli do Zielonego Lidera z marzeniami, wyobrażeniami. Ale w trakcie prac (…) zaczęliśmy mierzyć siły na zamiary. (…) ta szkoła Zielonego Lidera nam uświadomiła to, że nie zawsze da się zrobić to, co by się chciało zrobić, bo jest to po prostu niewykonalne. Stworzenie takiego planu pozwoliło nam uporządkować pracę w czasie.

Aleksandra Jankowska

Skład zespołu

Rafał Mathiak – wójt
Agnieszka Sosnowska – sekretarz gminy
Łukasz Bala – pracownik Referatu Ochrony Środowiska

Wyzwania

Niewystarczający poziomu kompostowania odpadów zielonych, który wpływa na wysokie koszty utylizacji odpadów dla mieszkańców, pomimo stosowania zniżek za kompostowanie i promocji takiego postępowania z bioodpadami.

Osiągnięte efekty

Członkowie zespołu dzięki poznanym przykładom rozwiązań i wymianie doświadczeń z innymi uczestnikami zyskali większą pewność siebie w podejmowaniu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju. Ponadto:

• powstał film promujący kompostowanie (4 tys. wyświetleń), który wzbudził zainteresowanie mediów;
• odbył się konkurs dla sołectw na największy procentowy przyrost liczby deklaracji kompostowania;
• planowane są zakupy koszy ulicznych i koszy do segregacji dla najaktywniejszego sołectwa i dla sołectwa z największą liczbą osób kompostujących odpady;
• zabezpieczono teren w planie zagospodarowania przestrzennego pod przyszłą kompostownię, której realizacja będzie uzależniona od pozyskania finansowania.

Podjęte działania promocyjne nie miały na razie znaczącego wpływu na zwiększenie poziomu kompostowania.

Zespół zainspirował się też inna ścieżką programu, w efekcie powstała niecka retencyjna przy budynku urzędu gminy.

Doradztwo

Udział urzędników w szkoleniu z prawnikiem specjalizującym się w kwestiach odpadów pozwolił na wyjaśnienie kwestii formalnych i administracyjnych związanych z gospodarką komunalną.

Zielony Lider sprawił, że zdecydowaliśmy się na rozpropagowanie idei zero waste na forum gminnym. Przygotowaliśmy filmik z udziałem pracowników urzędu, zaprosiliśmy uczniów. Udało się przezwyciężyć moje obawy. Zostało dobrze przyjęte, wywołała się dyskusja o tej idei, której zapewne bez udziału w programie, nie udałoby się wdrożyć.

Rafał Mathiak

Skład zespołu

Marta Prezlata – dyrektor Centrum Usług Wspólnych (CUW)

Andrzej Tomaszewski – pracownik Urzędu Gminy w Kobylnicy

Agnieszka Szuber – pracowniczka Urzędu Gminy w Kobylnicy

Wyzwania

Zespół z Kobylnicy zgłosił się do programu z problemem lokalnych podtopień oraz okresowych suszy. W gminie wiele terenów rolnych przeznaczonych zostało pod zabudowę mieszkaniową, bez wcześniejszej inwentaryzacji urządzeń melioracyjnych i rezerwy na urządzenia wodne, co może pogłębić problemy w przyszłości. Kobylnica jest częścią Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Słupsk-Ustka, do której strategii wpisano „ochronę terenów naturalnej retencji wodnej oraz zagospodarowanie wód opadowych i roztopowych”. Zespół ma zagwarantowane środki na realizację strategii, do programu przystąpił, aby skonkretyzować plany działania.

Osiągnięte efekty

Udział w programie pozwolił doprecyzować istniejący już plan. Zespół chce zaangażować mieszkańców w wykorzystanie wód opadowych na terenach prywatnych, edukować na temat błękitno-zielonej infrastruktury (np. poprzez wspólną budowę ogrodów deszczowych przy szkołach). Już w trakcie realizacji programu w Kobylnicy wydaje się warunki techniczna na odprowadzanie wód opadowych i roztopowych ze wskazaniem na zagospodarowanie wody na własnej działce opóźniające spływ do kanalizacji deszczowej. Dodatkowo zespół wytypował tereny w pasach drogowych, na których stworzy ogrody deszczowe. Dzięki udziałowi w projekcie członkowie zespołu Zielony Lider włączą mieszkańców w prace koncepcyjne i projektowe.

Bardzo mi się podobało spotkanie odnośnie komunikacji, w jaki sposób komunikować ludziom o swoich zamierzeniach. To jest kluczowy element. Czasami z fajnego przedsięwzięcia poprzez brak właściwy komunikacji z mieszkańcami, możemy spowodować negatywny odbiór. 

Marta Prezlata

Skład zespołu

Ewelina Matras – pracowniczka Referatu Ochrony Środowiska i Rolnictwa

Łukasz Sendor – pracownik Referatu Ochrony Środowiska i Rolnictwa

Wyzwania

W Niepołomicach uszczelnienie płyty rynku spowodowało podtopienia okolicznych budynków. Wyzwaniem dla Urzędu Miasta stała się zaprojektowanie i wdrożenie zmiany zagospodarowania tego terenu, w tym wprowadzenie rozwiązań zatrzymujących spływ wód opadowych o 80-100%.

Osiągnięte efekty

W czasie programu wypracowana została koncepcja przebudowy rynku, zakładająca zdjęcie znacznej części powierzchni uszczelnionej, liczne nasadzenia drzew, krzewów i bylin oraz budowę ogrodów deszczowych, oraz plan działań prowadzący do jej wdrożenia.

Wyzwaniem dla projektu jest możliwy protest społeczny. Aby odpowiedzieć na to wyznanie do planu projektu wpisano konsultacje społeczne uzupełnione spacerem badawczym.

Zespołowi udało się pozyskać wstępną opinię od konserwatora zabytków dotyczącą możliwości przebudowy zabytkowego rynku. Prowadzone są rozmowy ze Stowarzyszeniem Metropolia Krakowska na temat sfinansowania inwestycji, obejmującej rynek i okoliczne tereny.

Dodatkowo plan działań przewiduje realizację kampanii edukacyjnej dla mieszkańców. Jej celem będzie skłonienie społeczności lokalnej do retencjonowania wody na własne cele w przydomowych ogródkach. Burmistrz wyraził też wstępną akceptację dla uruchomienia programu dotacji do małej retencji.

W urzędzie wprowadzono prośrodowiskowe zmiany, obejmujące: rezygnację z wody butelkowanej na rzecz dystrybutorów wody, wprowadzenie koszy na segregację odpadów, akcję rozdawania sadzonek drzew.

Wizyta studyjna

Dzięki wizycie studyjnej w Enköping udało się odnowić niegdyś wypracowane (przez kierownika referatu) kontakty z tamtejszymi urzędnikami. Zespół ma nadzieję na zacieśnienie współpracy celem wspólnego ubiegania się o uczestnictwo w unijnych programach rozwojowych. Więcej w relacji z tej wizyty.

Skład zespołu

Piotr Korkus – pracownik w Referacie Gospodarki komunalnej 

Agnieszka Borowik – pracowniczka w Urzędzie Gminy

Wyzwania

Miedźno mierzy się z problemem nielegalnych wysypisk, na które mieszkańcy oraz turyści z domków letniskowych regularnie zwożą odpady. Zespół zgłosił się do programu, żeby znaleźć najefektywniejsze rozwiązania uszczelnienia systemu gospodarowania odpadami. W trakcie udziału w programie osoby z zespołu zdecydowały się walczyć z problemem u źródła, stawiając sobie za cel ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów na terenie gminy.

Osiągnięte efekty

By zrealizować swój cel, zespół podjął następujące działania:

• uzyskał zgodę na przeprowadzanie akcji edukacyjnych na terenie szkół i urzędów (akcja planowana na 2023 rok);
• wdrożył „Cennik dodatkowych usług”, który umożliwia mieszkańcom odbiór odpadów budowlanych i wielkogabarytowych poza ustalonymi terminami, po niższych cenach;
• zmniejszył częstotliwość odbioru odpadów zmieszanych.

Prowadzone działania już doprowadziły do obniżenia ilości odpadów o 10%! Zespół deklaruje, że dzięki programowi: stał się bardziej świadomy swojej sprawczości, zrozumiał wartość swojej pracy, nauczył się skutecznie planować działania oraz dokładniej poznał przyczyny nieporozumień w kontaktach z mieszkańcami. Rozwinął również swoją wiedzę o funkcjonowaniu środowiska i jego ochrony. 

W najbliższym czasie zespół planuje pracować nad jakością segregacji odpadów w urzędzie.

Wizyta studyjna

By szukać pomysłu na to jak ograniczać ilość odpadów w gminie, zespół z Miedźna wyjechał do Słowenii. Jakie wnioski stamtąd przywiózł – wspomina Piotr Korsku

Dopiero w „Zielonym Liderze” zostałem namówiony do tego, żeby robić tę edukację, bo zwlekałem z nią parę lat. Jak byliśmy u Słoweńców się wypytywać o ich sukces, to mówili o tym, że najważniejsza jest, była i będzie edukacja. 

Więcej o wizycie można przeczytać w relacji.

Mówiąc szczerze, będąc w „Zielonym Liderze” najważniejsze co zdobyłem to wiarę, przekonanie. Na pewno mi nie było obojętne to, co się dzieje wokół. To wiem na pewno, ale wydaje mi się, że udział w programie sprawił to, że skoro mam wpływ na gminę, to powinienem z tej okazji skorzystać i zmienić tutaj wiele rzeczy, bo wydaje mi się, że to faktycznie mogłoby wszystko lepiej funkcjonować. […] Uwierzyłem w to, że moglibyśmy mniej płacić za śmieci. Ale nawet jeśli nie mniej to ograniczyć ciągłe podwyżki.

Jolanta Sitarz-Wójcicka

Co Piotr ceni w programie? Zobacz film:

Skład zespołu

Agnieszka Ziółkowska – liderka organizacji „Młode Dęby”, od 2024 wójt gminy Dąbrowa

Mariusz Samulski – członek stowarzyszenia Młode Dęby, od 2024 radny gminy Dąbrowa

Jacek Piskorski – leśnik z Nadleśnictwa Gołąbki, lokalny aktywista środowiskowy, od 2024 radny gminy Dąbrowa

Wyzwania

Gmina Dąbrowa leży na terenach o najmniejszej sumie opadów w Polsce, co przekłada się na narastający problem suszy. Z inicjatywy jednego z członków zespołu na terenie gminy zrealizowana została unikalna w skali kraju inwestycja zasilania lasów wodą odzyskaną z kopalni wapienia funkcjonującej na terenie gminy. Wyzwaniem dla zespołu stało się przekierowanie tej wody również na tereny rolne (poprzez istniejącą sieć melioracji) oraz do dwóch zbiorników wodnych, co wymaga przekonanie lokalnych władz i rolników do tych inwestycji.

Osiągnięte efekty

Zespół postanowił skupić się na problemie niskiej świadomości ekologicznej mieszkańców gminy. Zbudowanie społecznego poparcia dla projektu zasilenia w wodę terenów gminnych jest pierwszym krokiem w jego realizacji. Zespół chce także zmieniać indywidualne nawyki mieszkańców w zakresie gospodarowania wodą na bardziej ekologiczne. Celem zespołu jest „edukacja ekologiczna i informowanie mieszkańców Gminy Dąbrowa o znaczeniu zasobów wodnych oraz wpływie ich zachowania na jakość i ilość dostępnej wody.” By zrealizować cel członkowie zespołu zaplanowali zakup około 50 zbiorników retencyjnych do rozdystrybuowania wśród mieszkańców gminy oraz promocję montażu zbiorników na wodę w ramach kampanii edukacyjnej. Działania te mają poprzedzać właściwy projekt – rozprowadzenie wody z kopalni wapienia na teren całej gminy. Osiągnięciu sukcesu może sprzyjać fakt, że w 2024 r. Agnieszka Ziółkowsk wybrana została na wójta, a pozostali członkowie zespołu weszli do rady gminy.

Doradztwo

W ramach doradztwa ekspertka programu poprowadzi (w 2024 roku) spotkanie informacyjno-konsultacyjne z lokalnymi rolnikami.

Mamy dużo cennych kontaktów z ludźmi z całej Polski. Mamy założoną taką naszą grupę. I ona jest po prostu świetna. Potrafimy to wyważyć, kiedy potrzebujemy jakiegoś takiego wsparcia merytorycznego, a kiedy po prostu potrzebujemy pogadać sobie o tematach zupełnie niezwiązanych z tym działaniem ekologicznym. Dla mnie ta grupa jest bardzo cenna. Dla mnie mega, mega wartość dodana do projektu.

Agnieszka Ziółkowska

Skład zespołu

Agata Domżał – kierowniczka biura LGD Owocowy Szlak
Gabriela Teresińska-Pruchniak – radna powiatu opolskiego, przedsiębiorczyni, prezeska organizacji pozarządowej
Małgorzata Troczyńska – animatorka społeczna, pracowniczka organizacji pozarządowych

Wyzwania

Zespół zgłosił się do programu z nadzieją na poszerzenie swojej ogólnej wiedzy o zrównoważonym rozwoju i ekologii – bez jasno zdefiniowanego problemu związanego z wodą czy zielenią w mieście. Istotną motywacją była chęć promowania lepszych rozwiązań ekologicznych w ramach naborów w LGD, edukowania wnioskodawców w tym zakresie.

Osiągnięte efekty 

Zespół zdecydował się zrealizować konkurs dla szkół pod nazwą „EkoLider LGD”. Zadanie to obejmowało wszystkie gminy wchodzące w skład LGD, a jego budżet został wygospodarowany z oszczędności:

• od kwietnia do czerwca 2022 zespoły składające się z 10 uczniów i dwojga opiekunów z 11 szkół z 7 gmin realizowały i dokumentowały inicjatywy ekologiczne w swoich placówkach, z włączeniem społecznościach lokalnych; 
• nauczyciele zaangażowani w konkurs uzyskali wsparcie merytoryczne od LGD (szkolenia i materiały);
• zwycięska szkoła otrzymała „zieloną klasę” – wiatę z ławkami i tablicami edukacyjnymi o wartości 30 tys. zł.

Zespół podjął działania edukujące wystawców na imprezach organizowanych przez LGD, dotyczące ograniczenia produkcji odpadów. Trwa edukowanie podmiotów konsultujących swoje projekty zgłaszane do LGD. W 2023 r. ogłoszona zostanie nowa Lokalna Strategia Rozwoju, decydująca o przeznaczeniu środków Grupy, w której większy nacisk zostanie położony na działania proekologiczne. 

[Kwestie zieleni] przewijają się u mnie częściej, niż wcześniej się przewijały. Ja przez znaczną część czasu byłam wyczulona na zieleń, ale dotychczas bardziej patrzyłam na nią pod kątem estetycznym. (…) po realizacji tego programu bardziej patrzę na miasto jak na żywy organizm. (…) Owszem, ta infrastruktura, te różne udogodnienia są ważne i mają wpływ na jakość życia, ale zrozumiałam, że równie istotnym elementem, który właśnie jakość życia determinuje, jest (…) zieleń w mieście.

Gabriela Teresińska-Pruchniak

Skład zespołu

Alicja Jamorska-Kurek – radna, sołtyska, inicjatorka powołania Stowarzyszenia Mieszkańców Piasecznej Górki „Z Górki” i jego prezeska

Jacek Kurek – członek Stowarzyszenia Mieszkańców Piasecznej Górki „Z Górki”

Ewa Szlufik – członkini zarządu Stowarzyszenia Mieszkańców Piasecznej Górki „Z Górki”

Wyzwania

W miejscowości Piaseczna Górka w gminie Morawica, w efekcie rozwijającej się zabudowy na terenach porolnych, powiązanej z likwidacją wcześniejszego systemu melioracyjnego, poważnym problemem stały się lokalne podtopienia. Stowarzyszenie „Z Górki” za cel przyjęło sobie znalezienie rozwiązań ograniczających to zjawisko.

Osiągnięte efekty

Dzięki uczestnictwu w programie powstał plan działań zmierzający do opracowania planu zagospodarowania działki, na której przebiega droga gminna, uwzględniającego rozwiązania retencyjne, które minimalizowałyby problem podtopień.

W plan działań wpisano następujące cele:

•   Opracowanie koncepcji ul. Skowronkowej do przyszłej dokumentacji projektowej z uwzględnieniem rozwiązań retencyjnych (rów retencyjny z matą przeciwerozyjną, nasadzenia krzewów, chodnik z powierzchnią półprzepuszczalną) – obecnie program został skonsultowany z ekspertami od hydrologii i inwestycji drogowych.
•   Podniesienie świadomości mieszkańców Piasecznej Górki w zakresie retencji na własnych działkach (ulotki, spotkania informacyjne z mieszkańcami, kampania w mediach społecznościowych). Dzięki dotacji Fundacji Orlen przygotowano i rozdystrybuowano wśród mieszkańców ulotki dotyczące małej retencji, zorganizowane zostało zebranie gminne, na którym zaprezentowane zostały plany zagospodarowania wzdłuż drogi. Dodatkowo dotacja pozwoliła postawić wiatę na działce gminnej, która pełni z jednej strony funkcję pokazową (pojemniki zbierające deszczówkę), a z drugiej jest miejscem organizacji wydarzeń skupiających społeczność lokalną.
•   Uruchomienie w 2023 r. gminnego programu dotacyjnego dla mieszkańców na urządzenia retencyjne – do programu udało się przekonać burmistrza, opracowany został projekt uchwały dotacyjnej.

Doradztwo

Zespół skorzystał z:

• konsultacji merytorycznej ulotki skierowanej do mieszkańców,
• Konsultacji z ekspertami i projektantami, w wyniku których powstała koncepcja i wizualizacja drogi uwzględniająca konkretne rozwiązanua retencyjne.

Wizyta studyjna

Zespół odwiedził Hamburg. O tym, czym się tam zainspirował warto przeczytać w relacji z tej wizyty.

Program był świetny, dużo nam dał, na wiele spraw otworzył nam oczy. Na pewno dał nam skrzydła albo inaczej – kopa, żeby działać.

Alicja Jamorska-Kurek

Skład zespołu

Małgorzata Kalus-Chiżyńska – dyrektor Wydziału Ochrony Środowiska i Obszarów Wiejskich 

Ewa Kowalik – zastępca burmistrza

Justyna Gleba-Kajak – kierowniczka Działu Organizacji Imprez i Edukacji w Centrum Kultury

Wyzwania

W nowo powstałej części Polkowic, w efekcie uszczelniania nawierzchni, od lat istotny problem stanowi zagospodarowanie wód deszczowych. W okresach wzmożonych opadów bądź wiosennych roztopów dochodzi do podtapiania domów położonych u podnóży wzniesień. Z kolei na działkach położonych na wzniesieniach powraca problem suszy. Zespół wziął udział w programie, aby pozyskać wiedzę i umiejętności dotyczące sposobów racjonalnego gospodarowania wodą opadową i przeciwdziałać tym zjawiskom.

Osiągnięte efekty

We współpracy ze społecznością lokalną w październiku 2022 r. wybudowany został ogród deszczowy przed budynkiem Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej. Ogród, poza oczywistą funkcją retencyjną, ma stać się wzorem do naśladowania. Budowa ogrodu stanowiła oś, wokół której zrealizowano dodatkowe spotkania i warsztaty edukacyjne dla mieszkańców. W działaniach wzięło kilkadziesiąt osób, w ich  efekcie wzrosło zainteresowanie małą retencją wśród mieszkańców, którzy dopytują urzędników o możliwe rozwiązania dla siebie, są żywo zainteresowani pozyskiwaniem dofinansowań z programu rządowego Moja Woda.

Zespół planuje stworzyć własnym sumptem ( w oparciu o istniejące katalogi) zbiór dobrych praktyk w obszarze gospodarowania wodą. Już teraz wykonywane są pierwsze czynności związane z analizą porównawczą dostępnych w sieci analogicznych opracowań stworzonych przez inne gminy.

Zaplanowano podniesienie kompetencji technologicznych oraz świadomości ekologicznej pracowników urzędu oraz wsparcie ich w efektywnej komunikacji z mieszkańcami. W 2023 r. przeprowadzony zostanie cykl szkoleń dedykowanych pracownikom Wydziału Komunalnego, Wydziału Inwestycyjno-Remontowego, Wydziału Planowania Przestrzennego i Wydziału Ochrony Środowiska.

W urzędzie miasta wprowadzone zostały zmiany pozwalające na ograniczenie zużycia papieru (drukowanie w mniejszym formacie, paski przypominające o oszczędzaniu papieru w mailach) oraz ograniczenie zużycia wody (używanie zmywarek, etc). Nowe zasady zostały sformalizowane w ramach zarządzenia wydanego przez burmistrza.

Doradztwo

W ramach doradztwa zespół:

• skorzystał z dofinansowania udziału w konferencji poświęconej tematyce zarządzania wodami opadowymi,
• otrzymał projekt ogrodu deszczowego oraz warsztaty towarzyszące jego budowie.

Wizyta studyjna

Zespół odwiedzić Bydgoszcz, gdzie uzyskał sporą dawkę wiedzy i informacji o sprawdzonych rozwiązaniach na temat zagospodarowania wód deszczowych. Omawiał kompleksowe podejście do zagospodarowania wód deszczowych na terenie miasta, rozwiązania prawne i techniczne, sprawdzone rozwiązania, koszty, problemy napotkane podczas realizacji i sposoby ich rozwiązania.

Program „Zielony Lider” to jest spotkanie różnych osób, które chcą działać na rzecz ochrony środowiska. Mogą wymienić się doświadczeniami, uzyskać wiedzę, którą później u siebie zastosują, spotkać ciekawych ludzi, którzy dzielą się tym, co sami wypracowali i to w różnych dziedzinach. Wartością dodaną, której się nie spodziewałam, są szkoleni.

Małgorzata Kalus-Chiżyńska

Skład zespołu

Emilia Mazur – Zastępczyni Burmistrza

Joanna Anglisz-Myszka – kierowniczka Wydziału Komunalnego i Ochrony Środowiska

Natalia Brzezińska – urzędniczka w gminie

Wyzwania

Zespół wszedł do Programu z pomysłem na projekt, dla którego inspiracją był widok z okna urzędu na zabetonowany plac miejski. Urzędniczki postawiły sobie za cel rozszczelnienie terenu i zwiększenie ilości zieleni w zabytkowej części miasta obejmującym Plac Wolności oraz spacerową ulicę Grunwaldzką. Pomysł dobrze wpisywał się w politykę urzędu, ponieważ miasto ma wpisane w plany rewitalizację tej części śródmieścia.

Osiągnięte efekty

Podczas programu członkinie zespołu doceniły wagę wsłuchiwania się w głos mieszkańców i włączania ich w procesy decyzyjne. Plan rewitalizacji ulicy Grunwaldzkiej rozbudowały o nasadzenia w donicach, niewymagające gruntownej przebudowy ulicy, a Plac Wolności ma zyskać zbiorniki retencyjne, zbierające wodę z Urzędu Miejskiego, z których podlewana będzie okoliczna zieleń oraz zasilana miejska fontanna. Trwa opracowanie trzech koncepcji zagospodarowania placu, które staną się bazą do prowadzenia rozmów z mieszkańcami. Projekt ma zostać zrealizowany w 2025 r. ze środków ZIT. Wzorując się na działaniach innych zespołów, w miejscach lokalnych podtopień na jednej z dróg, wprowadzone zostały dylatacje w krawężnikach, dzięki którym woda spływa na trawniki i tam powoli wsiąka do gruntu. Przed ustawieniem ławek w jednej części miasta przeprowadzone zostały konsultacje z ich potencjalnymi użytkownikami, co wpłynęło na ich ostateczna lokalizację. W 2024 r. mają zostać zakupione zbiorniki retencyjne do budynków użyteczności publicznej. Wiedza uzyskana w “Zielonym Liderze” upowszechniana jest wśród innych pracowników urzędu.

Wizyta studyjna

Członkinie zespołu wyjechały na wizytę studyjną do Krakowa, gdzie oglądały różne rozwiązania oparte na przyrodzie funkcjonujące w mieście, min. parki kieszonkowe. W Krakowie o ich wyglądzie wspołdecydują mieszkańcy. Zainspirowało je to, aby zacząć tworzyć takie parki również w Połczynie.

Polecam każdemu, naprawdę. Śmiałam się, że każdy kto kandyduje na burmistrza, to najpierw powinien przejść takie szkolenie z komunikacji, ze zmian klimatu. Być może zanim wejdzie na urząd i zacznie realizować pewne swoje pomysły i wizje, będzie już miał tą wiedzę, którą ja niestety nabyłam dopiero później.

Emilia Mazur

Skład zespołu

Zbigniew Podleśny – Zastępca Burmistrza

Marcin Król – naczelnik Wydziału Gospodarki Komunalnej i Ekologii

Władysława Rduch – kierownik w Wydziale Gospodarki Komunalnej i Ekologii

Wyzwania

Głównym wyzwaniem zespołu jest odbetonowanie centrum miasta. Działania postanowili rozpocząć od tranzytowej, powiatowej ulicy Korfantego, biegnącej przez centrum miasta, stanowiącej dla jego mieszkańców funkcję drogi śródmiejskiej, wzdłuż której zlokalizowane są obiekty użyteczności publicznej i punkty usługowe. Ulica pozbawiona jest zieleni, ulega okresowym podtopieniom. Przebudowa ulicy ma ograniczyć wyspę ciepła i podtopienia, uspokoić ruch kołowy, oddać przestrzeń mieszkańcom i ożywić biznes.

Osiągnięte efekty

W planie zagospodarowania ulicy Korfantego jest powrót zieleni, powrót rowerzystów i zwiększenie komfortu i bezpieczeństwa pieszych. Zespół ma nadzieję, że również zostanie zrealizowany poboczny cel tej realizacji tj. ożywienie gospodarcze na ulicy. Została stworzona mapa drogowa, plan konsultacji i SIWZ, który pozwoli na prowadzenie uzgodnień z powiatem oraz na przygotowanie zamówienia publicznego na przeprowadzenie konsultacji społecznych. Cała przebudowa rozpisana została na kolejne etapy, całość ma zostać zrealizowana do 2026 r.
W ramach planów zrównoważonego rozwoju pracownicy urzędu zaplanowali remont parkingu przed urzędem, któremu ma towarzyszyć ogród deszczowy. Ogrody powstaną również przy przedszkolach. Rozważane jest wprowadzenie wymogu stosowania błękitno-zielonej infrastruktury przy wszelkich inwestycjach oraz opracowanie podręcznika dobrych praktyk dotyczących projektowania opartego na zrównoważonym rozwoju z wytycznymi dla projektantów i inwestorów.

Doradztwo

W ramach doradztwa zespół konsultował zapisy SIWZ dotyczące rozwiązań retencyjnych w pasie drogowym oraz procesu konsultacji z mieszkańcami.

To, czego nauczyliśmy się w “Zielonym Liderze”, już ma przełożenie na zmiany w projektach inwestycyjnych, które już się toczą, kubaturowych, a także tych związanych z wprowadzaniem zieleni do centrum miasta. Okazuje się, że woda to już nie jest problem, który należy jak najszybciej odprowadzić poza, tylko jest to zasób, który należy zgromadzić i korzystać, wprowadzić go do środowiska, albo po prostu z retencjonować, używać jako magazyn wody do wykorzystania.

Zbigniew Podleśny

Skład zespołu

Mariola Bolisęga — zastępczyni burmistrza

Sylwia Jendrysik — kierowniczka Referatu Ochrony Środowiska i Gospodarki Odpadami

Mateusz Domagała – Inspektor w Referacie Ochrony Środowiska i Gospodarki Odpadami

Wyzwania

W mieście Rydułtowy aż połowę z odbieranych odpadów stanowi frakcja zmieszana. Problemy z odpowiednią segregacją są szczególnie duże w zabudowie wielolokalowej. Zespół zgłosił się do programu, żeby znaleźć skuteczne rozwiązania dla tego problemu.

Osiągnięte efekty

Zespół opracował kompletny plan działań koncentrujący się wokół trzech celów:

• zwiększenie świadomości i motywacji mieszkańców do prawidłowej segregacji poprzez przeprowadzenie ankiety diagnozującej problemy i potrzeby mieszkańców, kampanię edukacyjno-informacyjne, konkursy i lekcje tematyczne dla uczniów;
• włączenie mieszkańców i kluczowych interesariuszy w rozwiązywanie problemu zarządzania odpadami poprzez utworzenie Zielonej Rady Rozwoju, organizowanie spotkań z zarządcami zabudowy wielolokalowej oraz zaangażowanie w dyskusję nad problemem młodzieży z lokalnego klubu młodzieżowego;
• ograniczenie ilości odpadów poprzez utworzenie kompostowników w przestrzeni publicznej, sfinansowanie kompostowników dla mieszkańców, podwyższenie ulgi za kompostowanie oraz wznowienie działania punktu wymiany PSZOK.

W 2022 roku zespół:

• przeprowadził ankietę wśród mieszkańców diagnozującą ich trudności oraz oczekiwania związane z segregacją odpadów.
• stworzył zakładkę na stronie internetowej urzędu, gdzie zamieszczane są porady i reguły dotyczące segregacji odpadów,
• zorganizował warsztat dla lokalnej społeczności, na którym omawiano tematy środowiskowe i rozwiązania służące ograniczeniu odpadów.

Pod wpływem udziału w programie członkowie zespołu zrozumieli, że urząd powinien stanowić dobry przykład w stosowaniu zrównoważonych praktyk, co zbudowało motywację do wprowadzania także tu ekologicznych praktyk. Zmiany rozpoczęto od segregacji odpadów. 

Doradztwo

W ramach doradztwa zespół skorzystał ze wsparcia ekspertek z Polskiego Stowarzyszenia Zero Waste, która poprowadziła dla mieszkańców warsztaty. Ich celem było zainspirowanie i zaprojektowanie działań sprzyjających ograniczaniu ilości wytwarzanych odpadów.

Wizyta studyjna

Mieliśmy wizytę na terenie Polski, gdzie poznaliśmy różne sposoby zarządzania odpadami w innych gminach. I to też nam dało do myślenia i zobaczyliśmy, że w tych innych gminach mają zupełnie inne systemy, inaczej to się u nich sprawdza.

Sylwia Jędrysik

Dla mnie  ten program to przede wszystkim możliwość wymiany doświadczeń, poznawania dobrych praktyk i szukania rozwiązań. Jeżeli jest ambitny samorząd bądź ambitne stowarzyszenie powinni wziąć udział w tym przedsięwzięciu.

Mariola Bolisęga

Jak Mariola Bolisęga ocenia program? Zobacz film:

Skład zespołu

Dariusz Cieślak – wójt

Tomasz Suchański – specjalista ds. promocji

Michał Machała – kierownik gminnej jednostki usług komunalnych

Wyzwania

Sędziejowice mierzą się z problemem niewystarczającego poziomu segregacji odpadów, czego przyczyną jest między innymi nieefektywna organizacja lokalnego punktu PSZOK. W programie zespół postawił przed sobą zadanie zwiększenia udziału odpadów segregowanych o 10%.

Osiągnięte efekty

W trakcie programu zespół określił sposób, w jaki osiągnąć cel. Udział w „Zielonym Liderze” zainspirował zespół, by w trakcie (zaplanowanej wcześniej) kompleksowej modernizacji PSZOK, stworzyć przedPSZOK (czyli miejsca, w którym odpady będą wstępnie selekcjonowane, by nadać im drugie życie), a sam punkt wzbogacić o dodatkowy, zielony filtr w postaci otaczających go drzew. Planowane jest również wyposażenie sołectw w 25 kompostowników i przeprowadzanie kampanii informacyjnej dla mieszkańców.

W 2022 gmina podjęła już pierwsze działania, m.in.:

• uzyskała dofinansowanie na budowę punktu PSZOK (około 600 tys. zł), który będzie miejscem przyjaznym i otoczonym zielenią (obiekt ma powstać w 2023 roku);
• podpisała list intencyjny ze stowarzyszeniem, którego wolontariusze będą dokonywali w przedPSZOK-u oceny pozostawionych przez mieszkańców przedmiotów.

Doświadczenia z wizyty studyjnej, a także wiedza o praktykach z Izabelina (gdzie PSZOK usytuowany jest w samym centrum gminy, między urzędem gminy, ośrodkiem zdrowia i domem kultury) pozwoliły zespołowi przekonać grupę niezadowolonych mieszkańców, obawiających się niedogodności w związku z budową PSZOK-u.

Gmina wdrożyła także program „e-faktura za wodę”, by zredukować liczbę papierowych faktur. Ponadto zespół wprowadził segregację odpadów w urzędzie. 

Wizyta studyjna

W czasie wizyty studyjnej w Barcelonie Zieloni Liderzy z Sędziejowic mógł zobaczyć, jak w praktyce zorganizowane są punkty segregacji odpadów w centrum miasta. Te doświadczenia umocniły ich w postanowieniu zorganizowania przedPSZOK-u u siebie. Więcej o wizycie w relacji.

Na pewno zrozumiałem i utwierdziłem się w przekonaniu, że środowisko i to, co będzie z nami za pięćdziesiąt, sto lat, to jest w tym momencie już priorytet, bo każdy dzień zwłoki, każdy element, czy to w zakresie ochrony środowiska, czy stricte gospodarki odpadami, który odpuścimy teraz, odbije się później na naszych dzieciach i wnukach. Jak pisałem ulotkę wyborczą trzy lata temu, to ochrona środowiska pewnie byłaby na jakimś siódmym miejscu, a teraz na pewno byłaby w pierwszej trójce.

Dariusz Cieślak

Skład zespołu

Sabina Paciorek – kierowniczka Referatu Efektywności Energetycznej

Grzegorz Horwacik – kierownik Wydziału Ochrony Powietrza 

Tomasz Ożóg – zastępca burmistrza

Wyzwania

Zespół zgłosił się do programu z pomysłem na poprawę zarządzania energią w budynkach użyteczności publicznej poprzez lepszy monitoring zużycia energii oraz przeprowadzenia inwestycji zwiększających efektywność energetyczną. Pomysł polegał na tym, by (inaczej niż to miało miejsce wcześniej), decyzje inwestycyjne podejmować w oparciu o dane i monitorować efekty podjętych działań. Wyzwanie polegało m.in. na tym, żeby mądrze decydować o dalszych inwestycjach w budynkach, w których „najbardziej oczywiste” prace termomodernizacyjne, takie jak ocieplenie ścian czy wymiana stolarki okiennej, zostały już kiedyś wykonane.

Osiągnięte efekty

Dzięki pracy w mniejszych grupach pod okiem eksperta ścieżki, a także czasowi na rozmowy wewnątrz zespołu, udało się nakreślić konkretne kroki do realizacji celu. Te kroki to m.in. stworzenie zautomatyzowanego systemu monitoringu zużycia różnych rodzajów energii (elektrycznej, cieplnej) w BUP z wykorzystaniem narzędzia już wcześniej posiadanego przez gminę; rejestracja spółdzielni energetycznej; wykonanie audytów energetycznych we współpracy z osobami administrującymi poszczególnymi budynkami; wybór i realizacja optymalnych inwestycji; dalszy monitoring uzyskanych oszczędności i sposobów użytkowania budynku.

Zmiana względem pierwotnego pomysłu polega na większym uwzględnieniu roli osób na co dzień administrujących budynkami jako ważnych dla powodzenia projektu. 

Wszystkie elementy planu są obecnie realizowane. Zespołowi udało się zabezpieczyć w budżecie gminy środki własne w wysokości 900 tys. zł na realizację projektu w kolejnym roku. Udało się również doprowadzić do utworzenia nowego zadania budżetowego „Poprawa efektywności energetycznej budynków użyteczności publicznej”, które będzie wpisane w wieloletnią prognozę finansową.

Doradztwo

W ramach doradztwa zespół:

• spotkał się z szefem spółdzielni energetycznej, by określi możliwości uruchomienia spółdzielni na terenie gminy,
• wymienił doświadczeniami z urzędnikami z Rybnika,
• skorzystał z konsultacji w sprawie inwestycji w rekuperację i pompy ciepła w budynkach użyteczności publicznej gminy,
• otrzymała wsparcie ekspertki (wykład wprowadzający) oraz facylitatorki (prowadzenie) w trakcie warsztatów dla radnych i mieszkańców dotyczących  opracowania planu adaptacji do zmian klimatu.

Wizyta studyjna

Zespół ze Skawiny wraz z zespołami z Izabelina i Niepołomic wybrał się do Enköping w Szwecji. O szczegółach tej wizyty można przeczytać w relacji z tej wizyty.

Ta wymiana doświadczeń jest cenna, czasami nie ma sensu wybijać okna, jak są drzwi otwarte. Większość samorządów czy nawet organizacji pozarządowych czasami nawet nie wie, że ten problem gdzieś ktoś tam na drugim końcu Polski już rozwiązał albo ma na to fajny sposób, jak to zrobić.

Sabina Paciorek

Posłuchaj, jak Tomasz ocenia udział w programie:

Skład zespołu

Anna Lembicz – członkini zarządu Stowarzyszenia Starogard 2030
Marta Saj – członkini zarządu Stowarzyszenia Starogard 2030
Kamila Kwidzińska – pracowniczka Wydziału Ochrony Środowiska

Wyzwania

Stowarzyszenie Starogard 2030 od lat prowadziło działania na rzecz bioróżnorodności w mieście. Jego członkinie przystąpiły do programu, aby poszerzyć swoją wiedzę o rozwiązania pozwalające zapobiegać powodziom natychmiastowym i przeciągającym się okresom suszy, i dzięki tej wiedzy lepiej wpływać na władze miejskie w obszarze kształtowania terenów zieleni i adaptacji do zmian klimatu.

Osiągnięte efekty

Dzięki zdobytej wiedzy członkinie zespołu zdobyły status ekspertek w dziedzinie pielęgnacji zieleni i lokalnej retencji, z którymi Urząd Miasta konsultuje nowe projekty (w tym drogowe) i dokumenty rozwoju lokalnego:

• stowarzyszenie konsultowało koncepcję zagospodarowania terenu wokół nowej inwestycji, dzięki czemu deweloper zobowiązał się do przeprowadzenia nasadzeń w sąsiadującym parku zgodnie z koncepcją członkiń zespołu. Wypracowana formuła współpracy ma być powielana przez Urząd Miasta przy kolejnych inwestycjach;
• w parku prowadzone będą dalsze prace porządkowe i inwestycyjne, w efekcie których – dzięki zastosowaniu rozwiązań błękitno-zielonej infrastruktury – złagodzone zostaną problemy z podtapianiem sąsiadujących ulic, a park zyska dodatkowy walor rekreacyjny; 
• działania projektu „Podwórkowe Rewolucje” Stowarzyszenie uzupełni o pilotażowe ogrody deszczowe – jeśli ich budowa zakończy się sukcesem, miasto będzie to rozwiązanie powielać w kolejnych lokalizacjach.

Konsekwentnie umacniany autorytet w tematach związanych z zielenią, przełożył się na duży wpływ Stowarzyszenia na różne inwestycje prowadzone przez miasto

Wizyta studyjna

We wrześniu 2021 roku zespół starogardzki, wraz z trzema innymi zespołami ze ścieżki BZI, odwiedził Berlin. O tym, czym się tam zainspirowali warto przeczytać w relacji z tej wizyty.

Dla mnie to jest przede wszystkim wiedza. Zgłaszając się do tego programu właśnie na tę wiedzę, na tę część merytoryczną najbardziej liczyłam. I się nie zawiodłam. Ta wiedza daje pewność siebie, daje pewność w rozmowach z osobami decyzyjnymi.

Anna Lembicz

Skład zespołu

Marta Brzozowska – naczelniczka Wydziału Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska

Magdalena Pomonicka – specjalistka ds pozyskiwania środków zewnętrznych w Wydziale Inwestycji i Rozwoju

Ewina Aniśkiewicz — naczelniczka Wydziału Finansowego

Wyzwania

Wyzwanie zespołu to zmiana nastawienia społeczności do obecnej lokalizacji PSZOKu. Okoliczni mieszkańcy skarżą się m.in. na nieprzyjemny zapach i hałasy. Jednocześnie gmina, ze względu na uwarunkowania urbanistyczne, nie może zmienić lokalizacji tego punktu.

Osiągnięte efekty

W trakcie programu zespołowi postanowił wyeliminować bioodpady z PSZOKu, rozpowszechnić praktyki kompostowania oraz zbudowanć w gminie kompostowniki. By zrealizować te cele, podjął już pierwsze kroki:

• zorganizował spotkania edukacyjne, na których zachęcano mieszkańców do korzystania z  kompostowników;
• przeprowadził konkurs dla mieszkańców na pomysły zero waste do wdrożenia;
• zaplanował ustawienie kompostowników w przestrzeni publicznej (realizacja ma nastąpić w 2023);
• rozpoczął proces przygotowań do modernizacji PSZOKu (usunięcie bioodpadów) oraz utworzenia tkz. przedPSZOKu;
• uzyskał zgodę wójta na postawienie kompostownika pod urzędem.

Warsztaty poszerzyły wiedzę zespołu, który poznał praktyki zarządzania PSZOKami w innych gminach, z którymi nawiązał kontakty. Udział w programie udział umocnił współpracę w zespole. 

Dodatkowo, zespół zaplanował montaż filtrów wody na kranach, by wyeliminować z urzędu wodę butelkowaną.

Wizyta studyjna

Zespół z Sulikowa odwiedził Kopenhagę, o tym co zobaczył można przeczytać w relacji.

Udział w projekcie bardzo pozytywnie mnie zaskoczył, ponieważ poznałam sposoby, w jaki z problemami radzą sobie też inne samorządy. To było dla mnie naprawdę wartość dodatnia. W programie uczestniczyły osoby, które już na swoich doświadczeniach, swoich pomysłach, które wdrożyli, wskazywali jakiś punkt dojścia do kompromisu z mieszkańcami.

Marta Brzozowska

Skład zespołu

Piotr Feliński – burmistrz
Beata Staszyńska – pracowniczka Zakładu Usług Komunalnych
Agnieszka Szczupacka – pracowniczka Wydziału Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska

Wyzwania

Świdwin położony jest w dolinie rzeki Rega. Podczas gwałtownych opadów rzeka zalewa centrum miasta. Problem ten wzmacnia rozwój zabudowy i uszczelnianie okolicznych terenów. Członkowie zespołu planowali zrealizować ideę „miasta gąbki”. Szukali wiedzy na temat rozwiązań, które pomogłyby minimalizować zjawisko podtapiania miasta.

Osiągnięte efekty

Szkolenia, doradztwo, a w szczególności wizyta studyjna, zainspirowała burmistrza do inwestowania w rozwiązania błękitno-zielonej infrastruktury. W 2023 r. gmina ma zrealizować pilotażowe, kompleksowe rozwiązanie na jednej z regularnie zalewanych ulic: 

• zaprojektowany został ogród deszczowy, odprowadzający wodę z ulicy. Ogrodowi mają towarzyszyć tablice edukacyjne, wyjaśniające mieszkańcom jego funkcjonowanie;
• uruchomiony zostanie program dotacji promujący zbieranie deszczówki, adresowany do właścicieli 30 domów stojących przy ulicy, na której powstanie ogród. Pomysł ten zyskał kształt dzięki realizacji w Świdwinie (we współpracy z Fundacją Pole Dialogu) Narady Obywatelskiej o Klimacie.

Jeśli pilotażowa inwestycja spełni oczekiwania i rozwiąże problem ze stojącą po opadach wodą, gmina zbuduje ogrody deszczowe na całym terenie jednego z ośmiu świdwińskich osiedli mieszkaniowych.

Wizyta studyjna

We wrześniu 2021 roku zespół ze Świdwina, wraz z trzema innymi zespołami ze ścieżki BZI, odwiedził Berlin. O tym, czym się tam zainspirowali warto przeczytać w relacji z tej wizyty.

Naprawdę byłem pod wrażeniem wizyty (…) w Berlinie, gdzie widzieliśmy, że skwerki w razie deszczu nawalnego zamieniały się w zbiorniki tymczasowe, te wszystkie poobniżane trawniki (…). Ja nie byłem w ogóle w stanie na początku uwierzyć, że to ma sens, (…) tam była jedna taka ulica, gdzie drzewa były posadzone w (…) sposób tradycyjny, jak jest u nas, a były też drzewa posadzone już w takich właśnie zbiornikach, gdzie (…) deszczówka się zlewa z ulicy, no i widać było (…), że te drzewa są większe, lepiej rozwinięte. (…)

Byłem w szoku.

Piotr Feliński

Skład zespołu

Marek Koniarczyk – radny, członek Mazowieckiej Rady Działalności Pożytku Publicznego

Wiktoria Nowocień – przewodnicząca Młodzieżowej Rady Miejskiej w Szydłowcu, przedstawicielka organizacji pozarządowych 

Piotr Warso – członek zarządu Powiatowego Stowarzyszenia Polska 2050

Wyzwania

Szydłowiec jest gminą, która od lat zmaga się  zanieczyszczeniem powietrza spowodowanym niską emisją z domów prywatnych. Zespół powstał się na potrzebę programu, gdy lider zaprosił przedstawicieli różnych środowisk, by zjednoczyć się w walce o czyste powietrze. W momencie rozpoczęcia programu, zespół miał wiele pomysłów na działania, a za główny cel postawił sobie zmniejszenie wskaźników zanieczyszczenia powietrza o 20% do 2024 roku.

Osiągnięte efekty

Efektem udziału w programie była chęć dalszej współpracy i założenia stowarzyszenia „Zielona Gmina Szydłowiec”. Zespół wypracował 3-letni plan działań, który zakłada m.in.:

• Zwiększenie terenów zielonych (dzięki budżetowi obywatelskiemu),
• Stworzenie gminnego Alertownika do anonimowego zgłaszania nieprzepisowego palenia w piecu,
• Uruchomienie stypendium miejskiego dla osób aktywnych w polu ekologii,
• Dołączenie do akcji „Karny Kopciuch” wraz z uruchomieniem patroli środowiskowych,
• Uruchomienie mobilnego ekodoradcy wspierającego mieszkańców w dbaniu o jakość powietrza,
• Wymianę kopciuchów – co najmniej 100/rok,
• Utrzymanie dróg gminnych ograniczające niską emisję,
• Budowę stacji ładowania pojazdów elektrycznych.

Zespół poszerzył swoją wiedzę w zakresie działania biogazowni, które sprawdzają się w gminach wielkości Szydłowca. Dowiedział się od innych zespołów o takich akcjach społecznych jak: “Karny Kopciuch” czy “Mobilne płuca”. Już w trakcie programu postanowił skontaktować się z Alarmem Smogowym i zamówić “Mobilne płuca” do swojej gminy.

Lider zespołu rozpoczął starania o zabezpieczenie w budżecie gminy środków w kwocie 100 tys. zł na finansowanie wybranych działań z planu opracowanego w programie „Zielony Lider”.

Doradztwo

Bardzo dużo dla nas wniosło też takie indywidualne spotkanie, na którym ten nasz szeroki program mogliśmy omówić. […] Ta rozmowa nam bardzo wiele pomogła ze względu na to, że gdzieś tam dostrzegliśmy to, co w jakiś sposób możemy rozwinąć. [Oraz] to, gdzie tam, powiedzmy, mam małe szanse powodzenia.

Marek Artur Koniarczyk

Ten program pozwolił mi to wszystko zebrać właśnie do naszego projektu i jeszcze gdzieś poukładał mi pewną wiedzę co do tego, w jaki sposób możemy to zrobić.

Marek Artur Koniarczyk

Skład zespołu

Łukasz Molski – dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury
Sylwia Halama – wicewójt
Olga Grajek-Górecka – radna gminy

Wyzwania

Ustronie Morskie to gmina turystyczna (ok. 100 tys. turystów rocznie), która produkuje 4-6 razy więcej odpadów niż przeciętna polska gmina. Niewydolny system gospodarowania odpadami (brak segregacji, szczególnie przez turystów, nieprzejrzysty sposób funkcjonowania firm odpowiedzialnych za wywóz odpadów, opłata śmieciowa niepokrywająca faktycznych kosztów) powoduje wysokie koszty. Ponadto występuje nadmiar bioodpadów i problem nielegalnych wysypisk. Problemy te powodowały napięcia społeczne w gminie.

Osiągnięte efekty

Wdrożono działania edukacyjne i komunikacyjne, które dotarły do 60-70% mieszkańców gminy:

• stworzona strategia komunikacyjna wyznaczyła kierunki działania i zebrała inspirujące pomysły;
• GOK i lokalne NGO wdrożyły edukację “odpadową” do swoich działań, np. edukacja ekologiczna pojawiła się w trakcie wakacyjnych rajdów rowerowych oraz przy okazji imprez plenerowych;
• w szkołach, przedszkolach i wiejskich świetlicach odbyły się prelekcje i konkursy;
• gmina wydała książkę kucharską z poradnikiem segregacji odpadów (dotacja WFOŚ) oraz książeczkę informacyjną dotyczącą segregacji odpadów; 
• umieszczono tablice edukacyjne na plażach;
• gmina wdrożyła aplikację „Kiedy Śmieci”;

Gmina wprowadziła śmietniki uliczne umożliwiające segregację odpadów oraz działania prowadzące do uszczelnienia systemu odbioru odpadów komunalnych (np. śledzenie trakcji, czy kamery i GPS w śmieciarkach, fotopułapki w miejscach, gdzie powstawały dzikie wysypiska).

W efekcie systematycznie zmniejsza się udział odpadów zmieszanych w odbieranych odpadach komunalnych (2019 – 71%, 2020 – 69%, 2021 – 65%).

Poprawiła się również współpraca i komunikacja między gminnymi instytucjami, skonfliktowanymi wcześniej wokół tematyki gospodarki odpadami, co usprawnia wdrażanie rozwiązań. Zespół dalej sprawnie funkcjonuje. Rozpoczęto prace nad wyłonieniem w urzędzie referatu ochrony środowiska.

Doradztwo

W ramach doradztwa w Zielonym Liderze gmina zamówiła zewnętrzny audyt funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami oraz badanie postrzegania systemu przez mieszkańców, które zostały wykorzystane do lepszego planowania działań edukacyjnych i przetargów.

W zespole, w którego składzie był dyrektor ośrodka kultury, zastępczyni wójta i radna miejska zaczęliśmy się świetnie komunikować – dzięki temu jesteśmy w stanie zrobić rzeczy, których jeszcze rok temu sobie nie wyobrażaliśmy. Gdybyś ktoś nam powiedział rok temu, że będziemy we trójkę tak dobrze się dogadywać i współpracować, to powiedziałbym, ze to niemożliwe. Zastępczyni wójta i przewodnicząca komisji rewizyjnej były bardzo skłócone. Kiedy zapraszaliśmy je do Zielonego Lidera, to zgodziły się tylko dla dobra gminy i naszego projektu. 3 zjazdy później jesteśmy razem, rozmawiamy ze sobą i załatwiamy rzeczy na zupełnie innym poziomie – zaczęliśmy pracować jako zgrany zespół i to przynosi rezultaty. I to jest wielka wartość Zielonego Lidera.

Łukasz Molski

Łukasz tak ocenia uczestnictwo w programie:

Skład zespołu

Bartosz Romowicz – burmistrz
Beata Besz – pracowniczka urzędu gminy, pełnomocniczka ds. zielonej gminy
Małgorzata Gądela – kierowniczka Wydziału Pozyskiwania Środków Zewnętrznych i Obsługi Inwestora

Wyzwania

Gmina ma problem z zagospodarowaniem odpadów. Frakcja zmieszana jest obecnie  wywożona do obróbki do dużych ośrodków (Przemyśl, Rzeszów), co generuje wysokie koszty. Zespół poszukuje rozwiązań, które byłyby korzystne dla gminy i zyskały aprobatę lokalnej społeczności.

Osiągnięte efekty

Dzięki wiedzy zdobytej w trakcie szkoleń i wizyt studyjnych zespół wybrał rozwiązania możliwe do zastosowania i odbył szereg konsultacji dotyczących technicznych szczegółów wykonalności i opłacalności różnych wariantów inwestycji w instalację przetwórstwa odpadów.

Równolegle pełnomocniczka ds. zielonej gminy (uczestniczka programu) koordynowała wiele działań edukacyjnych:

• wydanie kalendarza z datami wywozu śmieci i treściami edukacyjnymi dotyczącymi segregacji odpadów, skierowany do dzieci i młodzieży;
• wprowadzenie systemu żółtych i czerwonych kartek za segregację odpadów przez mieszkańców; żółta kartka dawała sygnał mieszkańcom, że segregacja wymaga poprawy, a jeśli ta nie następowała – czerwona skutkowała brakiem odbioru odpadów;
• konkurs dla szkół na najmniejszy udział frakcji zmieszanej w odpadach produkowanych przez szkoły, z nagrodą 20 tys. zł (z budżetu gminy) do wydania na edukację ekologiczną;
• wprowadzenie obowiązkowej, praktycznej edukacji ekologicznej we wszystkich szkołach.

Finansowanie tych działań jest możliwe dzięki konsekwentnemu wprowadzaniu we wszystkich wnioskach o dofinansowanie elementów edukacji ekologicznej.

Zespół wprowadził ściślejszą kontrolę zagospodarowania odpadów w przypadku inwestycji – uwrażliwia inspektorów budowlanych i kontrolują, czy wywożone jest odpowiednio dużo odpadów oraz czy odpady nie są wyrzucane w miejscach do tego nieprzeznaczonych. 

Dodatkowo w urzędzie wprowadził szereg zmian, by zmniejszyć ślad ekologiczny np. zainstalowano filtry by pić wodę z kranu, stosowane gadżety promocyjne wymieniono na wykonane z materiałów odnawialnych i promujące prośrodowiskowe zachowania (np. szklane bidony na wodę), przeprowadzono szkolenie z segregacji odpadów dla wszystkich urzędników.

Wizyta studyjna

Zespół wziął udział w wizycie w Lahti (Europejskiej Zielonej Stolicy 2021) w Finlandii. Na urzędnikach wielkie wrażenie zrobił wpływ, jaki wysoka świadomość ekologiczna nawet wśród najmłodszych dzieci przekłada się np. na stopień wysortowania odpadów. Więcej o tej wizycie można przeczytać tutaj.

Doradztwo

Zespół skorzystał z konsultacji z ekspertką odnośnie wyboru i projektowania instalacji do przetwarzania odpadów. Ekspertka pomogła wstępnie oszacować opłacalność funkcjonowania instalacji w przypadku gminy.

Wizyta w Lahti uświadomiła nam jak ważna jest edukacja w obszarze ochrony środowiska. Tam od żłobka i przez cały system edukacji tłumaczy się korzyści i cele segregacji śmieci, dbania o klimat. Technologia, którą tam się posługują, nie różni się niczym od tego, co mamy do dyspozycji w Polsce. W Finlandii wszędzie są tabliczki przypominające o zasadach odpowiedzialnego zachowania w miejscach publicznych, szczególnie na terenach zielonych. Nawet na wysypisku oddając swoje odpady od razu pojawia się informacja do czego dany “śmieć” będzie wykorzystany, co z niego powstanie. Dla Finów wszystkie działania są po prostu naturalne. Mają wpajaną od najmłodszych świadomość ekologiczną i do głowy by im nie przyszło asfaltować drogę leśną na potrzeby organizacji zawodów sportowych, co u nas byłoby formalną koniecznością. To pokazuje naszą mentalność i Finów. Do zrobienia rzeczy wielkich nie potrzeba wielkich inwestycji, zwłaszcza takich, które są uciążliwe dla środowiska. Zaczynamy edukować nasze społeczeństwo od najmłodszych lat. Edukacja to nasz cel i sposób, by w Polsce, w Bieszczadach, pojawiła się zmiana sposobu myślenia o wspólnym otoczeniu.

Bartosz Romowicz

Skład zespołu

Jolanta Sitarz-Wójcicka – aktywistka Zakopiańskiego Alarmu Smogowego
Tomasz Filar – zastępca burmistrza
Władysław Bętkowski – przewodnik tatrzański

Wyzwania

Zakopane od lat mierzy się z problemem smogu. Jego główną przyczyną są wysokoemisyjne instalacje grzewcze oraz złej jakości paliwo wykorzystywane do opału. Zespół wszedł do programu z konkretnym pomysłem adresującym ten problem – rozbudową sieci geotermalnej istniejącej na terenie Podhala i podłączenie do niej mieszkańców Zakopanego.

Osiągnięte efekty

Zespołowi udało się połączyć ze sobą trzech aktorów: Geotermię Podhalańską, miasto Zakopane oraz Narodowy Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFŚIGW). Dzięki temu:

• Geotermia potwierdziła, że rozbudowa sieci (dodanie nowych przyłączy) jest możliwe i wykazała gotowość do udziału w projekcie; 
• uzyskano w NFŚIGW potwierdzenie dostępności funduszy na realizację projektu oraz deklarację o gotowości do jego sfinansowania;
• do projektu dołączyły się nowe gminy (Poronin, Biały Dunajec, Bańska Niżna), dzięki czemu jego skala zwiększyła się dwukrotnie;
• wspólnie z miastem Zakopane przygotowano projekt (opis projektu), który stanowi podstawę do ubiegania się o dofinansowanie. 

Projekt obecnie czeka na złożenie (dane z września 2022 r.). Liderka zespołu planuje prace nad przygotowaniem planu klimatycznego dla Zakopanego. Ma on zawierać cele dla miasta związane z redukcją emisyjności (m.in. likwidację „kopciuchów”). Miasto wyraziło chęć współpracy nad planem.

Doradztwo

W ramach doradztwa zespół uczestniczył w warsztatach z zakresu komunikacji z mieszkańcami.

Kończymy program Zielony Lider uzbrojeni w wiedzę, nowe umiejętności i jeszcze większy zapał do działań! To, czego się tutaj nauczyliśmy, to nie teoria. To broń! 🙂

Jolanta Sitarz-Wójcicka

Co Władek i Jola sądzą o programie? Zobacz film:

Skład zespołu

Katarzyna Fornal-Urbańczyk – pracowniczka w Wydziale Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska
Agnieszka Klimczuk – radna, prezeska zarządu Stowarzyszenia Lokalnie i Globalnie
Łukasz Machałek – pracownik Wydziału Gospodarki Komunalnej

Wyzwania

Zamość mierzy się z problemem lokalnych podtopień, występujących po nawalnych opadach. Szczególnie uciążliwe jest to na osiedlach mieszkaniowych ulokowanych wokół starego miasta. Oczekiwaniem członków zespołu było wypracowanie wzorcowego rozwiązania, w ramach którego powstanie przestrzeń o właściwościach retencyjnych, atrakcyjna dla społeczności lokalnej.

Osiągnięte efekty 

Dzięki zaangażowaniu w program urzędniczki odpowiedzialnej za zrównoważone inwestycje, specjalisty od rozwiązań sanitarnych, który zyskał nową wiedzę i spojrzenie na rozwiązania w tym obszarze, oraz aktywnej radnej, potrafiącej przekonać do przyjętych rozwiązań mieszkanki i mieszkańców:

• zespół realizuje kolejne etapy naturalnego placu zabaw na Osiedlu Heweliusza w Zamościu, który w czasie nawalnych deszczy będzie służyć jako niecka zbierająca wody opadowe i chronić w ten sposób osiedle przed podtopieniami. Inwestycja jest na etapie projektowania, zrealizowana zostanie w 2023 r. Inwestycji towarzyszy kampania informacyjna;
• liderka zespołu weszła we współpracę z Klubem Rotary w Zamościu, dzięki czemu zasadzono ok. 200 drzew owocowych i wysiano łąki kwietne wzdłuż ścieżki rowerowej. Akcji towarzyszyły warsztaty edukacyjne.

Członkowie zespołu angażują się w działania edukacyjne, konsultują projekty miejskie i prywatne. Liderce zespołu udało się wprowadzić do urzędu proekologiczne nawyki (współzawodnictwo z miastem partnerskim z Niemiec w dojazdach na rowerze, w efekcie którego 15% urzędników korzysta z tego środka transportu; beczkowóz z kranówką na imprezach miejskich itp.)

Doradztwo

W ramach doradztwa przewidzianego w programie zespół:

• skorzystał ze wsparcia projektantki specjalizującej się w projektowaniu błękitno-zielonych rozwiązań, by stworzyć koncepcję naturalnego placu zabaw;
• wykonał badania geotechniczne, potrzebne do opracowania projektu naturalnego placu zabaw.

Wizyta studyjna

We wrześniu 2021 roku zespół z Zamościa, wraz z trzema innymi zespołami ze ścieżki BZI, odwiedził Berlin. O tym, czym się tam zainspirowali warto przeczytać w relacji z tej wizyty.

[Wydział Rozwoju Miasta] słyszał, że ja robię plac zabaw i przy zalewie zwolnił nam się teren. Najpierw miała być naturalna łąka, ale oni teraz mówią: Kasia, zróbmy tam naturalny plac zabaw, coś takiego, jak chcecie zrobić na Heweliusza. Czyli oddźwięk jest. Jak to się w ogóle zrealizuje, to jeszcze będzie większy.

Katarzyna Fornal-Urbańczyk

Posłuchaj, co o programie powiedziała Katarzyna:

Skład zespołu

Łukasz Konarski – prezydent

Dominik Janus – radny 

Katarzyna Napieracz – kierowniczka Referatu Rewitalizacji

Wyzwania

Rozwój zabudowy jednorodzinnej na terenach porolnych oraz zasypywanie lub grodzenie rowów retencyjnych przez właścicieli działek, prowadzi w Zawierciu do okresowych podtopień i podmakania piwnic. Mieszkańcy nie chcą współpracować przy odtworzeniu rowów, równocześnie kwestionują wydane przez urząd pozwolenia budowlane. Udział w programie miał pomóc zespołowi wypracować modelowe rozwiązanie, które mogłoby być wykorzystywane jako uniwersalna procedura postępowania w takich sprawach.

Osiągnięte efekty

Zespół zdecydował się rozwiązać problem konkretnej miejskiej ulicy, przy której niegdyś zasypano rowy retencyjne, spowalniające spływ wody.

W planie opracowanym w ramach programu zawarto:

•   mediacje z mieszkańcami w sprawie udrożnienia rowów i wsparcie ich w przeprowadzeniu koniecznych prac przy zaangażowaniu Straży Pożarnej (w trakcie);
•   zagospodarowanie przyulicznej działki gminnej niecką, wprowadzenie nasadzeń zieleni niskiej i średniej w miejsce trawnika, zmiana nawierzchni chodnika na przepuszczalną.

Od czasu wejścia zespołu do programu, każda zmiana infrastrukturalna w mieście przeprowadzana jest w zgodzie z dobrymi praktykami retencyjnymi. Przykładem stanowią dwa opracowywane obecnie projekty: chodnika na osiedlu domków jednorodzinnych z kostki farmerskiej oraz parkingu częściowo utwardzonego ażurami. Zmodyfikowane zostały też projekty finansowane z funduszy norweskich – dodano do nich rozwiązania retencyjne.

Dowiadywaliśmy, że niektóre rzeczy da się zrobić, których my na przykład nie robimy albo nie próbowaliśmy.

Dominik Janus

Skład zespołu

Katarzyna Laska – managerka

Leszek Szejka – pracownik Miejskiego Ośrodka Kultury, działacz lokalnych stowarzyszeń i Polskiego Alarmu Smogowego

Michał Stokłosa – pracownik Ośrodka Pomocy Społecznej, działacz lokalnych stowarzyszeń

Wyzwania

Zespół od lat działa na rzecz poprawy jakości powietrza w gminie Czerwionka-Leszczyny, gdzie wciąż żywa jest górnicza tradycja regionu. Pomimo działań edukacyjnych prowadzonych przez społeczników, nadal dużym problemem jest niska emisja z pieców węglowych. Zespół miał poczucie, że jego wysiłki nie przynosiły wystarczających efektów. Do programu zgłosił się z chęcią zmiany regulaminu gminnych dotacji do wymiany źródeł ciepła, gdzie wciąż dopuszcza się dofinansowanie nowych kotłów węglowych.

Osiągnięte efekty

W wyniku udziału w programie zespół przedefiniował swój cel. Chcą by zmiany w regulaminie dotacji były szersze, obejmowały wsparcie mieszkańców w poprawie efektywności energetycznej swoich domostw.  Do zmiany perspektywy przyczyniły się:

• Uzyskanie technicznej wiedzy dotyczącej efektywności energetycznej, znaczenia audytów energetycznych oraz wykorzystania kamer termowizyjnych do śledzenia ubytków ciepła. Dzięki poznanym przykładom termomodernizacji zespół zdał sobie sprawę, że korzyści środowiskowe mogą iść w parze z korzyściami ekonomicznymi.
• Zdobyta wiedza, rozmowy z innymi uczestnikami programu oraz warsztaty z komunikacji skłoniły zespół do zmiany przekazu, na taki w którym nacisk kładzie się na korzyści ekonomiczne płynące dla mieszkańców.
• Warsztaty komunikacyjne oraz współpraca z innymi zespołami (m.in. samorządowcami), doprowadził do ponownego podjęcia rozmowów z burmistrzem, który przychylnie patrzył na propozycję nowego dokumentu dotyczącego gminnych dotacji.

Społecznicy uzyskali dotację z programu CleanAirFund Krakowskiego Alarmu Smogowego na projekt “Łapiemy Smoga”. Sama idea powstała jeszcze przed przystąpieniem do Zielonego Lidera, ale wiedza zdobyta w programie sprawiła, że zespół położył duży nacisk na audyty energetyczne oraz problematykę termomodernizacji budynków.

Podczas programu zespół zdobył również wiedzę dotyczącą błękitno-zielonej infrastruktury, której wdrażania wcześniej nie rozważał. Obecnie razem z zespołem Fundacją Sendzimira pracują nad projektem BZI w gminie.

Tam była możliwość, by się poznać, zwyczajnie po prostu przy kawie pogadać. To ma ogromny wpływ na to, że budują się relacje. I mówimy o tym problemie, i utożsamiasz się, widzisz, że z tym problemem nie jesteś sam i że on funkcjonuje również gdzieś indziej. I budujesz taką społeczność, na której bazujesz, że faktycznie warto iść po tę zmianę.

Michał Stokłosa